Mediawijsheid is actueler dan ooit. En of je het nu digitale vaardigheden, mediawijsheid of online geletterdheid noemt – we hoeven allang niet meer de urgentie aan te tonen van het wijs om kunnen gaan met media. Maar we zijn er natuurlijk nog niet. De vragen die we nu steeds vaker krijgen, gaan niet over het waarom van mediawijsheid, maar over het hoe en het wat – over praktische vragen. Er komen telkens nieuwe media bij en dat maakt het nodig om opnieuw aandacht te vragen voor mediawijsheid. Hoe kunnen we dat de komende jaren als netwerk doen en waar moeten we onze pijlen op richten?

Je kunt stellen dat de urgentie voor mediawijsheid in Nederland is geland – zowel bij het onderwijs, als bij ouders en de overheid. Deze toegenomen aandacht voor mediawijsheid is niet alleen in Nederland maar ook in Europa en de wereld te zien. Men ziet mediawijsheid als een van de oplossingen tegen radicalisering en het voorkomen van een digitale kloof. Nederland wordt daarbij gezien als voorloper – wat logisch is omdat we zo’n hoog mediagebruik hebben en een heel actief netwerk.

Toch zijn er nog zat thema’s die de komende tijd (nog) meer aandacht verdienen. Denk bijvoorbeeld aan connected toys en nepnieuws. Daarnaast hoop ik dat we als netwerk twee specifieke groepen nog meer gaan helpen bij het bewust en wijs gebruikmaken van media.

De jongeren

Wij volwassenen praten graag óver jongeren in plaats van mét. En dat is jammer, want als je jongeren mediawijs wil maken – via het onderwijs of de opvoeding – dan zal je goed moeten aansluiten op hun leefwereld. Wat vinden wat zíj belangrijk, wat zien zíj als een probleem of juist niet, waar willen ze hulp bij hebben, en wat zien ze misschien over het hoofd? Eind 2016 lanceerden we ons onderzoek ‘Vanzelf Mediawijs?’. De resultaten uit dit onderzoek helpen ons om jongeren beter bij te staan in de opvoeding en in het onderwijs.

Iedere keer als we jongeren ondervragen over mediawijsheid valt me op met hoeveel gemak ze gebruikmaken van media. Ze lijken precies door te hebben welke media ze voor welk doel in kunnen zetten. Daar kunnen wij nog wat van leren. Ze gebruiken Snapchat om gewoon gek te doen, WhatsApp voor een gesprek en Instagram om de beste versie van jezelf te laten zien.

De ouderen

Sta je er wel eens bij stil dat de generatie die nu opgroeit straks verantwoordelijk is voor ons als wij zelf senioren zijn? Dat zij met hun muziek, hun taalgebruik, hun mediagebruik en hun (hopelijk) 21ste eeuwse vaardigheden straks ook voor ons de norm worden? Soms probeer ik me de seniorenwoning van de toekomst voor te stellen – vol met zorgrobots, domotica, VR-producties en vooral veel games waarbij je als oudere spelenderwijs je geheugen moet trainen en fysiek ‘in beweging’ moet blijven. Daar zit je dan, omringd door media die je misschien zelf niet eens meer aan of uit kunt zetten. Net zoals die groeiende groep ouderen die vandaag de dag niet meer in staat is om hun eigen televisie aan te zetten (want daar zit zo’n digitaal kastje bij).

Laten we zorgen dat we niet alleen die jongere generatie mediawijs maken, maar dat wij als oudere generatie zelf ook blijven werken aan onze mediawijsheid. In 2017 zullen we binnen ons programma verkennen waar de behoefte aan mediawijsheid bij volwassenen het grootst is en wat we daar aan kunnen doen.

Drie wensen

Het Meerjarenplan van Mediawijzer.net loopt tot en met 2018. Dit zijn mijn drie wensen op het gebied van mediawijsheid:

1. Ik zou heel graag zien dat de verankering in de kerndoelen van het onderwijs doorzet en de vrijblijvendheid eraf gaat. Hoe een school dat wil aanpakken – in een vak apart of geïntegreerd in andere vakken, lijkt mij een zaak van de school. Onder de noemer digitale vaardigheden, mediawijsheid, programmeren of beeldtaal maakt niet uit, zolang we er maar zeker van zijn dat elk kind op school digitale geletterdheid meekrijgt.
2. Een tweede wens is dat ik hoop dat die verankering niet ten koste gaat van de vele mooie vernieuwende mediawijsheid initiatieven van het netwerk. Want juist omdat mediawijsheid niet in het onderwijs zit, is er in Nederland zo’n groot, creatief en veelzijdig netwerk ontstaan met een dienstenaanbod dat zijn gelijke niet kent in de wereld. Een paar unieke initiatieven: het MediaPakt van Cubiss, de Stichting Mediawijsheidscholen, het platform MboMediawijs.nl, de Toolbox Mediaopvoeding van het NJI en nog veel meer.
3. Tot slot hoop ik dat er binnen de mediawereld een brede, goede inhoudelijke discussie op gang komt over de rol die mediamakers en mediaplatformen hebben in onze samenleving. Denk aan discussies over nepnieuws, gamebouwers die bewust verslavende elementen inbouwen, vloggers die commercieel gaan, speelgoedfabrikanten die hun data niet beveiligen en zo meer. Hoe houden we er toezicht op? Bij wie kun je in beroep? En welke rol ligt er nog voor de publieke media in onze samenleving? Een soort herbezinning dus op macht en verantwoordelijkheden in de media.

Laten we er als netwerk samen de schouders onder zetten! Heb je opmerkingen of wil je iets delen? Laat een reactie achter onder dit artikel of mail naar info@mediawijzer.net.