Online lesgeven vraagt iets anders van leraren dan lesgeven in de klas. Pesten lijkt wel makkelijker geworden tijdens de online lessen. Wat kunnen leraren doen?

Zondag 19 april 2020 is de Landelijke Dag tegen Pesten. Hoe besteed jij aandacht aan het onderwerp?

Toen de scholen hun deuren moesten sluiten door de corona-pandemie, zijn de lessen online voortgezet. Inmiddels is de nieuwigheid eraf voor leerlingen en leraren. De afgelopen weken hebben laten zien dat lesgeven in de klas en online lessen aanbieden twee verschillende dingen zijn. Er wordt niet alleen geklierd en gezoombomd (zoombombing en zoom raiding zijn nieuwe vormen van trollen, daarover verscheen op het blog van Bureau Jeugd en Media dit artikel); er is buiten de scope van de camera ook allerlei pestgedrag. Pesten in een online omgeving lijkt ongeremder. Hoe kun je je daar als leraar op voorbereiden?

Grenzen opzoeken tijdens de online les

Iedereen vertoont online sneller ongeremd gedrag, ook volwassenen. Omdat ze de ander niet fysiek zien, voelen ze zich veiliger en wanen ze zich anoniem. Tieners blijven tieners en ook tijdens een online les is er de neiging blijkbaar, om de les te willen verstoren en om grappen uit te halen. Zo’n videoles leent zich daar ook goed voor: de leraar en klasgenoten kunnen niet zien wat iemand buiten het zicht van de camera aan het doen is. Daardoor komt er geen correctie op eventueel pestgedrag. Bovendien voel je je als omstander nog minder verantwoordelijk voor het gedrag van anderen, waardoor niemand ingrijpt. Alles gebeurt immers op afstand.

De nieuwe situatie geeft veel mogelijkheden om grenzen op te zoeken. Sommige leraren hebben de techniek rond het online lesgeven nog niet helemaal onder de knie. Daar kun je van alles mee doen: filmopnamen van online lessen circuleren al op TikTok, via WhatsApp, Instagram en YouTube. Een onflatteuze screenshot is zo gemaakt en met naam en toenaam gedeeld op sociale media. Achter de rug van leraren om wordt druk over en weer gechat, grappen gemaakt en daarbij gaan ze ook grenzen over.

Smartphone in de les: afspraken vertalen naar nieuwe situatie

De meeste scholen hebben afspraken over het gebruik van de smartphone. In de klas moet je hem wegleggen, omdat hij voor afleiding zorgt. Maar kun je dat ook van je leerlingen vragen tijdens de online les? Handhaven is tijdens les op afstand niet mogelijk. Je kunt wel de ouders en leerlingen bewust maken dat de smartphone bij online lessen voor minimaal evenveel afleiding zal zorgen als tijdens de les op school.

Natuurlijk is het stiekem achter de rug van de leraar om appen, roddelen en delen van screenshots normaal ook niet toegestaan. Daar verandert deze nieuwe situatie dus niets aan. Maar toch moet je hier met tieners opnieuw afspraken over maken: voor hen is het nodig dat je bestaande regels vertaalt naar de nieuwe situatie. Spreek dus gewoon af: ook bij de online les wordt verwacht dat leerlingen respectvol omgaan met elkaar en met hun leraar. Dus telefoon op stil of ‘niet storen’ en het liefst even uit de buurt tijdens de digitale les.

Gedrag tijdens de online les: verwachtingen en afspraken

In een tijd waarin scholen hun best doen om het onderwijs door te laten gaan, is pesten tijdens de online les of ander gedoe natuurlijk niet leuk. Een grapje hoort erbij, maar wel binnen de grenzen van de wet en het respect. Maak dus afspraken, maak duidelijk wat je van leerlingen verwacht en herhaal de regels zo nodig – geduldig – tijdens de les. Het is ook belangrijk voor leerlingen die niet klieren, dat ze zien dat jij er als leraar wel alert op bent.

Maak duidelijke afspraken met de leerlingen over:

• aanwezigheid en op tijd inloggen in de online les;
• hoe om te gaan in jouw online les met microfoon, camera en chat;
• privacy (AVG) en veiligheid van alle deelnemers;
• online omgangsvormen tijdens thuisonderwijs.

Maak de leerlingen bewust dat:

• de regels van het antipest- en sociale-mediaprotocol van de school ook gelden tijdens de online lessen;
• het wettelijk verboden is om stiekem beledigende afbeeldingen en screenshots te maken van leraren en medeleerlingen en deze te delen op openbare sociale media;
• de school verwacht dat leerlingen en leraren ook in deze nieuwe situatie respectvol met elkaar omgaan.

Samen verantwoordelijk

Je kunt leerlingen er ook bij betrekken en samen afspraken maken over omgangsvormen tijdens de online les. Uiteindelijk zijn zij met elkaar verantwoordelijk voor een positief online klimaat en maak je ze op deze manier bewust hiervan. Bovendien krijg je meer inzicht in wat zich onder water afspeelt tijdens de digitale lessen. Belangrijk is dat we met elkaar in gesprek blijven.

Wat inspiratie:

• De gedragscode van De Winkler Prins (vo-school in Veendam) kwam ook tot stand naar aanleiding van gedoe. Het is een mooi voorbeeld.
• Zelf maakte ik een gratis poster (pdf) met afspraken tijdens de online les.
• Je kunt ook gebruikmaken van de gratis lessen van De InternetHelden over online veiligheid en digitaal burgerschap. Een van de vijf thema’s gaat over online gedrag (Met aardig doen kom je verder). De lessen zijn te vinden in het kanaal van De InternetHelden op LessonUp. Informatie over het hele programma vind je hier.
• Zie ook de tips voor veilig videoles geven van Kennisnet.

Speciale lessen De InternetHelden

In het kader van de landelijke Dag tegen Pesten op 19 april 2020, zijn er aangepaste lessen van De InternetHelden op LessonUp, die ingaan op het gedrag van leerlingen tijdens online videolessen. Pak de kans om samen te reflecteren op het online gedrag in het algemeen, en tijdens de videolessen in het bijzonder. De lessen Grappig of over de grens vind je hier: een thuisles en een klassikale les. Ze horen bij elkaar: de klassikale les volgt op de thuisles.

Succes!

Dit artikel verscheen eerder op socialmediaimpact.nl en bureaujeugdenmedia.nl.

Op de Landelijke Dag tegen Pesten zelf aan de slag? Kijk ook eens in het dossier Online pesten op Mediawijsheid.nl voor tips en materiaal. Op het Mediawijzer.net publiceerden experts uit het netwerk eerder deze blogartikelen over cyberpesten.