De zomervakantie staat weer voor de deur. Traditioneel is dat een periode waarin we ouders weer extra aansporen actief aan mediaopvoeding te doen, omdat kinderen dan meer tijd krijgen om zelfstandig en vaak zonder controle online te gaan. Een tijd om te experimenteren, naar buiten te gaan en van alles te filmen, en dus ook om kattenkwaad uit te halen. Maar ook een tijd om veel online te zoeken, waardoor ze meer gekke dingen zien en mogelijk te veel persoonlijke informatie delen.

Als professional, docent of leerkracht kun je ouders bewust maken van hun rol, en hen op weg helpen. Ik geef hieronder enkele tips.

Happy slapping – weet je nog?

In de zomer van 2005 waaide happy slapping over uit Engeland – een samentrekking van happy snapping (‘kiekjes maken’) en slapping (‘slaan’). Jongeren opereerden in groepjes: de een gaf een willekeurige, argeloze voorbijganger een klap en een ander filmde dat. Soms werd het slachtoffer eerst uitgedaagd maar meestal gewoon verrast. De filmpjes verschenen online. Daar was echt niets happy’s aan, want sommigen schrokken zo dat ze ongelukkig ten val kwamen, of er ontstonden vechtpartijen met letsel. Verschillende keren kwamen gevallen voor de rechter. Het verschijnsel ebde weer weg, maar laaide een paar jaar steeds weer even op, vooral tijdens de zomerperiode.

Andere jaren waren het gevaarlijke challenges die ineens de kop op staken tijdens de zomermaanden. Overigens zou zo’n verschijnsel als happy slapping nu ook gewoon een challenge heten. En je kunt er nu ook weer op wachten, zeker nu we weer in groepjes naar buiten mogen: jongeren hebben meer tijd, zoeken elkaar op en zijn op zoek naar thrills. Maar in de groepsdynamiek gaat er veel fout, ook al gaat het om brave jongeren. We zijn benieuwd wat we deze zomer voor nieuws te zien krijgen. Het zijn ook allang niet meer alleen jongeren die zich vermaken met challenges, maar ook volwassenen. En ook lang niet alles is gevaarlijk, of anderszins over de grens. Er zitten ook heel leuke, verbindende en creatieve vondsten bij.

Bekijk deze ‘challenge’ eens – het is een van mijn favorieten. Die zouden we beslist thuis ook eens moeten proberen!

Niet alleen risico’s en problemen

Tijdens de lockdown en de stapsgewijze openup die we nu meemaken in de coronacrisis, hebben we een paar risico’s zien toenemen door het intensieve online zijn van jongeren. Ik noem er een paar waar je met ze over kunt praten.

Onlangs constateerde de politie een enorme toename in cybercrime. Er zijn meer jonge slachtoffers van identiteitsfraude en phishing, en ook meer jonge daders. Met de smartphone in de hand weten ook zij allerlei nieuwe manieren van oplichting te bedenken. Dit gebeurt bijvoorbeeld via Marktplaats, maar ook via Tinder of WhatsApp. Het is dus belangrijk om met kinderen te praten over het belang van goede wachtwoorden (wat is een goed wachtwoord?), maar ook over het invoeren van tweestapsverificatie – ook op WhatsApp – en het gebruik van VPN (een veilige verbinding). Zeker als je veel wifi gebruikt buiten de deur.

Stel ouders ook expliciet gerust: ze hoeven zelf de kennis niet in huis te hebben. Er is online veel informatie te vinden; help ze op weg (zie onderstaande tips). En wijs ze voor antwoorden op hun vragen bijvoorbeeld op het bestaan van Mediaopvoeding.nl.

Het is belangrijk dat ouders voortdurend met hun kinderen blijven praten over hun online ervaringen. Zeker tijdens de vakanties. Hoe jonger je daarmee begint, hoe vanzelfsprekender het is als ze puber zijn. Verschillende generaties kunnen elkaar ook zoveel leren. Juist in de vakantie is daar ook meer tijd voor. Samen gamen, samen surfen, samen via YouTube oude tv-programma’s opzoeken, van kinder-tv tot cabaret. Wat vonden ouders leuk toen ze zo oud waren als hun kinderen? Wie waren hun voorbeeldfiguren?

