Er gebeurt veel op gebied van onderzoek naar mediawijsheid. In dit liveblog houden we je op de hoogte van de nieuwste kennis.

6 februari 2024

Plegerschap van sexting-misbruik

Als het gaat om sexting-misbruik staat het slachtoffer vaak centraal. Helpwanted, een initiatief van Offlimits, vindt het belangrijk om de focus te verleggen naar de pleger zodat sexting-misbruik kan worden voorkomen. Om inzicht te krijgen in de motieven van jonge plegers is vanuit Helpwanted, in het kader van Safer Internet Day, een afstudeeronderzoek gedaan naar het plegerschap van sexting-misbruik. Hieruit blijkt:

• Het ontladen van spanning is de meest voorkomende reden om zonder toestemming intiem beeldmateriaal door te sturen (89,5%)
• In 35% van de gevallen hebben de plegers in eerste plaats helemaal geen toestemming gegeven om dit intieme beeldmateriaal te ontvangen
• Bijna alle plegers van sexting-misbruik hebben meerdere motieven voor het doorsturen van beeldmateriaal (87,5%), waarbij de motieven ‘wraak’ en ‘shamen’ minder vaak voorkomen dan andere motieven

» Lees hier het onderzoek

December 2023

Digitale geletterdheid in het onderwijs

Docenten, schoolleiders, bestuurders en ICT-coördinatoren hebben meer behoefte aan handvatten en (externe) ondersteuning bij het onderwijzen van digitale geletterdheid. Dat blijkt uit de Monitors Digitale Geletterdheid 2023, in opdracht van ECP. Na hogere cijfers in coronatijd (2021) scoren leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs in 2023 weer onvoldoende voor digitale geletterdheid.

» Bekijk hier de Monitors Digitale Geletterdheid 2023

Kennisnet, SLO en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap hebben het Expertisepunt Digitale Geletterdheid geopend om het onderwijs op het gebied van digitale geletterdheid te versterken.

» Bezoek het Expertisepunt Digitale Geletterdheid

December 2023

Digitale inclusie

Er is recent binnen het netwerk veel aandacht geweest voor digitale inclusie en media. Lees hier een aantal onderzoeken:

» Het Practoraat Mediawijsheid presenteert onderzoek naar de vraag ‘hoe kun je als docent in de les omgaan met kansenongelijkheid door onderwijstechnologie?’. Lees hier het volledige onderzoeksverslag, inclusief aanbevelingen en een workshop voor docenten en onderwijsteams.

» Niet iedereen profiteert in dezelfde mate van het internet. Dat blijkt uit het trendrapport digitale inclusie van de Universiteit Twente. Zij concluderen dat het internet bestaande vormen van ongelijkheid versterkt. Lees hier het volledige rapport.

» Ga zelf aan de slag met digitale inclusie.

November 2023

Mediagebruik onder jongeren

Recente onderzoeken naar mediagebruik en misinformatie leveren interessante resultaten op wat betreft het mediagebruik van jongeren:

» De Mediamonitor 2023 van het Commissariaat voor de Media laat zien dat de kloof tussen het mediagebruik van jongeren en oudere leeftijdsgroepen steeds groter wordt, waarbij jongeren steeds meer gebruik maken van sociale media platforms zoals TikTok voor nieuwsconsumptie.

» Jongeren krijgen regelmatig misinformatie over het klimaat voorgeschoteld op TikTok. Zo blijkt uit onderzoek van Pointer en Beeld & Geluid.

» Uit recent onderzoek van netwerkpartner internetvergelijk.nl en Multiscope blijkt dat 71,2% van de Nederlanders denkt dat de samenleving beter af zou zijn zonder sociale media. Met name jongvolwassenen (18-34) geloven dat we beter geen sociale media kunnen hebben.

November 2023

Online grensoverschrijdend gedrag: Waar ligt de grens voor jou?

In het kader van de Week van de Mediawijsheid heeft Netwerk Mediawijsheid onderzoek laten doen naar de grenzen in kwetsend en schadelijk online gedrag. Uit het onderzoek, gehouden onder Nederlanders in het algemeen en specifiek onder jongeren (12 t/m 15 jaar) blijkt dat:

• Het merendeel van Nederland online kwetsend gedrag als een groot probleem ervaart
• Slechts een kwart van de Nederlanders iemand anders aanspreekt op online kwetsend gedrag
• Nederlanders over het algemeen alle typen schadelijk en immoreel gedrag als grensoverschrijdend ervaren, maar wraakporno en shame sexting het meest
• Er normvervaging optreedt als mensen bepaalde typen schadelijk en immoreel gedrag vaak tegenkomen online

» Lees hier het volledige onderzoeksrapport
» Lees ook de Whitepaper: Online kwetsend gedrag

27 oktober 2023

Hoe mediawijs is Nederland?

