Kunnen kinderen leren met alleen digitale middelen? En hoe pak je zoiets aan? Die gedachten kregen de vrije loop toen ik op een maandagavond in september (2013) naar huis fietste. Geen schoolboeken en werkschriftjes meer, maar wel Youtube, Twitter, Google en vele andere online platformen. Een mooi mediawijsheid experiment voor mijn afstudeeronderzoek voor de lerarenopleiding basisonderwijs (PABO). 

Het onderzoek
Tijdens mijn afstudeeronderzoek genaamd ‘zaakvakonderwijs 2.0’ heb ik onderzocht of groep 8 leerlingen hun lesdoelen digitaal konden bereiken. Zonder het gebruik van schoolboeken. Samen met de directie en betrokken leerkrachten kozen wij voor het vak aardrijkskunde. De aanwezige methode was sterk verouderd (2000) en sprak over items die niet meer actueel waren.

Het experiment
Het experimenteel onderzoek vond plaats in groep 8B op de Voorwegschool in Heemstede. De lesdoelen voor mijn onderzoek haalde ik uit de bestaande aardrijkskundemethode. Groep 8A diende als controlegroep en had ik gedurende 4 weken traditioneel les gegeven in de aardrijkskundemethode. De kinderen uit groep 8B verkregen de lesdoelen en informatie door het gebruik van het internet en sociale media.

Belang van informatievaardigheden
Er werd met name veel verwacht van de informatie- en zoekvaardigheden in de onderzoeksgroep. Omdat de kinderen alles digitaal moesten onderzoeken, leren en documenteren, kregen zij les en begeleiding in het zoeken op het internet, samenvatten en presenteren van informatie. In mijn literatuuronderzoek behandelde ik ook het Mediawijsheid Competentiemodel van Mediawijzer.net. Dit model geeft een duidelijke weergave van het begrip en de competentieniveaus van mediawijsheid.

Leren via sociale media
De kinderen werden opgedeeld in onderzoeksteams bestaande uit 4 kinderen. Per team kregen zij vragen behorende bij de lesdoelen van aardrijkskunde. Hoe zij het antwoord zouden zoeken in de grote hoeveelheid van informatie op het WWW, dat was juist de kern van het onderzoek. De kinderen konden bijvoorbeeld video’s op Youtube, KlasseTV of SchoolTV Beeldbank bekijken, Wikipedia, Wikikids, WillemWever e.d. raadplegen, social media inzetten (#durftevragen) of gewoon ‘ouderwets’ zoeken via Google.

Samenwerkend leren
Alle voortgang werd door de onderzoeksgroep – tijdens de 4 onderzoeksweken – digitaal gedocumenteerd op een door mij ontworpen portaal genaamd ‘DTVKids’. Via het portaal konden ze overleggen en chatten. Samenwerking was een van de kernpunten tijdens mijn onderzoek.

Met hun groepje maakten de kinderen videopresentaties en een samenvatting van de gevonden antwoorden. Deze materialen werden vervolgens door de groep 8-ers van de onderzoeksgroep gebruikt als leermateriaal voor de eindtoets.

De toets
Na 4 weken kregen beide groepen zowel de standaard methodetoets als een eigen ontworpen toets. De ontworpen toets bevatte onderdelen die tijdens de lessen of het onderzoek aan bod kwamen, maar waar niet expliciet voor was geleerd. Op deze manier kon ik onderzoeken hoeveel informatie  kinderen oppikken tijdens de les en het online onderzoek. Na 3 weken kregen de kinderen onverwachts weer dezelfde toetsen. Zo kon bekeken worden welke informatie was blijven hangen.

In de Week van het Onderwijs 2013 werd mijn afstudeeronderzoek ‘leren via het internet en sociale media’ besproken bij 10xbeter onderwijsspecial van de NTR op Nederland 2. Hierboven staat een deel van de uitzending.

De resultaten
De leerresultaten van de onderzoeksgroep toonden geen grote verschillen met de leerresultaten die op de traditionele werkwijze werden aangepakt. Ook de leerresultaten in vergelijking met de controlegroep waren niet opvallend. De onderzoeksgroep scoorde iets hoger dan de controlegroep, maar dat was bij de voorgaande hoofdstukken ook het geval. Ook na een extra toetsmoment 3 weken later bleken de kinderen de lesdoelen onthouden te hebben. Zelfs iets beter dan de controlegroep.

De dyslectische kinderen hadden tijdens het onderzoek extra ondersteuning nodig. Het was voor deze kinderen lastig om informatie op het internet te zoeken en verwerken. De dyslectische kinderen haalde echter geen andere scores (cijfers) in vergelijking met hun traditionele leer- en toetswijze. De bevindingen over de dyslectische kinderen kun je nalezen in mijn onderzoeksverslag.

De conclusie van mijn onderzoek: het was voor de kinderen mogelijk (voor het aardrijkskundeonderwijs) online te leren. Zonder schoolboeken!

Conclusie: zoek aansluiting bij de belevingswereld van kinderen
Als leerkracht en professional is het goed te weten waar kinderen toe in staat zijn. Ook online! Kinderen leven in een gedigitaliseerde wereld. Hun leerkrachten, vaak wat ouder, komen nog uit een ander ’tijdperk’. Als leerkracht moet je naar mijn idee aansluiting vinden bij de belevingswereld van de kinderen. Hiervoor ben ik voortdurend nieuwe mogelijkheden aan het ontdekken. Een echte uitdaging!

Mijn onderzoek is een mooie opstap voor verder onderzoek. Ik hoop dan ook dat mijn onderzoek anderen inspireert en motiveert sociale media te verkennen, gebruiken, benutten en onderzoeken binnen hun lesgeven.

De theoretische onderbouwing, specifieke onderzoekmethode, onderzoeksvragen en uitgebreide onderzoeksresultaten zijn te lezen in mijn onderzoeksverslag. Deze kun je hier downloaden. (red, het onderzoeksverslag is op dit moment niet online verkrijgbaar)

Ik ben benieuwd op welke manier andere leerkrachten of mediawijsheid professionals sociale media inzetten binnen het lesgeven of hun project? Laat je horen in de reacties!

Ook in Zuid-Korea vinden ze het interessant wat het Nederlandse onderwijs doet met sociale media. Op woensdag 10 april 2013 werden kinderen uit groep 7 en 8 van de Bloemendaalse Schoolvereniging geïnterviewd voor het Zuid-Koreaanse televisieprogramma SmartShow van IT Channel. Bekijk hier een compilatie. (red, de compilatie is op dit moment niet beschikbaar)