Media zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Om optimaal te profiteren van de mogelijkheden die media bieden en volwaardig deel te nemen aan de moderne samenleving, moeten we beschikken over specifieke vaardigheden. Netwerk Mediawijsheid heeft als doel om iedereen mediawijs te maken door ze toe te rusten met competenties waarmee mensen zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in de mediasamenleving. Netwerk Mediawijsheid bestaat uit meer dan duizend organisaties die zich inzetten op gebied van mediawijsheid en maakt zich hard voor een Nederland waarin iedereen mediawijs is – of bezig is dat te worden. Om te achterhalen hoe mediawijs Nederlanders nu eigenlijk zijn liet Netwerk Mediawijsheid in 2023 Kantar Public onderzoek doen naar mediawijsheid in Nederland.

Het mediawijsheid onderzoek

In 2018 heeft Netwerk Mediawijsheid ook een onderzoek laten uitvoeren naar het niveau van mediawijsheid onder volwassenen op basis van het Mediawijsheid Competentiemodel 2012. Om de ontwikkelingen op het gebied van mediawijsheid in kaart te brengen is dit onderzoek herhaald in 2023. Echter is sinds 2018 het medialandschap ingrijpend veranderd. Mede om deze reden is het Mediawijsheid Competentiemodel uit 2012 doorontwikkeld tot de versie in 2021. Dit model omvat alle competenties die nodig zijn om zich op een goede manier in het huidige medialandschap te begeven. Om een volledig beeld te krijgen van het niveau van mediawijsheid in 2023 is een tweede onderzoek opgezet op basis van het Mediawijsheid Competentiemodel 2021.

Het onderzoek is uitgevoerd middels een online kwantitatieve survey onder 1.057 volwassen Nederlanders boven de 18 jaar oud en 813 jongeren tussen de 13 en 17 jaar oud. Het veldwerk heeft plaatsgevonden tussen 9 en 15 februari 2023. Het doel van dit onderzoek is om te achterhalen op welke manier de mediawijsheid en mediawijsheidcompetenties van jongeren en volwassenen in Nederland zich hebben ontwikkeld in 2023 ten opzichte van 2018.

Mediawijsheid competentiemodel

Het Mediawijsheid Competentiemodel 2021 is het nieuwe competentiemodel van Netwerk Mediawijsheid. Dit model is een verbreding van het Mediawijsheid Competentiemodel 2012 om beter aan te sluiten bij de behoeften. Nieuwe competenties zijn nodig om optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden die het medialandschap ons in deze tijd biedt.

De competenties die worden onderscheiden in het Mediawijsheid Competentiemodel 2021 zijn als volgt:

• Bedienen
• Exploreren
• Vinden
• Creëren
• Verbinden
• Discussiëren
• Doorgronden
• Reflecteren

Op basis van deze acht competenties is voor dit onderzoek een vragenlijst opgesteld die het niveau van mediawijsheid meet.

Een aantal belangrijke bevindingen uit het onderzoek

• Zes op de tien volwassen Nederlanders is niet voldoende mediawijs
• Vier op de tien volwassenen geeft geen prioriteit aan online veiligheid of cybercriminaliteit
• Meer dan de helft van de volwassenen lijkt niet bezorgd te zijn over nepnieuws en desinformatie
• Vier op de tien Nederlandse jongeren is voldoende mediawijs
• Ruim zes op de tien jongeren denkt niet na over internetveiligheid, cybercriminaliteit, nepnieuws of desinformatie
• Ruim vier op de tien jongeren geeft aan door hun mediagebruik minder productief te zijn in het dagelijks leven dan ze zouden willen