Mediaopvoeding gaat namelijk niet alleen om het voorkomen van risico’s en het omgaan met problemen; het is ook een basis om van elkaar te leren en elkaar te stimuleren nieuwe dingen te ontdekken.

Tips

Tot slot is het ook goed om ouders te stimuleren door bij elkaar te vragen hoe zij het doen. Hoe bereiden zij zich voor op de zomervakantie? Dus: zet ze ‘aan’ in de zomervakantie en stel deze maand aan ouders de vraag: “Hoe gaan jullie thuis je kinderen voorbereiden op leuke en veilige online ervaringen tijdens de zomervakantie?”

Ik geef alvast vijf basistips als schot voor de boeg:

1. Haal op de eerste vakantiedag ijsjes en bespreek tijdens het eten daarvan welke regels er gaan gelden over het schermgebruik. Maak afspraken over beeldschermtijd en over veilig gedrag. Wat mogen je kinderen wel en niet tijdens de vakantieweken? Houd het feestelijk (lekker vakantie!) en niet streng, maar wel duidelijk. Let op: Pas de regels aan de leeftijd aan.

2. Geef onderhandelingsruimte bij kinderen vanaf 11 jaar, en geef ze de kans om bonussen te verdienen bij goed gedrag. Maak er een challenge van om het goede gedrag te vertonen. Let op: Dat werkt niet bij ieder kind. Belonen werkt wel beter dan straffen.

3. Probeer samen met je kind(eren) doelen te stellen: wat wil hij of zij in deze zomervakantie leren via internet? Geef suggesties: van gitaar leren spelen tot een jurkje naaien. Van een website bouwen tot een game maken, knutselen met code (zie codekinderen.nl) of programmeren met de micro:bit (zie bijvoorbeeld 101 projecten met de micro:bit van Pauline Maas en Peter Heldens). Let op: Schrik niet als je kind iets wil wat jij niet kunt of begrijpt. Probeer samen te kijken hoe je kunt helpen om dat doel te bereiken. Zo zijn er ook online clubjes van kinderen met dezelfde interesse. Blijf ondersteunen en geïnteresseerd in de voortgang.

4. Bespreek de online hulpbronnen voor als je kind een probleem heeft. Begin bij Meldknop.nl – waar kinderen veel informatie kunnen vinden, maar ook hulp kunnen inroepen. Dit hoort ieder kind te kennen. Vertel ze ook over de online chat van Vraaghetdepolitie.nl.

5. Haal de gratis zomerkit van De InternetHelden in huis. Deze is gratis te bestellen via Bureau Jeugd & Media, op deze pagina. Met deze zomerkit hebben ouders een offline tool in handen om in gesprek te gaan met hun kind over belangrijke risico’s. Van phishing en identiteitsfraude tot het risico van het delen van je gegevens met vrienden online en het omgaan met wachtwoorden. Het is een totaalpakket: een boek met activiteiten en een ehbo-gids bij online problemen, uitleg van belangrijke begrippen, een tipsheet en gesprekskaartjes. Let op: bestellen kan tot 30 juni, dus wees op tijd om ouders hierop te wijzen. De zomerkit wordt dan voor 6 juli thuisgestuurd. Voor mediaopvoeding hóef je dus deze zomer als ouder niet zelf ook online, maar het kan wel. De hele zomerkit staat ook als pdf online.

Wil je als professional of docent die met ouders werkt zelf een exemplaar van de De InternetHelden-zomerkit voor ouders ontvangen? Mail mij dan even persoonlijk. Dan zorg ik dat je die ontvangt.

Meer inspiratie voor mediaopvoeding:

» Boekrecensie: De Schermwijzer
» Bewust media kiezen met Mediasmarties
» Jonge kinderen en media; ouders kunnen professionele steun gebruiken