Netwerk Mediawijsheid bestaat 15 jaar en dat vieren we! Tijdens de feestelijke nieuwjaarsbijeenkomst op 14 februari in Beeld & Geluid blikken betrokken partners met trots terug op het mooie werk dat al gedaan is door het netwerk. En we kijken vooruit naar de uitdagingen die nog in het verschiet liggen. De kers op de verjaardagstaart? Het magazine Grenzeloos Mediawijs, over mediawijsheid in Nederland én Vlaanderen.

Trotse terugblik

Het begon allemaal bij de introductie van het begrip mediawijsheid in 2005. Drie jaar later zou het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Netwerk Mediawijsheid (toen nog Mediawijzer.net) in het leven roepen, om daarmee structureel aandacht te vragen voor mediawijsheid.

“Netwerk Mediawijsheid is al 15 jaar stevig aan de slag om iedereen in Nederland mediawijzer te maken, samen met een groot en veelzijdig netwerk van organisaties”, aldus Gunay Uslu, staatssecretaris Cultuur en Media. “De noodzaak om in mediawijsheid te blijven investeren wordt alleen maar groter. Mediawijsheid staat dan ook hoog op de digitale agenda in Nederland en is van groot belang voor een goed functionerende democratie.”

“Netwerk Mediawijsheid heeft zich ontwikkeld tot een groot en flexibel netwerk”, zegt programmadirecteur Mary Berkhout-Nio met trots. “In de afgelopen 15 jaar hebben we het medialandschap ingrijpend zien veranderen. De netwerkpartners weten met vooruitziende blik telkens opnieuw in te spelen op de meest urgente vraagstukken, met mooie projecten, erkende interventies en gedegen onderzoeken. We zetten dit jubileumjaar graag de meest bijzondere en impactvolle initiatieven extra in het zonnetje.”

Blik op de toekomst

“Mediawijzer worden stopt nooit”, aldus Mary. “Media ontwikkelen zich voortdurend en de competenties die je nodig hebt om er makkelijk en zelfverzekerd mee om te gaan ook. De urgentie voor een mediawijze bevolking neemt bovendien alleen maar toe en er is nog véél meer werk nodig om dit te bereiken. Daar staan we dit jubileumjaar extra bij stil.”

Tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst in Beeld & Geluid lieten aanwezigen hun licht schijnen op de belangrijkste vragen voor de toekomst. Zo ziet Sander Duivestein – trendwatcher en auteur van het boek Echt Nep – een toekomst waarin 90% van de content op internet gegenereerd is door AI. AI doet enerzijds de grenzen tussen echt en nep vervagen (denk aan deepfakes) en brengt ons steeds verder in onze ‘realiteitsbubbels’. Anderzijds brengt het een democratisering van creativiteit, doordat makerstools steeds makkelijker te bedienen worden. “We hebben vooral veel nieuwsgierigheid nodig om met deze ontwikkelingen om te gaan”, adviseert hij.

Filosoof Miriam Rasch ziet hoe digitale media steeds meer onze autonomie ontnemen. “Het is de grote paradox van autonomie: techbedrijven ondergraven én prijzen je autonomie in een en dezelfde beweging.” Om onze autonomie terug te nemen, moeten we volgens Miriam weigeren om mee te gaan in het idee dat we marionetten zijn van de big tech. “We zijn vaak (media)wijzer dan we denken. Autonomie is voor mij de mogelijkheid om een betekenisvolle relatie met de wereld aan te gaan. Het start door uit je bubbel te gaan. Dus verbied die smartphones in de klas.”

In een ‘pas op de plaats’ roept Linda Duits – sociaalwetenschapper, gespecialiseerd in populaire cultuur – het netwerk op om mediawijs om te gaan met de trends en ontwikkelingen in het medialandschap. “We leven in een tijd van hyperreflexiviteit. Er gebeurt zoveel in de wereld dat we zoeken naar houvast in het benoemen van trends. Daardoor ontstaat ‘trendflatie’.” Haar advies aan het netwerk: “Signaleer nieuwe ontwikkelingen, onderzoek de mogelijke impact, maar plaats het altijd in perspectief. Vergeet niet te kijken naar wat er al is.”

Grenzeloos Mediawijs

Dan volgt een feestelijke onthulling van het Grenzeloos Mediawijs magazine. Met dit magazine laten Netwerk Mediawijsheid en Mediawijs zien dat zij de krachten bundelen in hun missie om mediawijsheid te vergroten. Mediawijs is het Vlaams Kenniscentrum Digitale- en Mediawijsheid. Zij blazen  dit jaar 10 kaarsjes uit.

Mary Berkhout-Nio, Youssef Louakili en Andy Demeulenaere met het netwerk. Foto: Jorrit Lousberg

Youssef Louakili – directeur Media en Creatieve industrie bij het ministerie van OCW – neemt een exemplaar van het magazine in ontvangst. “De technologie en het medialandschap veranderen”, vertelt hij. “Maar waar we het over moeten hebben is hun impact en waarde. Over hoe we met elkaar omgaan. Het gaan om veel meer dan knoppenkennis. Mediawijsheid gaat om je bewust kunnen uiten en mee kunnen doen in de digitale samenleving. En om het openstaan voor de positieve kanten.” Hij feliciteert het netwerk: “Het netwerk is uitgegroeid van 50 naar 1000 organisaties, met zoveel verschillende doelgroepen. We mogen met trots terugkijken op 15 jaar Netwerk Mediawijsheid. En ik hoop dat jullie nog heel lang bestaan.”

Mary ziet dat er in het netwerk steeds meer wordt nagedacht over vraagstukken op maatschappelijk niveau: “Wat is de impact van media op hoe we met elkaar omgaan en op de samenleving als geheel? Andere thema’s die onze aandacht blijven vragen zijn nepnieuws, digitale balans, de invloed van sociale media, digitale inclusie en nieuwe technologieën zoals kunstmatige intelligentie.” Deze thema’s komen ook aan bod in het magazine Grenzeloos Mediawijs.

In het magazine lees je over de stand van mediawijsheid in Vlaanderen en Nederland. Het staat boordevol interviews met voorlopers en kenners, over onder meer de kracht van het netwerk, de invloed van kunstmatige intelligentie en creatieve manieren om mediawijzer te worden.

Lees alle verhalen in de online editie van Grenzeloos Mediawijs

Meld je aan voor de extra feestelijke MNX

Ook tijdens de MNX (de Mediawijsheid Netwerk Experience) op 9 mei staat de viering van het jubileum centraal. Waar staan we nu als netwerk en waar willen we naartoe? Meld je aan via deze link. Meer informatie over het programma volgt binnenkort.