‘Generatie Media: samen mediawijs’. Met dit thema gaat over iets meer dan een maand de Week van de Mediawijsheid van start. Een week die in het teken staat van het gesprek en van samen mediawijzer worden. Het is inmiddels de achtste keer dat de Week van de Mediawijsheid wordt georganiseerd. Acht jaar waarin er veel is veranderd. Dankzij alle inspanningen van de netwerkpartners van Mediawijzer.net kunnen we stellen dat mediawijsheid breed leeft. Thuis, op school én in Den Haag.

In het nieuwe regeerakkoord is opgenomen dat de afgesproken herziening van het onderwijscurriculum wordt doorgezet en in 2019 wettelijk wordt verankerd. Daarmee komt er meer aandacht voor digitale geletterdheid en praktische vaardigheden, mediawijsheid maakt hier deel van uit. Dit is wederom een belangrijke mijlpaal waar we trots op mogen zijn. Maar zit ons werk er dan bijna op? Zeker niet!

Generatie Media kan het niet alleen…

De aandacht die op school aan mediawijsheid wordt gegeven, wordt pas vanaf 2019 verplicht en scholen zullen nog enige jaren de tijd krijgen om een nieuw onderwijsprogramma in te voeren. Tot pakweg 2023 of later (?) zal les in mediawijsheid vrijblijvend zijn en afhankelijk van die ene enthousiaste leraar of incidentgedreven. Kunnen we ons dat veroorloven? Kunnen we een generatie laten opgroeien die alleen op zichzelf, van en met elkaar mediawijzer wordt, zonder begeleiding en educatie van school of thuis? We weten dat voor de generatie kinderen en jongeren die nu opgroeit, de ‘Generatie Media’, internet en digitale media vanzelfsprekend zijn. Ze groeien ermee op, voelen zich in deze digitale wereld thuis en maken zich van allerlei nieuwe media binnen de kortste keren meester. Ze kijken dan ook met veel vertrouwen naar hun eigen vaardigheden en mediagedrag. Maar is dat wel helemaal terecht? Om die vraag te beantwoorden, heeft Mediawijzer.net onderzocht wat kinderen op dit moment in hun eentje (en van en met elkaar) leren over media en op welke gebieden zij toch echt méér nodig hebben om goed voorbereid te zijn op het leven, werken en leren in de 21ste eeuw.

Samen komen ze niet ver genoeg

We weten dat kinderen veel van hun mediawijze vaardigheden in hun vrije tijd oppikken. Dat gaat vaak als vanzelf. Gewoon door te doen en te experimenteren, alleen of samen met leeftijdsgenootjes. Langs deze weg leren ze bijvoorbeeld heel goed welke media ze waarvoor kunnen inzetten. Daar bestaan allerlei ongeschreven regels voor. Bijvoorbeeld: Snapchat voor fun met alleen je beste vrienden, Instagram voor het delen van leuke momenten en WhatsApp voor het dagelijkse contact met vrienden en familie. Ook als het gaat om online omgangsvormen zijn de jongste generaties steeds vaardiger. En beseffen ze steeds beter hoe ze zich veilig in de digitale wereld kunnen bewegen.

Maar handig met media, maakt nog niet mediawijs. Daar zijn extra vaardigheden voor nodig die ze nu eenmaal niet als vanzelf kunnen opdoen. Vaardigheden die je straks wel nodig hebt om mee te kunnen komen in de 21ste eeuw. Denk aan praktische zaken als het vinden van werk, het regelen van je bankzaken, het indienen van zorgdeclaraties, tot aan het vinden van balans in je mediagebruik en het actief deelnemen aan het democratische proces. De hele samenleving medialiseert en wil je daarin mee kunnen komen, dan heb je méér nodig dan goed kunnen appen en snappen.

Toch, als het gaat om mediawijsheid beseffen veel jongeren niet dat ze er nog veel meer over kunnen leren. Informatievaardigheid is één van de onderdelen waar het beter kan. Want hoe vind je betrouwbare informatie? Hoe onderscheid je nep van echt en hoe doorzie je sluikreclame? Oók het slim en creatief inzetten van media om je doelen te bereiken, kan beter. Denk daarbij aan het alvast opbouwen van een netwerk voor later of het bijhouden van een portfolio om te laten zien wat je allemaal kan.

Online politieagent

Allemaal zaken waarbij jongeren de hulp van ouders, maar zeker ook van leraren goed kunnen gebruiken. Probleem hierbij is dat veel volwassenen wat onzeker zijn over de eigen mediavaardigheden. Hierdoor beperken ze hun rol tot die van online politieagent: regels stellen en waarschuwen voor risico’s. Ze onderschatten hiermee wat voor mediawijze vaardigheden ook zij de ‘Generatie Media’ bij kunnen brengen. Maar ook omgekeerd staan ze niet altijd open voor wat zij op hun beurt van de jeugd kunnen leren. Daardoor voelen kinderen en jongeren zich onvoldoende gewaardeerd, uitgedaagd en geïnspireerd om meer met media te doen dan het eerder genoemde appen en snappen. Ook richting mediamakers en -platformen worden kansen gemist. Ze worden wel aangesproken op het beter beschermen van de jeugd online, maar nog niet op het meer doen aan educatie in digitale vaardigheden, aan talentontwikkeling en het stimuleren van creativiteit.

