Hoe kunnen media bijdragen aan een meer inclusieve samenleving? En hoe voorkom je dat mensen worden uitgesloten door media(gebruik)? Daarover gingen netwerkpartners Diversion, Kim Dankoor, Games4Diversity en Mira Media onder leiding van Rick Brink in gesprek, tijdens de online editie van de MNX op 20 april. We zetten de belangrijkste inzichten van de sessies over ‘inclusieve media’ voor je op een rij.

Het belang van inclusieve media

De invloed van media op ons leven en onze samenleving is groter dan ooit. Met media vinden we verbinding, maar versterken we ook uitsluiting en polarisatie. Media vormen ons beeld van anderen en van onszelf. Bij een inclusieve samenleving horen daarom inclusieve media, waarmee iedereen op een gelijkwaardige manier wordt betrokken, aangesproken en gerepresenteerd.

Voorlopers delen hun kennis

De MNX draait dit jaar om het thema All inclusive, hoe doen we dat? Tijdens interactieve sessies delen voorlopers uit het netwerk hun inzichten over inclusieve media, inclusief bereik of inclusief ontwerp. Tijdens de sessies over inclusieve media vertellen Refel Mahmoud (Diversion), Kim Dankoor (KIMBYKIM), Roy van der Schilden (Games4Diversity) en Ed Klute & Lisandro Susanna (Mira Media) over hun projecten, waarmee zij niet alleen mediawijsheid, maar ook inclusie vergroten. Dat gebeurde onder leiding van Rick Brink, voormalig minister van gehandicaptenzaken en nu beleidsadviseur inclusie.

Kijk naar de kennis, niet naar de beperking

Rick Brink introduceert het onderwerp inclusieve media vanuit zijn persoonlijke ervaring en expertise. Als voorzitter van de inclusiewerkgroep bij de gemeente Hardenberg zette Rick zich met succes in om zijn woonomgeving op de kaart te zetten als meest toegankelijke gemeente van Nederland. In 2019 werd hij officieus Minister van Gehandicaptenzaken. En begin 2021 startte hij Rick Brink Advies en adviseert hij overheden en organisaties bij hun inclusievraagstukken. Als lid van de werkgroep All inclusive adviseerde hij ook Netwerk Mediawijsheid.

Rick illustreert de urgentie van het onderwerp aan de hand van een ontmoeting met presentator Marc de Hond. Marc, net als Rick rolstoelgebonden, drukte hem op het hart: ‘als je in je hoedanigheid als Minister van Gehandicaptenzaken écht iets wilt veranderen, dan moet je iets doen aan de inclusiviteit van media’. Vrijwel altijd wanneer Marc aanschoof bij een televisieprogramma, ging het over het feit dat hij in een rolstoel zat. Terwijl zijn beperking maar een heel klein deel is van wie Mark was. Dus, concludeert Rick: “Als we echt inclusief willen zijn, moeten we kijken naar de kennis van mensen, en die laten zien.” En dat gaat ook om mensen zonder beperking, maar met bijvoorbeeld een biculturele achtergrond. Daardoor leer je anders kijken naar mensen. Daarnaast benadrukt Rick het belang van digitale toegankelijkheid van media, bijvoorbeeld voor mensen die laaggeletterd zijn of mensen met een verstandelijke beperking.

Jongeren bereiken met ‘peer educators’

Dan krijgt Refel Mahmoud, projectleider bij Diversion, het woord. Diversion is een ‘bureau voor maatschappelijke innovatie’ en is onder meer verantwoordelijk voor het lesprogramma Under Pressure. Hierin werken zij samen met ‘peer educators’, jonge rolmodellen die dicht bij de doelgroep staan en als gastdocent met leerlingen in gesprek gaan over onderwerpen als desinformatie. Een welkome aanvulling voor leerkrachten die merken dat ze op gebied van mediagebruik ver van de belevingswereld van leerlingen afstaan.

Bekijk het interview waarin hij vertelt over het project:

Veel jongeren voelen zich niet gerepresenteerd in de media en voelen zich niet aangesproken. Diversion ziet daarom het belang om met mediawijsheid-lessen juist dichter bij hun belevingswereld komen. ‘Wij vinden dat je jongeren die in complottheorieën geloven niet moet wegzetten als ‘gekkies’, maar juist het gesprek met ze moet aangaan. Want het komt ergens vandaan.’ En die benadering staat centraal in de gehele aanpak van Diversion. Ze proberen een gelijkwaardige gesprekspartner te zijn: niet over hen, maar met hen.

Een van de deelnemers uit de sessie vraagt of de lessen van Under Pressure ook digitaal toegankelijk zijn gemaakt. Want om inclusief te zijn, is ook toegankelijkheid essentieel. Refel: “In de coronaperiode hebben we het lesmateriaal heel snel weten te digitaliseren. Dankzij de coronacrisis was er ook een heel nieuwe stroom aan complotdenken (…) waardoor Under Pressure voor ons nog urgenter en relevanter werd.” De digitalisering van het Under Pressure-lesmateriaal is gerealiseerd met hulp van een stimuleringsbijdrage uit de Challenge Nederland Mediawijs 2020.

