Het is vandaag de internationale Dag van de Witte Stok. Ik hoor je al denken, de wat? Het gebeurt me veel te vaak dat mensen geen idee hebben om wie deze dag draait, en dat deze überhaupt bestaat. De Dag van de Witte Stok draait om mensen met een visuele beperking, mensen als ik. Vanaf mijn geboorte heb ik veel te dunne oogzenuwen, waardoor de informatieoverdracht van mijn ogen naar mijn hersenen niet goed verloopt. Als gevolg hiervan zie ik erg weinig, nog wel kleur en contrast, maar geen details. Voor mensen die gewoon ‘ziend’ zijn is het goed om stil te staan bij welke belemmeringen wij slechtzienden en blinden ervaren in het dagelijks leven, wat voor werk we wel of niet kunnen doen en hoe we omgaan met digitalisering en media. Met name de digitalisering lost veel problemen voor ons op, en toch ontstaan er ook weer nieuwe, hele andere problemen door. De vraag die ik vandaag zal beantwoorden: kunnen visueel beperkten hun weg vinden op internet en zo ja, hoe? En, misschien nog belangrijker, welke rol speelt digitale toegankelijkheid daarbij?

Drie manieren van kijken

Een inkoppertje, natuurlijk kunnen we overweg met internet – de meesten van ons dan – anders had je dit artikel nu niet kunnen lezen. Hoe we dit doen wordt al een iets interessanter verhaal. Om online te kunnen functioneren maken we hoofdzakelijk gebruik van drie systemen: spraak (voor blinden en zeer slechtzienden), braille (voor diegenen die braille kunnen lezen, meestal blinden en zeer slechtzienden) en vergroting (slechtzienden). Ik ben nu voor het gemak wel een beetje aan het generaliseren. Als ik kijk naar welke systemen ik zelf gebruik, dan zijn dat ze alle drie. Ik ben geclassificeerd als ‘zeer slechtziend’ oftewel ‘functioneel blind’ (maar gebruik die term nooit in mijn gezicht). Toch maak ik gebruik van het ‘slechtziende’ hulpmiddel van vergroting.

Deze systemen, spraak, braille en vergroting, zijn apart van elkaar of in combinatie te gebruiken via een hulpprogramma. Deze software wordt ook wel een schermlezer genoemd; wat mij betreft een treffende benaming. De software leest namelijk het scherm en zet de visuele informatie om in spraak en braille. De schermlezer kan helaas niet alles uitlezen, en daar stuiten we op de grootste online barrière die we als visueel beperkten tegenkomen: onleesbare inhoud.

De brailleleesregel, een apparaatje dat tekst op het scherm vertaalt naar braille

Barrières opheffen

Er wonen ongeveer driehonderdduizend mensen met een visuele beperking in Nederland, waarvan er 75 duizend blind zijn. De groep bestaat voornamelijk uit ouderen, maar er is ook een flink aantal jongeren blind of slechtziend. Dit kan vele oorzaken hebben, maar blindheid of slechtziendheid wordt dus lang niet altijd veroorzaakt door ouderdom. We zijn sterk vertegenwoordigd in de maatschappij en dat maakt ons een groep om rekening mee te houden bij het bouwen van websites, zelfs als wij niet specifiek de doelgroep zijn. Er automatisch vanuit gaan dat we niet bij de doelgroep horen alleen omdat we visueel beperkt zijn, ondanks dat we verder wel helemaal overeenkomen, is sowieso niet aan te raden. We zijn ook gewoon mensen, en dat maakt dat we meer zijn dan alleen onze beperking. Bij het bouwen van een website, maar ook als deze al af is, kun je kleine dingen aanpassen die het voor visueel beperkten aangenamer maken om je site te bezoeken. Daar komt nog bij dat een goede digitale toegankelijkheid goede gevolgen heeft voor de SEO: de vindbaarheid van je website via zoekmachines.

Ik hoor, ik voel, wat jij niet ziet

Schermlezers kunnen niet alles omzetten naar voor ons leesbare inhoud. Afbeeldingen kunnen niet worden weergegeven, dus toont de schermlezer de gebruiker de alternatieve tekst, beter bekend als alt-tekst, achter de foto. Een goede alt-tekst, eventueel met omschrijving van wat op de foto staat, helpt ons al een aardig eind op weg. Een goede HTML-code is ook belangrijk: bij het navigeren op een site werken we met sneltoetsen om bepaalde stukken tekst te kunnen vinden. Ons hulpprogramma kan met de toets H koppen op de site opsporen. Dit werkt natuurlijk alleen als er een H-tag aan de kop zit, en de tekstregel niet alleen vetgedrukt en groter gemaakt is.

Het gebruik van schermlezers is echt niet alleen narigheid en ellende, maar kan soms ook tot grappige situaties op het web leiden. Ik was een keer op een forum toen ik bij een bericht het volgende onderschrift aantrof: “Als je dit kunt lezen, ben je niet kleurenblind”. De tekst was wit, op een witte achtergrond, voor het blote oog niet zichtbaar, maar mijn spraak en braille gaven de zinnen zonder moeite weer.

Meer weten over digitale toegankelijkheid?

Dat veel sites – en dan heb ik het over bekende, veelgebruikte sites – slecht toegankelijk zijn, blijkt uit een artikel dat laatst verscheen op de site van de NOS. Zonde, want er zijn genoeg makkelijke manieren om een site toegankelijk te maken voor iedereen. Stichting Accessibility richt zich op het toegankelijk maken van sites en geeft veel informatie en tips. Wil je ook een positieve bijdrage leveren aan de dagelijkse internetervaring van een blind of slechtziend persoon? Je kunt hun site checken om meer te leren over toegankelijk websitebouwen. Ondertussen ga ik eens onderzoeken hoe toegankelijk de websites van Mediawijzer.net zijn en wat beter kan.

Heb je een vraag of opmerking? Laat dan hieronder een reactie achter.