In mijn vorige blogartikel kon je lezen over de keuzes waar bibliotheken voor staan wat betreft mediaopvoeding. Welke rol wil je spelen? Op welke doelgroep richt je je? Als bibliotheek kun je een trainende, begeleidende en informerende rol hebben voor de ouders en professionals. Ook kun je als ontdekplek of lees-, kijk- en speelplek functioneren voor de kinderen. Deze rollen kun je op verschillende manieren invullen en daar zal ik in dit artikel op ingaan.

Laten we nog even bij het begin beginnen: wat verstaan we onder mediaopvoeding? Het Nederlands Jeugdinstituut definieert het als volgt: dat deel van de opvoeding dat erop gericht is kinderen bewust en selectief met het media-aanbod te laten omgaan en ervoor te zorgen dat ze de inhoud van dat aanbod kritisch kunnen beschouwen en op waarde weten te schatten. Dit slaat op kinderen van alle leeftijden; mediaopvoeding is dus niet alleen iets voor ouders met jonge kinderen. De vraagstukken waar ouders van jonge kinderen tussen de 0 en 6 jaar voor komen te staan, zijn natuurlijk wel anders dan met oudere kinderen.

Zowel ouders als professionals in de kinderopvang en op school spelen een rol in mediaopvoeding, of zouden dat moeten doen. Vaak weten ouders niet waar ze goed aan doen en hebben ze veel vragen. De kinderopvang kiest er vaak voor om helemaal geen media te gebruiken op de groep, omdat veel ouders vinden dat hun kinderen al genoeg tijd doorbrengen met schermen. Een beeld dat opvoeders misschien hebben bij mediaopvoeding, is dat het gaat om kinderen die op een tablet spelletjes spelen. En misschien is dat in de praktijk ook wel vaak het geval, maar mediaopvoeding is veel meer dan dat! Bij vragen over mediaopvoeding, het laten ontdekken van het media-aanbod en het inzetten van media op de groep, komt de bibliotheek in beeld!

Activiteiten voor de doelgroep kinderen

Rol: ontdekplek en lees- kijk en speelplek

Mediaopvoeding ligt niet bij de kinderen zelf, maar bij hun opvoeders: de ouders en professionals. De doelgroep kinderen klinkt dan misschien ook een beetje vreemd. Wat ik hiermee bedoel, is dat je activiteiten organiseert waarbij de kinderen (nieuwe) mediavormen ontdekken. Deze activiteiten dragen bij aan de digitale geletterdheid van jonge kinderen. Kinderen maken bijvoorbeeld spelenderwijs kennis met verschillende media en mediaboodschappen, beseffen dat veel apparaten en speelgoed ‘een soort computer’ zijn en leren verschillende apparaten bedienen.

Bij deze activiteiten zal altijd een ouder of verzorger aanwezig zijn. Op deze manier inspireer je ouders met leuke educatieve activiteiten en zien zij wat er allemaal mogelijk is met media, naast het lezen van een boek of het spelen op een tablet. Eigenlijk gebruik je dus de kinderactiviteiten ook om de ouders te bereiken. Tijdens de activiteiten kun je met hen het gesprek aangaan over mediaopvoeding.

Je kunt deze activiteiten koppelen aan bestaande activiteiten, zoals voorlezen of mamacafés, maar je kunt ook speciale media-speel-ochtenden organiseren. Voorbeelden van activiteiten die je zou kunnen organiseren zijn:

Voorlezen met media

Je kunt eenvoudig een media-element koppelen aan voorlezen. Zo combineer je de taalontwikkeling met de digitale ontwikkeling en kunnen die elkaar versterken. Je kunt hiervoor de digitale prentenboeken van Bereslim of Wepboek gebruiken. Of gebruik een boek met de bijbehorende app waar opdrachten in zitten, zoals Uiltje en de Rode Bril. Je hebt ook boeken die gecombineerd zijn met augmented reality, zoals Boet de Beer, Een huis voor Harry of de Avonturen van Max.

Programmeren en coderen

Programmeren en coderen lijkt misschien een gekke activiteit voor jonge kinderen, maar dat is niet het geval. Op een hele laagdrempelige manier kunnen jonge kinderen hun inzicht en begrip over de werking van robots en computers ontwikkelen. Ook trainen ze hiermee hun probleemoplossend vermogen. Materiaal dat je hierbij kunt gebruiken, zijn robotjes zoals de Bee-Bot, Botley of de Cubetto [red. deze materialen zijn niet meer beschikbaar]. Als je offline wil oefenen met programmeren kun je de programmeermatten van Let’s go Code! gebruiken.

Films

Kinderen bewust maken van het media-aanbod en hoe die media tot stand komen, hoort ook bij mediaopvoeding. Ook film en fotografie vallen hieronder. Je kunt hier op inspelen door bijvoorbeeld een filmvertoning voor ouders met jonge kinderen te organiseren met een nagesprek.

Het is ook leuk en leerzaam om kinderen zelf films te laten maken. Voor jonge kinderen zijn stopmotionfilmpjes heel geschikt. Een goede app hiervoor is Stop Motion Studio. Deze app plakt automatisch de foto’s die je maakt aan elkaar, zodat het een filmpje wordt. Kinderen hoeven dus alleen maar de objecten een beetje te bewegen en op het fotoknopje te drukken. Welke materialen je gebruikt voor je filmpjes, maakt niet uit. Je kunt een (prenten)boek als inspiratie gebruiken en ook is het lesmateriaal verhalen schuiven van Educo erg leuk om te gebruiken.