Als het gaat om mediaopvoeding ligt een groot deel van de verantwoordelijkheid bij de ouders thuis. De mate waarin kinderen thuis mediawijzer worden, hangt tenslotte samen met de sociale omgeving waarin zij opgroeien. Helaas kunnen niet alle kinderen rekenen op optimale ondersteuning vanuit huis. Het is dan ook belangrijk dat scholen extra hun best doen om deze kinderen erbij te trekken en te voorkomen dat er achterstanden ontstaan in digitale vaardigheden en dat zo de kansenongelijkheid toeneemt.

Samen op school wijzer worden

Een meerderheid van de leraren denkt bij mediawijsheid in de eerste plaats aan ‘veilig’ en ‘verantwoord’ omgaan met media. Ze benaderen mediawijsheid vanuit de opvoedkant en het je ‘netjes gedragen’. Het is ook van groot belang dat kinderen dat leren en dat we respectvol met elkaar omgaan in de mediasamenleving. Samen mediawijs. Maar scholen hebben nog een extra verantwoordelijkheid. Dan gaat het over de onderwijskant en het aanleren van nieuwe skills zoals informatievaardigheden, coderen, storytelling en mediamaken. Helaas beschikken veel leraren over onvoldoende ruimte, middelen of kennis en vaardigheden om dit in de les aan bod te laten komen. Leraren kunnen zo niet het goede voorbeeld geven, laat staan hun leerlingen inspireren of uitdagen. Dat is een gemiste kans, zeker omdat de behoefte bij leerlingen om op een prikkelende manier scholing in mediawijsheid te krijgen groot is. Ze leven helemaal op van dit soort lessen. Het is dan ook een extra uitdaging voor leraren om zelf mediawijzer te kunnen worden en vanuit het eigen vakgebied de link te leggen naar digitale vaardigheden en het uitdagen van leerlingen. Ook hiermee kunnen we niet wachten tot de invoering van het nieuwe curriculum…

Samen overbruggen

Er zijn veel manieren waarop wij als netwerk voor mediawijsheid tijdens deze overbruggingsperiode ons steentje bij kunnen dragen. Bijvoorbeeld door deel te nemen aan de Codeweek, die van 7 oktober t/m 22 oktober loopt. Samen met de Codepact partners onderzoeken we hoe we scholen adequaat kunnen ondersteunen tot het nieuwe curriculum is ingevoerd. Ook tijdens de Week van de Mediawijsheid is er veel aandacht voor het bieden van praktische handvatten aan scholen, leraren en ouders om de periode tot 2023 (of misschien nog wel later) te overbruggen. We doen dit samen, omdat als we allemaal afzonderlijk gaan duwen op het onderwijs, we de boel alleen maar vertragen. En dat is het laatste wat we willen! Naast de samenwerking met Codepact, roepen we nog veel meer maatschappelijke organisaties op om zich met elkaar te verbinden en vanuit één aanpak scholen te ondersteunen.

Samen mediawijs

Als netwerk zijn we de komende jaren dus zeker nog niet klaar. Het onderwijs kan alle hulp gebruiken en hier liggen grote kansen voor ons. Denk aan al het les- en leermateriaal dat voor mediawijsheid is ontwikkeld, of voor de professionalisering van leraren, of voor ouderavonden. Denk ook aan het bijdragen aan de ontwikkeling van het nieuwe curriculum, aan de kern- en tussendoelen en de doorlopende leerlijnen. Samen kunnen we bijdragen aan het vlotte verloop van de curriculumherziening en er tegelijkertijd voor zorgen dat zoveel mogelijk kinderen straks mediawijs van school komen. Vandaar het thema van de komende Week van de Mediawijsheid, ’Generatie Media: samen mediawijs’. Kinderen worden niet als vanzelf mediawijs. Ze hebben begeleiding in de opvoeding nodig, een stevige uitdaging op school om nieuwe mediawijze vaardigheden op te doen, enthousiaste en kundige leraren om ze hierin bij te staan, en een netwerk van mediawijsheid organisaties om onderwijs en ouders bij te staan – te beginnen met de komende overbruggingsperiode.

Van Generatie Media naar Generatie Mediawijs

In de Week van de Mediawijsheid brengen we het broodnodige gesprek op gang over wie nu welke rol heeft bij het samen mediawijzer worden. We brengen leerlingen, leraren, ouders,  mediamakers en netwerk bij elkaar zodat er beter inzicht ontstaat in elkaars leefwereld en we daardoor beter onze verantwoordelijkheid kunnen pakken. Samen werken we toe naar een heel belangrijk doel: het klaarstomen van een mediawijze generatie voor de toekomst. Zodat kinderen en jongeren inzien dat ze wellicht heel handig zijn, maar ook nog genoeg te leren hebben. En omgekeerd; dat wij als volwassenen nog veel kunnen leren van hoe zij slim omgaan met media. Zodat we samen de stap zetten van ‘Generatie Media’ naar ‘Generatie Mediawijs’.

De Week van de Mediawijsheid vindt plaats van 17 t/m 24 november 2017. Kijk voor meer informatie over de campagne op www.weekvandemediawijsheid.nl.