Inclusieve mediawijsheid met Kim Dankoor

Vervolgens krijgt Kim Dankoor het podium. Kim is media(wijsheid)expert en interviewer, en promoveert momenteel aan de Universiteit van Utrecht op onderzoek naar de mogelijke effecten van commerciële rapmuziek op jongeren in de VS en Nederland. Daarnaast is zij de drijvende kracht achter het mediaplatform KIMBYKIM.

Bekijk het interview waarin ze vertelt over het project:

Kim stimuleert een kritische blik op sociale, culturele en politieke invloed media, onder bijvoorbeeld ouders, jongvolwassenen en mediamakers. Tijdens de sessie gaan we in gesprek over het belang van diversiteit in media. “Het is belangrijk om verschillende mensen te zien in verschillende rollen.” Kim hoort steeds meer geluiden vanuit de maatschappij: “Ik ben er ook nog!” En zij roept dan ook op: “Laat je horen, nu is het moment! Organisaties staan er meer voor open, maak er gebruik van.”

Kim ziet ook een belangrijke rol binnen de opvoeding. Welke rolmodellen laat je aan je kind zien met de media die je kiest? Ze stimuleert ouders om eens verder te kijken dan grote namen en bekende winkels om media te vinden en om heel bewust met kinderen media te consumeren. ‘We moeten diversiteit vanzelfsprekend laten zijn, en niet alleen laten zien wanneer het als onderwerp centraal staat.’ Kinderen hebben spiegels én ramen nodig, om zichzelf te kunnen herkennen en om te zien dat er een grote diversiteit aan mensen is.

Ten slotte geeft Kim nog een tip om het gesprek aan te gaan met iemand die ‘anders’ is dan jij: denk na voordat je opmerking maakt. Aannames en vooroordelen zijn normaal, maar het gaat erom wat je ermee doet.

Meedoen aan de mediasamenleving met ‘Beeldsaam’

Ed Klute en Lisandro Susanna van Mira Media vertellen over hun inzet om de digitale kloof te verkleinen. [Mira Media is permanent gesloten-red] Zo voorkomen zij dat mensen worden uitgesloten door mediagebruik. Mira Media is een ‘digitaal sociaal makelaar’ in Utrecht Overvecht en staat midden in de multiculturele samenleving. Met hun project ‘Beeldsaam’ activeren zij ouderen om contact te vinden via digitale media.

Bekijk het interview waarin ze vertellen over het project:

Veel mensen hebben geen internetbankieren, maar worden wel geacht dat te doen. Hoe help je ouderen zonder hen te dwíngen op internet te gaan? Het is volgens Ed niet de bedoeling om mensen te gaan leren wat ze niet willen leren. Tijdens corona, waarbij eenzaamheid toenam, begon men echter toch geïnteresseerd te raken. Corona heeft een boost gegeven aan bewustwording, maar, zo merkt Ed, ‘mensen leren dan graag het trucje om dan alléén te beeldbellen’.

In het ontwikkelen van het project werkte Mira Media met klankbordgroepen met ouderen en bereikten zij ouderen via sleutelfiguren in de buurt. Wat werkt is een-op-een contact. Dan durven mensen ter plekke vragen te stellen en blijken ze heel gemotiveerd.

Ervaar nieuwe perspectieven met diversiteit in games

Ten slotte vertelt Roy van der Schilden, gamedeveloper en commissielid bij Games4Diversity over zijn inzet op gebied van inclusieve games. Games4Diversity biedt handvatten aan developers om hun games diverser te maken, o.a. met game jams waarbij games worden ontwikkeld waarin diversiteit centraal staat. Games4Diversity stimuleert makers om in games een grotere diversiteit aan personages en ervaringen aan te bieden.

Bekijk het interview waarin hij vertelt over het project:

Gamen was aldus Roy lang een witte mannen macho wereld. ‘Maar games zijn juist zo geschikt om even in iemands anders schoenen te staan.’ Als gamers de mogelijkheid krijgen om een personage te spelen met een andere identiteit, blijkt dat niet alleen leuk, maar ook waardevol. Het biedt de mogelijkheid om je in te leven in een ander en werelden dichterbij elkaar te brengen.

Inclusiviteit betekent voor Games4diversity dat de mensen voor wie de game is en over wie de game gaat ook betrokken worden bij het maakproces. Roy ziet dat veel makers huiverig zijn om een verhaal over iemand anders te vertellen, omdat dit ‘niet aan hen is’. Maar Roy raadt hen juist aan om ermee aan de slag te gaan: ‘Begin bij een anekdote vanuit de belevingswereld van het personage en bouw vanuit daar verder.’

Benieuwd wat er nog meer aan bod kwam tijdens de MNX op 20 april? Lees het volledige verslag.

Wil jouw organisatie ook stappen zetten op gebied van inclusieve media? Met de Challenge All inclusive 2021 stelt Netwerk Mediawijsheid 50.000 euro beschikbaar voor initiatieven die inzetten op het MNX-thema All inclusive. Dien je initiatief uiterlijk 16 mei in. Bekijk hier het aanmeldformulier.

Meer over All inclusive:

» Podcast – inclusieve media met Reza Kartosen-Wong
» Bitefile: Zo draagt mediawijsheid bij aan een inclusief medialandschap
» Aan de slag met inclusie: dit was de MNX21