Algoritmes spelen een steeds grotere rol in onze samenleving. Journalisten zetten algoritmes in om stukken te schrijven tijdens verkiezingen, de politie zet voorspellende algoritmes in om voortijdig misdaad op te sporen en op internet worden aanbevelingen gedaan op basis van profiling-algoritmes. Algoritmes worden steeds geavanceerder gemaakt en worden daarmee ook invloedrijker. Hoe gaan we daar mediawijs mee om?

Bekijk het nieuwe dossier Algoritmes op Mediawijsheid.nl

Algoritmes kunnen ons wereldbeeld beïnvloeden

De Volkskrant en De Correspondent legden afgelopen maand bloot hoe de werking van algoritmes ons wereldbeeld kan beïnvloeden. De aanbevelingen die YouTube doet leiden je langzaam naar steeds extremere filmpjes, met vooral rechts-radicaal gedachtegoed. Het onderzoek toont aan hoe mensen een steeds radicalere toon aannemen in hun reacties, naarmate ze meer filmpjes kijken.

Deze impact gaat dus nog verder dan die van de inmiddels bekende filterbubbel, waarbij de inzet van algoritmes ervoor zorgt dat je vooral je eigen mening bevestigd ziet. Met algoritmes wordt bepaald wat we op onze tijdlijn en in onze zoekresultaten tegenkomen en daarmee voor een groot deel wat we van de wereld zien. Door profiling-algoritmes worden we steeds op onze oude identiteit aangesproken, en daarmee hebben we minder de ruimte om onze identiteit of mening te herdefiniëren.

Begrijp hoe algoritmes werken

Mediawijsheid is nodig om kritisch te blijven op de werking van algoritmes én deze te benutten. Zo weten sommige vloggers op YouTube precies welke tags ze kunnen gebruiken om hun video bij een andere doelgroep te krijgen; juist om een tegengeluid te laten horen bij andere video’s. Zoek bewust naar andere meningen op internet en wees je bewust van welke gegevens gebruikt kunnen worden om jou aanbevelingen te doen.

 Er is een groeiend bewustzijn over de impact van algoritmes. De rol van algoritmes in het verspreiden van nepnieuws is veel in de aandacht. Universiteit Utrecht onderzocht dat algoritmes kunnen leiden tot discriminatie en grotere ongelijkheid. En de Tweede Kamer vroeg onlangs advies aan politicoloog Virginia Eubanks, die spreekt van een ‘digital poorhouse’ als gevolg van het inzetten van algoritmes in het sociaal domein.

» Lees ook ‘Onrecht in een goedbedoeld jasje: algoritmes in het sociaal domein’

Heb het over de maker, niet over het algoritme

Bij algoritmes wordt nog wel eens vergeten dat het mensen zijn die bepalen hoe en waarom de algoritmes worden ingezet. Het is een technologie die door haar wiskundige karakter vaak als objectiever wordt gezien dan de mens. Veel algoritmes werken op basis van big data, wat het objectieve imago nog verder vergroot. Maar technologie is nooit neutraal. Ze is sterk afhankelijk van de tijdsgeest, de maatschappij en de heersende waarden.

Zolang we algoritmes zien als een neutraal gegeven, en makers niet transparant zijn, is het onmogelijk om ons deze eigen te maken als samenleving. Áls we algoritmes inzetten, welke waardes willen we daarin terugzien? Welke vragen moet je jezelf als maker stellen? En hoe zouden we algoritmes kunnen inzetten om bijvoorbeeld juist ons wereldbeeld te verrijken? De NPO laat zien dat algoritmes ook ingezet kunnen worden om juist jouw smaak te verbreden.

Ga mediawijs aan de slag met algoritmes

Laat je niet intimideren door algoritmes, maar verdiep je in wat de technologie te bieden heeft. Als we stilstaan bij hoe wij onze technologie vorm willen geven, kunnen er geweldige dingen tot stand komen. Algoritmes helpen ons informatie sneller te verwerken, overzicht te krijgen op complexe vraagstukken en maken tal van KI-toepassingen mogelijk.

Het nieuwe dossier op Mediawijsheid.nl biedt inzicht in de werking van algoritmes en laat zien wat de mogelijkheden, maar ook de risico’s zijn. Het dossier biedt kennis, voorbeelden, filmpjes, tips en relevante organisaties.

Binnen het Netwerk Mediawijsheid is er groeiende aandacht voor algoritmes. Zo stond het 11^e Nationaal Mediawijsheid Congres van de Nationale Academie voor Media & Maatschappij in het teken van algoritmes. En brengt SETUP vraagstukken rondom nieuwe technologie ter tafel, door o.a. het organiseren van lezingen, lessen en tentoonstellingen. Ook houden veel netwerkpartners zich bezig met programmeren, privacy en kunstmatige intelligentie.

Houdt jouw organisatie zich ook bezig met algoritmes of heb je aanbod op dit gebied? Laat het ons weten onder dit artikel of via de mail: info@mediawijzer.net.