In 2018 heeft Netwerk Mediawijsheid een onderzoek laten uitvoeren naar het niveau van mediawijsheid onder Nederlandse jongeren en volwassenen op basis van het Mediawijsheid Competentiemodel. Om de mediawijsheid van Nederlanders opnieuw in kaart te brengen deed Kantar Public, in opdracht van Netwerk Mediawijsheid, in 2023 onderzoek naar mediawijsheid in Nederland.

Wat blijkt?

• Zes op de tien volwassen Nederlanders is niet voldoende mediawijs
• Vier op de tien volwassenen geeft geen prioriteit aan online veiligheid of cybercriminaliteit
• Meer dan de helft van de volwassenen lijkt niet bezorgd te zijn over nepnieuws en desinformatie
• Ruim zes op de tien jongeren denkt niet na over internetveiligheid, cybercriminaliteit, nepnieuws of desinformatie
• Ruim vier op de tien jongeren geeft aan door hun mediagebruik minder productief te zijn in het dagelijks leven dan ze zouden willen

» Lees hier het volledige onderzoeksrapport
» Meer over dit onderzoek? Lees ook: Ruim 8 miljoen volwassenen zijn onvoldoende mediawijs

26 oktober 2023

Immersieve technologieën – Rathenau Scan

De doorontwikkeling en brede toepassing van VR, spraaktechnologie en andere zogeheten immersieve technologieën kan gepaard gaan met het verzamelen van steeds meer en nieuwe soorten gebruikersgegevens. Onderzoekers van het Rathenau Instituut concluderen in recent onderzoek dat de huidige wetgeving en beleid niet afdoende zijn voor een verantwoorde doorontwikkeling van dit soort technologieën.

» Lees hier het volledige rapport

26 oktober 2023

Immersieve technologieën – Rathenau Scan

Virtual reality (VR), spraaktechnologie en andere zogeheten immersieve technologieën komen steeds dichter op de zintuigen van de gebruiker te liggen. De doorontwikkeling en brede toepassing van dergelijke technologieën kan gepaard gaan met de verzameling van steeds meer en nieuwe soorten gegevens over gebruikers. Onderzoekers van het Rathenau Instituut concluderen in recent onderzoek dat de huidige wetgeving en beleid niet voldoende zijn voor een verantwoorde doorontwikkeling van immersieve technologieën. 

» Lees hier het volledige rapport

19 oktober 2023

Onderzoek naar haatspraak en discriminatie in online gaming

Haatspraak en discriminatie is een serieus probleem in online gaming. Dit blijkt uit internationale cijfers en signalen van jongerenwerkers. Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) deed onderzoek om te achterhalen hoe vaak het nu eigenlijk voorkomt, op welke manieren het tot uiting kan komen en hoe ertegen kan worden opgetreden.

Uit het rapport volgen enkele aanbevelingen:

• Er moet meer onderzoek worden gedaan naar haatspraak en discriminatie in online gaming
• Er moeten duidelijke richtlijnen worden gesteld voor de game-industrie
• Er moet worden ingezet op normverandering bij gamers

» Lees hier het gehele rapport
» Tijdens de Week van de Mediawijsheid maken organisaties zich sterk voor een socialere online wereld. Ontdek hier wat jouw organisatie kan betekenen

September 2023

Cyber Security Onderzoek AlertOnline 2023

AlertOnline deed, in het kader van de Cybersecuritymaand, opnieuw onderzoek naar de kennis, houding en het gedrag van verschillende doelgroepen in Nederland op het gebied van online veiligheid. Hieruit blijkt dat:

• Driekwart van de Nederlanders tevreden is over hun eigen kennis van digitale risico’s en online veiligheid
• De meerderheid van de Nederlanders de kans groot schat om met phishing (75%), malware (65%) en hacking (65%), te maken te krijgen
• De helft (53%) van de Nederlanders zich geen of weinig zorgen maakt over digitale veiligheid in de privésituatie
• Nederlanders zichzelf een ruime voldoende (6,8 gemiddeld) geven voor het veilig omgaan met online risico’s
• Eén op de drie Nederlanders melding of aangifte doet na slachtoffer te zijn geweest van een cybercrime

» Lees hier het hele onderzoek

20 september 2023

Hoe maak je impact met mediawijsheidgames?

Tijdens de expertsessie Educatieve games en apps op 20 september presenteerden onderzoekers van de Universiteit Utrecht en Erasmus Universiteit de resultaten van hun onderzoek naar mediawijsheid games. Zij onderzochten het aanbod van mediawijsheidgames, doken in de literatuur over de effectiviteit ervan en deden experimenteel onderzoek in de praktijk.

