De visie Mediawijsheid 2016-2018 van de Koninklijke Bibliotheek (KB) gaat uit van drie rollen voor de Bibliotheek: die van warenhuis, wegwijzer en werkplaats. De pijler werkplaats is nieuw voor het bibliotheekveld en roept logischerwijs vragen op. Wat komt er kijken bij een goedwerkend medialab, FabLab of makerspace in de Bibliotheek? Dit komt aan bod in Labs & Educatie: een inspiratiegids voor bibliotheken.

De maatschappij wordt steeds digitaler en ontwikkelingen gaan razendsnel. Om mee te komen in de digitale wereld zijn bepaalde vaardigheden nodig. Kennisnet en SLO hebben deze vaardigheden opgesteld onder de noemer ‘21e eeuwse vaardigheden’. De Bibliotheek heeft hierin een belangrijke maatschappelijke rol, namelijk; mensen op een laagdrempelige manier kennis laten maken met de 21e eeuwse vaardigheden. Steeds meer bibliotheken gaan hier actief mee aan de slag. Bijvoorbeeld in de vorm van educatieve programma’s of projecten gericht op programmeren, 3D-ontwerpen, of Virtual Reality. Ook het opzetten van een lab is een mooi voorbeeld. (Fab)Labs bieden de mogelijkheid om te experimenteren met allerlei apparatuur, zoals 3D-printers en lasersnijders. Het zijn werkplaatsen waar je kunt maken en creëren. Zo worden verschillende 21e eeuwse vaardigheden gestimuleerd, denk aan creatief denken, kritisch denken en probleemoplossend vermogen.

De Bibliotheek als werkplaats

In het mobiele bibliotheeklab jouw.buzz vond onlangs een gesprek met een klas plaats over 3D-protheses. Als voorbeeld werd een jongen uit Emmen genoemd die een hand mist. Hij heeft met een 3D-printer een eigen hand laten printen. Zo gingen de kosten voor zijn prothese van €15.000,- naar €52,-. Het verhaal liet een jongen uit de klas stralen; hij heeft een misvormde hand en de gedachte dat hij nieuwe vingers uit de 3D-printer kon laten komen maakte grote indruk. Dit is een mooi voorbeeld waarbij de Bibliotheek de jeugd laat zien wat de impact van technologie is en welke mogelijkheden technologie biedt in de toekomst.

Kennismaken met techniek en enthousiasmeren zijn belangrijke doelen van bibliotheken met een lab of makerspace. Veel bibliotheeklabs hebben daarnaast een ontmoetingsfunctie. Zo wil Bibliotheek Veenendaal door middel van hun lab jongeren en ouderen aan elkaar verbinden. Kinderen leggen aan hun ouders of opa en oma wat ze geleerd en ontdekt hebben.

Ook Bibliotheek Hilversum wil met hun lab zorgen voor kennisoverdracht naar een zo groot mogelijke doelgroep. Mirjam Roling van Bibliotheek Hilversum: “Kennisoverdracht is natuurlijk ook waar de Bibliotheek voor staat, dit was voorheen vooral door middel van boeken, maar tegenwoordig zijn andere media en digitale middelen net zo belangrijk”.

Tips van pioniers

Maar hoe zet je een lab op? Welke samenwerkingen ga je aan? Voor welke uitdagingen sta je?
Bedenk ten eerste dat je jezelf niet alle vaardigheden eigen hoeft te maken. Zoek iemand met de juiste expertise zodat je elkaar kunt aanvullen. Samenwerkingen zijn efficiënt én inspirerend. Margot Appelman van CODA FabLab geeft als tip om in de eerste plaats goed te bedenken wat je nodig hebt en wie daaraan zou kunnen bijdragen. De vervolgstap is actief zijn en netwerken. Margot Appelman: “Kijk ook vooral naar de mogelijkheden die jóuw locatie en omgeving bieden. Ik vind bijvoorbeeld de combinatie binnen CODA van museum, archief en Bibliotheek echt een meerwaarde voor ons FabLab. We kunnen naar elkaar verwijzen en op elkaar aansluiten. Een voorbeeld: een bibliotheekbezoeker was op zoek naar een reisboekje over Georgië. Een medewerker heeft hem toen ook gewezen op ons Virtual Reality-lab en de bezoeker daar met Google Earth en een VR-bril naar Georgië ‘gebracht’.”

Een aantal andere tips van experts:

• Houd zicht op je lokale omgeving.
• Wees actief in het zoeken naar samenwerkingen.
• Betrek alle medewerkers vanaf het begin bij het lab.
• Koppel andere activiteiten in de Bibliotheek aan je lab.
• Zorg voor een duidelijke, afgebakende, educatieve programmering.
• Bedenk dat er geen fout antwoord is.
• Doe, durf en blijf uitnodigen.

Alle tips en adviezen van experts zijn verzameld in Labs & Educatie: een inspiratiegids voor bibliotheken (red. deze gids is niet meer beschikbaar). In deze gids vind je ook verwijzingen naar artikelen en lesmateriaal voor zowel het primair als voortgezet onderwijs.

De gids is gebaseerd op een pilot van Rijnbrink en CODA in opdracht van en met steun van de Koninklijke Bibliotheek.