De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft een visiestuk over mediawijsheid uitgebracht voor de periode 2016-2018. In het stuk worden de ambities en doelstellingen voor mediawijsheid benoemd, uitgaande van drie rollen voor de openbare bibliotheek: die van warenhuis, wegwijzer en werkplaats. Ik vat het visiestuk kort voor je samen.

De KB stelt dat de visie, getiteld Mediawijsheid en de openbare bibliotheek: van warenhuis naar wegwijzer tot werkplaats, aansluit op de digitale ontwikkelingen in de samenleving en benoemt de rollen van de verschillende netwerkpartners voor dit thema. De visie is bedoeld voor betrokkenen binnen de KB, stakeholders binnen en buiten de bibliotheeksector en relevante (nationale) beleidsinstellingen. Hoewel bibliotheken zich al jaren met mediawijsheid bezighouden, is het door de snelle technologische ontwikkelingen nodig om opnieuw te bepalen hoe de Bibliotheek zich op dit terrein kan positioneren.

Warenhuis, wegwijzer en werkplaats

De visie gaat uit van drie rollen voor bibliotheken, die van warenhuis, wegwijzer en werkplaats. Deze rollen sluiten aan bij de missie van de KB om via het netwerk van bibliotheken mensen en informatie bijeen te brengen om ze vaardiger, slimmer en creatiever te maken. De pijler warenhuis voor kennis en informatie heeft als doel mensen slimmer te maken. Dit doet de bibliotheek door toegang te bieden tot een brede fysieke en digitale collectie (warenhuis). Binnen de pijler wegwijzer dragen bibliotheken bij aan het vaardiger maken van mensen zodat zij voldoende (media)vaardigheden hebben om hun weg te vinden in de toenemende on- en offline informatiestromen en daarmee volledig  kunnen participeren in de huidige mediasamenleving.

Nieuw voor het bibliotheekveld is de pijler werkplaats. Via werkplaatsen (zoals FabLabs) kunnen mensen bij de fysieke bibliotheek terecht om te creëren, uit te vinden, en kennis te vergaren en te delen. Dit vergroot 21e-eeuwse vaardigheden als creativiteit, verbeeldingskracht, probleemoplossend vermogen, verbanden leggen, samenwerken en kennisdelen, die ook belangrijk zijn om mediawijs te zijn of worden.

In de visie wordt bij elke van de drie pijlers een aantal bouwstenen genoemd waarmee de bibliotheeksector de inzet op mediawijsheid vorm kan geven.

Aansluiten op behoeften

Over de pijler ‘warenhuis voor kennis en informatie’ stelt de KB: ‘Om alle mensen een interessante collectie te blijven bieden is het zaak de komende periode goed aan te sluiten op de behoeften van de verschillende gebruikersgroepen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van recent onderzoek naar gebruikersbehoeften. De collectie (digitaal en fysiek) moet steeds voorzien in een aanbod van zoveel mogelijke digitale en actuele content, verdeeld over de verschillende content-stromen (e-books, muziek, databanken en audiovisuele content). Voor de doelgroep jeugd wordt de toegang tot de (fysieke & digitale) collectie verbreed naar een (digitale) schoolbibliotheek.’

Samenwerking met het onderwijs

De rol van ‘wegwijzer’ wordt de komende periode kwalitatief en kwantitatief verder uitgewerkt. Dit gebeurt met name binnen de landelijke programma’s de Bibliotheek op school basisonderwijs en voortgezet onderwijs (preventief) en voor volwassenen binnen het programma de Bibliotheek en basisvaardigheden (curatief). En ook binnen het speerpunt Jeugd van de KB worden inspanningen rond mediawijsheid gericht op kinderen en jongeren geleverd. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met het onderwijs en in aansluiting op het onderwijscurriculum. Deskundigheidsbevordering van medewerkers blijft een aandachtspunt. Gekeken wordt in hoeverre de huidige trajecten van deskundigheidsbevordering nog voldoen in relatie tot bovenstaande activiteiten. Mogelijk worden deze uitgebreid, bijgesteld en doorontwikkeld, aldus de KB in het visiestuk. In de te ontwikkelen brede digitale jeugdstrategie wordt mediawijsheid nadrukkelijk meegenomen.

Succesfactoren van FabLabs

De pijler ‘werkplaats’ verwijst concreet naar initiatieven als makerspaces c.q. FabLabs. De ontwikkelingen van de werkplaats sluiten nauw aan bij de missie van de KB om mensen en informatie bij elkaar te brengen met als doel de creativiteit te stimuleren. In tegenstelling tot de eerder genoemde rollen als warenhuis en wegwijzer is de rol van werkplaats nieuw voor het bibliotheekveld. Binnen de innovatieagenda van de KB zijn initiatieven rond FabLabs gefaciliteerd en gepresenteerd aan het bibliotheekveld. Op basis van pilots met doelgroepen uit het vo en mbo wordt het concept van de bibliotheek als werkplaats verder ingebed in het bibliotheekstelsel. Dat betekent dat gekeken wordt naar de succesfactoren van FabLabs die er nu al zijn. Daarnaast worden de activiteiten binnen het bibliotheeknetwerk ingebed in een flexibel organisatiemodel dat de verbinding en de rolverdeling over de verschillende netwerkniveaus helder beschrijft. De volgende stap is om daar als KB (eindverantwoordelijke voor het netwerk) formele afspraken binnen het netwerk over te maken. Van bibliotheekmedewerkers vraagt dit om andere vaardigheden en competenties.

Het visiestuk ‘Mediawijsheid en de openbare bibliotheek: van warenhuis naar wegwijzer tot werkplaats’ is hier te downloaden.