» Lees het onderzoek Literacy at play: An analysis of media literacy games used to foster media literacy competencies
» Download de powerpoint-presentatie met de belangrijkste inzichten
» Kijk hier de keynotes van de onderzoekers Teresa de la Hera, René Glas en Julia Kneer terug:

31 augustus 2023

Burgerperspectieven op online desinformatie en gedrag

Het SCP heeft een nieuwe editie van Burgerperspectieven uitgebracht, een uitgebreide enquête en panelonderzoek naar ‘de stand van het land’. In de ronde die vandaag is uitgebracht is een hoofdstuk gewijd aan online mis/desinformatie en aan online gedrag. Wat blijkt?

• Bijna de helft van de Nederlanders maakt zich zorgen over onware informatie (48%) op het internet
• Daarnaast zijn er zorgen over vervelende omgangsvormen online, zoals bedreigingen en beledigingen
• Ruim driekwart (76%) heeft vertrouwen in zichzelf als het gaat om het herkennen van onjuiste info
• Meer mensen zijn bereid vrijheid van meningsuiting in te perken of te laten inperken bij belediging (60%) dan bij onware informatie (48%)
• De nationale overheid (71%) of de EU (64%) worden genoemd als actoren die er iets tegen moeten doen. Meer dan de helft vindt dat internetgebruikers (59%) en technologiebedrijven (50%) verantwoordelijkheid dragen

» Lees hier het gehele rapport
» Bekijk ook de aflevering van Zembla ‘Online hufters’ over online haat tegen politici

24 augustus 2023

Daders online misbruik vaak jong

Stop it Now en de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld deden onderzoek naar gedrag van (potentiële) daders van (online) seksueel kindermisbruik. Uit het onderzoeksrapport komt naar voren dat deze daders vaak jong (>25 jaar) zijn. En dat er behoefte is aan goede informatie en voorlichting op het gebied van gezond (online) seksueel gedrag.

» Lees hier het volledige onderzoeksrapport

5 juli 2023

Kan een algoritme echt objectief zijn?

Die vraag stelt het Centraal Planbureau in het onderzoek ‘Rechtvaardige Algoritmes’, dat 5 juli verscheen. De voorzichtige conclusie van de onderzoekers is dat een selectie-algoritme representatief kan selecteren met behoud van effectiviteit, mits van tevoren goed wordt nagedacht over de verhoudingen waarin verschillende groepen in de selectie worden opgenomen. Maar de onderzoekers waarschuwen ook: algoritmes zijn mensenwerk en kunnen daardoor nooit helemaal objectief zijn.

» Lees hier het onderzoek ‘Rechtvaardige algoritmes’

26 juni 2023

Hoe consumeren we nieuws?

Veel nieuwe onderzoeken naar nieuwsgebruik en nieuwswijsheid in juni. Een aantal opvallende rapporten:

» Reuters Digital News Report 2023 over de digitale nieuwsconsumptie in verschillende landen. Wereldwijd staat het nieuws onder druk door laag vertrouwen, afnemende betrokkenheid en een onzeker ondernemingsklimaat

» Communicatiewetenschapper Sanne Tamboer onderzoekt mediawijsheid onder pubers en vertelt op Radio 1 over hoe we van jonge pubers kritische nieuwsvolgers maken

» De Nieuwsbarometer over het mediagebruik van Vlamingen tussen 12 en 26 jaar, laat zien dat zeven op de tien jongeren nieuws vooral volgen via sociale media en dat slechts 40% kan nepnieuws herkennen

19 juni 2023

Onderzoek kritische digitale vaardigheden van Nederlanders

Veel Nederlanders zijn minder digitaal vaardig dan ze zelf denken. Een aanzienlijk deel van de Nederlanders heeft namelijk moeite met het herkennen van nepwebwinkels en phishingberichten, terwijl zij zelf denken dat ze dit wél goed kunnen. Dat blijkt uit onderzoek voor het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In dat onderzoek evalueerde Centerdata de kritische digitale vaardigheden van Nederlanders: welke vaardigheden missen zij en waarover willen ze graag meer weten?

» Lees hier meer over het onderzoek

14 juni 2023

Jongeren halen veel voordelen uit sociale mediagebruik

Tieners halen zelf meer voor- dan nadelen uit hun sociale mediagebruik, zo blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. Amber van der Wal, onderzoeker aan de UvA, vertelt op Radio 1 over de positieve effecten die tieners ervaren.

» Lees hier meer over het onderzoeksproject AWeSome

Heb jij een update over nieuw onderzoek dat hier niet mag ontbreken? Mail deze naar [email protected] of laat een reactie achter onder dit artikel

Meer onderzoek naar mediawijsheid?

• Bitescience bundelt de belangrijkste inzichten uit onderzoek naar mediawijsheid-thema’s in handige bitefiles. Bekijk hier alle thema’s, zoals gamen, nepnieuws en blauw licht
• Gebruik de zoekmachine om alle artikelen en publicaties over onderzoek naar mediawijsheid te bekijken 
• Ontmoet de Wetenschappelijke Raad van Netwerk Mediawijsheid
• Neem een kijkje op de pagina Kennis & Tools