Activiteiten voor de doelgroep ouders

Rol: informant en begeleider

Ouders hebben dus veel vragen over mediaopvoeding, en het beantwoorden hiervan en voorlichting geven past bij de informerende en begeleidende rol van de bibliotheek. Je kunt verschillende activiteiten organiseren om de ouders te bereiken. Dat kan tijdens activiteiten voor kinderen, zoals hierboven besproken. Maar ook tijdens:

Het mamacafé

Mamacafés zijn ontmoetingsplaatsen voor (aanstaande) moeders en papa’s, opa’s en oma’s. Door het land zijn er 90 mamacafés, waarvan een groot aantal in de bibliotheek. Elke bijeenkomst kunnen ouders met elkaar en met deskundigen praten over verschillende thema’s. Mediaopvoeding is een perfect thema om een keer op de agenda te zetten!

Lezing/ouderavond

Je kunt een lezing organiseren waar je ouders kunt vertellen over mediaopvoeding en waar ze hun vragen kunnen stellen. Hierbij kun je gebruikmaken van de Media Diamant. Je zou ook een externe spreker kunnen uitnodigen. In de praktijk blijken weinig ouders af te komen op dit soort avonden wanneer het in de bibliotheek plaatsvindt. Daarom werkt het goed om dit te doen via ouderavonden van de kinderopvang of de scholen. Ik raad aan om op dit soort avonden altijd een praktijkgedeelte in te bouwen zodat ouders ook zelf dingen uit kunnen proberen.

Spreekuur/mediacafé

De drempel om naar een echte lezing of ouderavond te gaan, is voor veel ouders best hoog. Je kunt ook een inloopspreekuur (bijvoorbeeld onder de naam mediacafé) organiseren. Je plant dan maandelijks een aantal momenten in waarop ouders op een informele manier met hun vragen terechtkunnen. Ook hierbij kun je heel goed de mediadiamant gebruiken.

Activiteiten voor professionals

Rol: begeleider, informant en trainer

Visievorming

Een eerste stap die de kinderopvang en scholen moeten zetten, is het vormen van een visie op mediaopvoeding. Dit om te voorkomen dat hapsnap dingen worden gedaan zonder duidelijk idee, of dat er helemaal niks wordt gedaan zonder dat hier goed over nagedacht is. Met een duidelijke visie is het makkelijker om media op een goede manier in te zetten in de groep. Ook kun je hiermee aan ouders laten zien dat media op een actieve en bewuste manier worden ingezet, met duidelijke leerdoelen. Als bibliotheek kun je scholen en de kinderopvang helpen bij deze visievorming. Ga in gesprek met de teams, vertel over het belang van mediaopvoeding en probeer samen tot een duidelijke visie te komen.

Training ‘media op de groep’

wanneer de kinderopvang of school ervoor kiest om bewust met mediaopvoeding aan de slag te gaan, is de kans groot dat de professionals hier nog training in nodig hebben. Een training waarbij zowel de theorie als de praktijk aan bod komt, kun je als bibliotheek faciliteren. Tijdens de training kun je bijvoorbeeld ingaan op de verschillende mediasoorten, schermtijd, de effecten van mediagebruik op de taalontwikkeling en balans tussen online en offline. Ook hierbij kun je uitstekend de mediadiamant inzetten.

Inspiratie

Veel professionals zijn blij met kant-en-klare pakketjes. Het kost hen veel tijd om bij elk thema geschikte boeken en media te verzamelen en ze vinden dat ook vaak lastig. Je kunt hen daarbij ondersteunen door als bibliotheek zulke pakketjes aan te bieden. Deze contentcuratie past bij de rol die de bibliotheek van oudsher heeft. Verzamel bij verschillende thema’s (digitale)boeken, apps, filmpjes, foto’s en (digitaal)speelgoed. Communiceer ook vooral waarop deze keuzes gebaseerd zijn. Deze verzameling kun je vervolgens als pakket uitlenen aan een school of kinderopvang of opsturen als inspiratielijst. Hiervoor kun je zelf inspiratie opdoen door eens te kijken naar de Aan de Slag-pagina van Kind en Media.

Train jezelf

Om te zorgen dat je eigen kennisniveau voldoende is om al deze activiteiten te kunnen organiseren, zijn er verschillende websites met bruikbare informatie: NJi.nl , Mediaopvoeding.nl, Gezondekinderopvang.nl en Centrumvoorjeugdengezin.nl. Ook kun je jezelf bijscholen middels trainingen bij diverse partijen. Bibliotheken in Noord- en Zuid-Holland kunnen gesubsidieerd getraind worden door Probiblio. Andere aanbieders van trainingen zijn Sardes met Kind en Media of Windesheim met de opleiding Expertcoach Mediaopvoeding. Of vraag jouw lokale Provinciale Ondersteuningsinstelling wat zij voor je kunnen betekenen.

Mediaopvoeding: het hele jaar door

De Media Ukkie Dagen zijn het perfecte moment om activiteiten uit te proberen. Maar vaak zie je dat zo’n activiteit dan alleen tijdens de Media Ukkie Dagen wordt gedaan en daarna niet meer terugkomt. Dat is ontzettend zonde. Zorg ervoor dat dit soort activiteiten vast onderdeel van je aanbod worden. Koppel bijvoorbeeld het peutervoorlezen standaard aan een leuke opdracht die te maken heeft met het boek én media. Of biedt een regelmatig terugkerend inloopspreekuur aan voor ouders. Zo zorg je ervoor dat de bibliotheek écht de plek wordt voor mediaopvoeding; het hele jaar door!

Deze artikelen vind je wellicht ook interessant:

» Mediaopvoeding in de bibliotheek: maak keuzes!
» Media en het jengelende jonge kind: de bieb weet raad
» #MediaDiamant & de kinderopvang: dagelijkse reminder om bewust bezig te zijn met media(opvoeding)