Op dit moment zijn online kansspelen in Nederland niet toegestaan. In 2020 verandert de wetgeving en kunnen ondernemers – onder bepaalde voorwaarden – wél online gokdiensten gaan aanbieden. Is dat verstandig omdat er dan meer toezicht is, of gaat het gokverslaving juist in de hand werken? Tijdens een zomersessie van het Trimbos-instituut in samenwerking met Netwerk Mediawijsheid en IJsfontein gingen experts en professionals uit o.a. de verslavingszorg, aanbieders van kansspelen en de Kansspelautoriteit (Ksa) in gesprek. Daarbij ging het over de gevolgen van de legalisering, zorgplicht, mechanismen die spelmakers gebruiken in gokspellen en de verantwoordelijkheid van spelers en aanbieders.
Tony van Rooij (Trimbos) opent de zomersessie in het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid door inzicht te geven in de verscheidenheid onder online gokkers. Voor een onderzoeksproject voerde hij gesprekken met gokkers in België, waar online gokken al jaren gereguleerd is. Er zijn grote verschillen in hun redenen om te gokken, de spellen die ze spelen en of het online gokken voor hen wel of geen probleem vormt. Voor de één is online pokeren de enige bron van inkomsten, de ander speelt puur ter vermaak. Eén geïnterviewde worstelt ermee dat ze een slecht voorbeeld voor haar kind stelt, een ander maakt geen tijd meer voor andere hobby’s dan gokken. Het schetst een concreter beeld van de groep waar het vandaag over gaat en de situatie zoals deze ook in Nederland kan worden.
Ingrijpen vóórdat het misgaat
Hoe te zorgen voor een verantwoord online gokklimaat? Spelers zijn zelf verantwoordelijk voor hun handelen, maar kansspelaanbieders hebben wel een zorgplicht. Dat staat in de nieuwe wet. Echter bestaat er onduidelijkheid over wat deze zorgplicht precies inhoudt, en momenteel wordt er in het geval van verslaving vaak pas ingegrepen als een gokker al in de problemen is gekomen. De Kansspelautoriteit (Ksa) vertelt deze middag over de leidraad die ze recent opstelde om aanbieders handvatten te bieden en voor te bereiden op de nieuwe wetgeving. Met tien aanbevelingen gaat het bijvoorbeeld over het informeren over risico’s, het instellen van een maximaal te besteden bedrag of een maximale speelduur en het ingrijpen bij onmatig speelgedrag (bijvoorbeeld een toenemende speelduur).
De gevolgen en behandeling van gokverslaving
Hulpinstantie Hervitas behandelt mensen met een gokverslaving en ziet daarbij veelal een progressief verloop. Directeur Fred Steutel vertelt over het verslaafde brein. Er wordt vaak gedacht: ‘als ik nou nog één mooie klapper maak, dan zijn al mijn schulden afbetaald.’ Maar: geldprijzen worden vaak niet uitbetaald, of niet in één keer. Het is een vorm van controleverlies, een ijsje dat aantrekkelijk blijft: de kans om geld te winnen om verder te spelen, het gewonnen geld weer verliezen, met een oplopende schuld als gevolg. Gokverslaving is hardnekkig, en men voert vaak een dubbelleven. De schaamte kan enorm zijn, en gokverslaving levert grote stress en gevoelens van stuurloosheid en machteloosheid op. Steutel is dan ook voorstander van het verplicht direct uitbetalen door gokplatforms. De gokverslaving is dan nog steeds een probleem dat behandeld moet worden, maar men komt rustiger en mogelijk zonder, of met minder hoge schulden in de hulpverlening terecht.
Hervitas richt zich uitsluitend op gok- en gameverslaving. Men krijgt er ambulant hulp in een groep met lotgenoten. Steutel benadrukt het belang van de nazorg die geboden wordt, waarbij mensen die net uit behandeling zijn ook mensen zien die al langer uit behandeling zijn. Op die manier kunnen zij steun zoeken en advies vragen. ‘Hoe doe jij dat?’ Tevens essentieel is volgens hem het betrekken van dierbaren van de cliënten, die vertellen welke schade zíj door de gokverslaving ervaren hebben.
Nieuwe kaders voor beleid
Annelies Kruize van Breuer en Interval vertelt over de beleidstheorie en het evaluatiekader dat het onderzoeksbureau opstelde in opdracht van het ministerie van V&J. Dit onderzoek werd uitgevoerd in het kader van het moderniseren van het kansspelbeleid in Nederland en met oog op de veranderende wetgeving. Het onderzoek is een aanzet naar een vernieuwd beleid gericht op het voorkomen van kansspelverslaving, het beschermen van consumenten en het tegengaan fraude en overige criminaliteit. De publicatie is hier te downloaden.
De mechanismen in (gok)spellen
Spelontwikkelaars zijn steeds handiger geworden in de mechanismen die zorgen dat mensen lang gamen en veel geld uitgeven. Maar hoe werken die mechanismen precies? Jan Willem Huisman (IJsfontein) legt het uit. Waar je eerder een spel eenmalig kocht of een abonnement afnam, is de laatste jaren vooral de ‘free to play’ opzet in opkomst: een game is gratis, je wordt enthousiast en opgezogen in de wereld van het spel, en vervolgens verleid om dingen te kopen die je speelervaring nog beter maken. Een ander mechanisme is kunstmatige schaarste: digitale elementen die heel bijzonder of ‘zeldzaam’ worden gemaakt waardoor er veel geld voor neergelegd wordt. Of gamemakers zorgen dat je in het spel altijd ‘langs de winkel’ komt. Of dat er progressie in het spel zit, en dat je moet terugkomen om te zien wat er is veranderd. Of dat je zelf dingen kunt maken, waardoor je meer voldoening uit het spel haalt. Veel mechanismen die in games worden gebruikt, zien we overigens ook terug in sociale media.
Gameverslaving heeft veel emotionele lagen, vertelt Huisman. Bij behandeling moeten we er dan ook rekening mee houden dat je iemand uit een wereld haalt waarin hij zich thuis voelt en vrienden heeft.
Tijdens de zomersessie hadden aanwezigen de gelegenheid om ook zelf plaats te nemen achter een laptop en de verslavende mechanismen in online gokspellen te ervaren. Denk aan vrolijke geluiden en motiverende leuzen wanneer je wint met Blackjack, en een auto-knop bij European Roulette waarmee het je enorm makkelijk wordt gemaakt om je inzet te verdubbelen.
Gokkeninfo.nl
Tot slot laten Floor van Bakkum (Verslavingskunde Nederland) en Philip van der Wardt (Trimbos) de website Gokkeninfo.nl zien. Gokkers, betrokkenen, (zorg)professionals en kansspelaanbieders kunnen er betrouwbare en onafhankelijke informatie vinden over allerlei aspecten van gokken. Zo is er een gedeelte gewijd aan cijfers, feiten en de (nieuwe) wet. De site wordt veel gebruikt door mensen die testen of hun eigen gokgedrag problemen oplevert, en mensen die op zoek zijn naar hulp worden toegeleid naar passende zorg.
Tijdens deze zomersessie wordt het duidelijk dat gokverslavingspreventie iets is wat we samen moeten doen: overheid, zorginstellingen én aanbieders. Heb je zelf, in je omgeving of in je werk te maken met gokverslaving? Dan is Gokkeninfo.nl een mooi startpunt.
Meer lezen? Ook de Kansspelautoriteit publiceerde een verslag van de zomersessie en biedt een nieuwsbrief rondom de Wet Kansspelen op afstand.
Foto’s: Trimbos-instituut
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.