Hoe kunnen educatieve games een bijdrage leveren aan het vergroten van mediawijsheid en digitale geletterdheid? Deze vraag stond centraal in het KIEM-project onderzoek naar mediawijsheidgames van Erasmus Universiteit Rotterdam en Universiteit Utrecht. Het rapport levert verschillende aanbevelingen op om mediawijsheid en digitale geletterdheid met digitale games te vergroten. Dit rapport is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en de expertsessie van Netwerk Mediawijsheid die op 20 september 2023 plaatsvond.

Expertsessie educatieve games en apps

Op 20 september 2023 organiseerde Netwerk Mediawijsheid een bijeenkomst voor experts uit onderwijs, bibliotheken, zorg, onderzoek, educatieve aanbieders en ontwikkelaars. Het doel was om inzicht te krijgen in de belangrijkste afwegingen bij het ontwikkelen en inzetten van digitale educatieve games om effectief mediawijsheid en digitale geletterdheid te stimuleren. In dit rapport lees je de belangrijkste inzichten uit de expertsessie over het inzetten van digitale mediawijsheidgames in verschillende domeinen. Ook wordt er aandacht besteed aan de context waarbinnen dit gebeurt.

Onderzoek naar mediawijsheidgames

Onderzoekers van Universiteit Utrecht en Erasmus Universiteit Rotterdam onderzochten het aanbod van mediawijsheidgames en doken in de literatuur over de effectiviteit ervan. Als eerste werd geïnventariseerd welke games over mediawijsheid er beschikbaar zijn en hoe deze proberen bij te dragen aan het versterken van mediawijsheid. Uit dit onderzoek blijkt dat de meeste mediawijsheidgames slechts over een beperkt aantal mediawijsheidcompetenties gaan. Bovendien gaan de mediawijsheidgames vooral over de thema’s misinformatie, (digitaal) welzijn en privacy. Verder blijkt dat er weinig aandacht is voor creatieve en sociale mediawijsheidcompetenties en dat de koppeling met het echte leven vaak onduidelijk is.

Daarnaast bestudeerden de onderzoekers de wetenschappelijke literatuur over mediawijsheidgames. Hierbij stond de volgende vraag centraal: welke elementen in digitale games zorgen voor een grotere impact op het vergroten van mediawijsheid en digitale geletterdheid? Uit dit onderzoek volgen tien aanbevelingen voor het ontwerpen van effectieve mediawijsheidgames en negen aanbevelingen voor het werkveld om de impact te vergroten.

Negen aanbevelingen voor het veld

Het rapport biedt negen aanbevelingen die zijn gebaseerd op de resultaten van het onderzoek aan de universiteiten en de keynotes en tafelgesprekken tijdens de expertsessie van 20 september 2023. De aanbevelingen spreken vooral de ontwerpers, gebruikers en mediawijsheidexperts aan met als doel deze sector van het ontwikkelen en inzetten van digitale games verder te versterken:

1. Investeer tijd, moeite en geld in teamwork. Het ontwerpen van games gebeurt vaak al in teams, maar teams van docenten en andere experts zijn ook waardevol in het toepassingsgebied van digitale games.
2. Organiseer en geef gehoor aan de stem van kinderen, jongeren en andere potentiële gebruikers van de digitale game.
3. Neem inclusief ontwerp als uitgangspunt; beschouw het als een creatieve uitdaging en profiteer ook hier van de kennis en ervaring van de doelgroep(en).
4. Versterk de publieke waarden in games over digitale geletterdheid en mediawijsheid door ze vanuit publieke waarden te ontwerpen. En daar waar dat niet kan, transparant inzicht te bieden in de particuliere (commerciële) belangen.
5. Verbreed het aantal mediawijsheidcompetenties dat aan de orde komt in nieuwe games of in een serie van games.
6. Bouw voort op het enthousiasme en de expertise van de individuen en de teams die vooroplopen, maar sta ook stil bij de extra inspanning die pioniersprojecten vaak eisen.
7. Onderzoek niet alleen de effecten van de digitale game op de spelers, maar analyseer ook welke ontwerpprincipes bijdragen aan het succes van de game.
8. Profiteer van de onderzoeksresultaten en verbind game-interne ontwerpprincipes (o.a. visualisatie, realisme, feedback loops) met contextuele ontwerpprincipes (o.a., schaalbaarheid, review van de game en feedback op het gamedesign).
9. Versterk de transparantie van de kwaliteitsborging van games over digitale geletterdheid en mediawijsheid, bijvoorbeeld door middel van een keurmerk dat laat zien of en op welke manier de game recht doet aan de aanbevelingen 2, 3, 4, 5 en 8.

Tien ontwerptips voor effectieve mediawijsheidgames

Welke elementen in digitale games zorgen voor een grotere impact op het vergroten van mediawijsheid en digitale geletterdheid? Onderzoekers Jeroen Jansz, René Glas en Teresa de la Hera bieden tien aandachtspunten voor het ontwerp, op basis van wetenschappelijk onderzoek.

> Download de hand-out met 10 tips voor het ontwerpen van effectieve mediawijsheidgames