Tiktok, Instagram, YouTube, Fitbit en Google Assistant. Zomaar vijf veelvoorkomende systemen die gebruik maken van kunstmatige intelligentie (AI). Er zijn dagelijks ontzettend veel AI-producten, apps en systemen in huishoudens in gebruik. Die op deze manier ook kinderen, vaak onbewust, beïnvloeden. 

Terwijl al die AI-systemen zich in Nederland in razend tempo verspreiden en volop media-aandacht krijgen, nemen kinderen geen deel aan de discussies over AI. Zo komen de ervaringen van kinderen bijvoorbeeld nauwelijks aan bod in het Strategisch Actieplan voor Artificiële Intelligentie (2019). En blijft de rol die kinderen kunnen spelen bij de verdere ontwikkeling van AI ook in de Opgave AI. De nieuwe systeemtechnologie (WRR, 2021) onderbelicht. 

Het Nederlands debat over zo’n ingrijpende sleuteltechnologie als AI moet breed, vroegtijdig en systematisch gevoerd worden samen met kinderen. Kinderparticipatie in de discussie over AI is een effectief middel om de wetenschap en de samenleving meer bij elkaar te brengen en de kloof tussen overheid en burgers te verkleinen. Een dialoog met kinderen over AI helpt Nederland ook om de doelen van de ‘Europese strategie voor een beter Internet voor kinderen‘ (BIK+) te bereiken. En dat in 2022, het Europees Jaar van de Jeugd!

Langetermijngevolgen AI voor kinderen

Kortom, zonder gesprekken met kinderen, wetenschappers, ouders en verzorgers weten we niet  hoe ver AI-systemen kinderen beïnvloeden. AI-ontwikkelaars weten niet wat nodig is om systemen meer kind-ontwikkelingsgericht te ontwerpen en beleidsmakers niet hoe het beleid rondom AI meer kindgericht aangepast kan worden.

Omdat deze systemen bewust én onbewust invloed uitoefenen op de ontwikkeling van kinderen, is een gezamenlijke aanpak voor onderzoek tussen academici, beleidsmakers, AI-ontwikkelaars, maatschappelijke organisaties, ouders, verzorgers én kinderen noodzakelijk. Alleen op die manier kunnen we meer inzicht krijgen in hoe deze systemen kinderen in hun verschillende interacties beïnvloeden. 

De ervaringen van kinderen met AI zijn nodig om de langetermijngevolgen van deze systemen beter te kunnen toetsen op een (jonge) bevolkingsgroep die gedurende zijn leven het vaakst en langst beïnvloed zal worden door deze systemen. 

Initiatief voor kinderparticipatie in het Nederlands AI-debat

Om de participatie van kinderen in het Nederlands AI-debat te bevorderen heeft het DesignLab van de Universiteit Twente een initiatief gelanceerd. We hebben een lab ingericht waarin we de ethische, juridische en maatschappelijke implicaties van AI-systemen op kinderen willen gaan onderzoeken. Dit lab noemen we AI4Youth. Het is een ELSALab-initiatief.

Het lab richt zich op de ethische, juridische en maatschappelijke aspecten van kunstmatig intelligente-systemen vanuit het ontwikkelingsperspectief van kinderen. Het hoofddoel is de interacties van kinderen (8-18 jaar) met AI-systemen (‘slimme computers’) te onderzoeken. Om zo tot meer kindgerichte AI-systemen en ‘AI-wijze’ kinderen te kunnen komen.

Oproep: doe mee aan het Designlab en KidsRights AI-bewustzijnsonderzoek

Om met het onderzoek te beginnen werkt DesignLab nauw samen met KidsRights. 

Kinderrechtenorganisatie KidsRights vindt het belangrijk onderzoek te doen naar het bewustzijn van kinderen over AI-systemen. Het onderzoek dat wij hier voorleggen biedt een unieke meerwaarde omdat dit één van de aanbevelingen in het WRR-rapport: Opgave AI aan de overheid – namelijk het opzetten van een AI-register – vertaalt naar kinderen. 

Mede hierom roepen we kinderen, scholen, ouders en verzorgers in Nederland op om slimme computers in hun omgeving te zoeken en hier een vragenlijst over in te vullen. Op deze manier willen we het bewustzijn van kinderen over deze apparaten meten. Tijdens ons onderzoek willen we minimaal 500 kinderen bereiken voor statistisch significantie.

•     In deze brochure lees je meer informatie over het onderzoek
•     Download hier de vragenlijst voor middelbare scholieren
•     Download hier de vragenlijst voor basisschoolleerlingen
•     Download hier de vragenlijst voor ouders/verzorgers 
•     Download hier de brief van KidsRights

We laten kinderen zélf aan de slag gaan met een vragenlijst over slimme computers. Hierdoor maken we het niet alleen mogelijk om hun fundamentele recht om gehoord te worden te gebruiken, maar we bieden hen ruimte om hiermee deel te nemen aan de discussie over AI-systemen in Nederland. Door onze samenwerking bieden we kinderen de kans om wetenschappers, beleidsmakers, ouders en verzorgers te helpen om een inkijkje te krijgen in hoe hun wereld met slimme computers eruitziet. Hoe ze naar deze systemen kijken. Wat deze systemen voor ze doen. En wat deze systemen in de toekomst voor hen en de maatschappij kunnen betekenen.

De antwoorden van kinderen op deze vragen krijgen vorm in een stripboek: ‘De 2022 Kindermonitor van slimme computers in Nederland’. Uiteindelijk mag een aantal kinderen dit stripboek zelf aan de vertegenwoordigers van de overheid overhandigen.

 De online ingevulde vragenlijsten en toestemmingsformulieren kunnen worden gestuurd naar: onderzoek@kidsrights.org