Ook in Den Haag en Brussel zijn mediawijze thema’s aan de orde van de dag. In dit liveblog, over het ‘politieke seizoen’ 2023/24, houden we je op de hoogte van de laatste politieke actualiteit.
2 oktober
Wat zijn de plannen van het kabinet-Schoof op het gebied van mediawijsheid?
Op 13 september presenteerde het kabinet-Schoof het regeerprogramma en op Prinsjesdag werd ook de begroting voor het komende jaar gedeeld. Media, cultuur en digitale geletterdheid kwamen hierin ook aan bod. Wat zijn de belangrijkste veranderingen en plannen op het gebied van mediawijsheid?
Onderwijs
Om de kwaliteit van het onderwijs te verhogen, werkt het kabinet aan een Herstelplan kwaliteit onderwijs. Daarmee wil zij focus aanbrengen op basisvaardigheden zoals taal en rekenen, maar ook digitale geletterdheid en burgerschap. Met het Masterplan basisvaardigheden is hiervoor €374,3 miljoen beschikbaar voor het primair onderwijs. Ook moet het programma Digitaal Bekwaam MBO (2023-2027) de ICT-bekwaamheid in het mbo verhogen.
» Lees hier meer over het Herstelplan kwaliteit onderwijs.
» Lees hier de reactie van de PO-raad op het regeerprogramma.
Media en journalistiek
Het btw-tarief op cultuur en media wordt verhoogd van 9% naar 21%, waardoor ook kranten en tijdschriften duurder worden. Daarbij moet de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) vanaf 2027 elk jaar €100 miljoen subsidies inleveren en wordt deze hervormd. Het is nog niet zeker hoe die hervorming er precies uit zal zien, maar mogelijk zullen omroepen geclusterd worden en zal het aantal zenders afnemen. Ook moet de NPO inzetten op digitalisering en het bereiken van een jonger publiek.
» Lees hier de reactie van de Nederlandse Vereniging van Journalisten op het regeerprogramma.
Bibliotheken
€59 miljoen van de cultuurbegroting wordt overgeheveld naar de gemeenten, die met de wijziging van de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) de plicht krijgen om hiermee het lokale bibliotheekaanbod te versterken. Daarbij wil het kabinet het bibliotheeknetwerk en de samenwerking tussen bibliotheken, kinderopvang, onderwijs, gemeenten en maatschappelijke organisaties versterken.
» Lees hier de reactie van de Vereniging Openbare Bibliotheken op het regeerprogramma.
Digitale overheid
Het kabinet komt in 2025 met een Nederlandse Digitaliseringsstrategie, voor een waardengedreven en doelmatige digitalisering van de samenleving en overheid. Om te zorgen dat de inzet van algoritmes en AI door de overheid verantwoord, ethisch en transparant verloopt, wordt aan het einde van dit jaar een vernieuwde versie van het Algoritmekader gelanceerd.
Daarbij wil het kabinet meer inzetten op de implementatie en handhaving van Europese wetten zoals de AI verordening. De Autoriteit Persoonsgegevens ontvangt in 2025 echter slechts de helft van het geadviseerde budget. Ook worden de Informatiepunten Digitale Overheid, waar inwoners terecht kunnen met vragen over digitale overheidszaken, vanaf 2026 met 10 procent gekort.
» Lees hier de samenvatting van Digitale Overheid.
Bestrijding desinformatie
Het kabinet neemt maatregelen om de kwaliteit van het publieke debat te beschermen door het bestrijden van de effecten van desinformatie, schadelijke deepfakes en buitenlandse beïnvloeding. Het ministerie van BZK zal de aanpak van desinformatie en het vergroten van de weerbaarheid van de samenleving hiertegen coördineren.
Eind dit jaar en halverwege 2025 ontvangt de Tweede Kamer nog twee brieven over de invloed en effectieve aanpak van desinformatie. Daarbij wordt geïnvesteerd in het project DichterBijNieuws van Netwerk Mediawijsheid om de samenleving weerbaarder te maken tegen desinformatie en wantrouwen tegen onafhankelijke nieuwsvoorziening te voorkomen.
19 juni
Onderzoek: meer dan de helft van de Nederlanders hoort geen verschil tussen echte en gekloonde stem van bekende
De Rijksoverheid waarschuwt voor online misleiding met de stem van een bekende of naaste.
- 6 op de 10 Nederlanders denkt dat een door ‘voice cloning’ gegenereerde stem van een bekende echt is
- Slechts 4% kan met zekerheid een gekloond stemfragment juist onderscheiden
- 83% van de Nederlanders denkt dat stemkloon-technologieën in de toekomst gebruikt gaan worden om anderen na te doen en zo mensen te bedriegen
18 juni
Kabinet presenteert nieuwe maatregelen voor aanpak desinformatie
Het kabinet presenteerde in juni een pakket nieuwe maatregelen in de strijd tegen desinformatie. Zo komt er een meldvoorziening, geschillenbeslechtingsorgaan en kenniscentrum dat burgers in staat stelt om geschillen voor te leggen over contentmoderatiebesluiten van online platformen. Ook komt er een aanvullende subsidie aan het BENEDMO-consortium, zodat het factcheckersnetwerk in Nederland wordt versterkt.
» Lees verder op rijksoverheid.nl
21 mei
Motie D66 over monitoren schermtijd aangenomen
Een motie van D66-Kamerlid Hanneke van der Werf over het structureel in kaart brengen van schermtijd door jonge kinderen, en hierover met GGD GHOR en Netwerk Mediawijsheid in gesprek te gaan, is aangenomen. De motie roept de regering op om ouders en opvoeders standaard over schermtijd te informeren en handelingsperspectieven te bieden om overmatig gebruik tegen te gaan.
» Lees hier meer over de motie.
» Sinds 2012 initieert Netwerk Mediawijsheid het Iene Miene Media-onderzoek. Een grootschalige monitor naar het mediagebruik in gezinnen met jonge kinderen van 0 t/m 6 jaar. Lees hier meer over het laatste onderzoek.
17 mei
Hoofdlijnenakkoord PVV, VVD, NSC en BBB
De vier formerende partijen (PVV, VVD, NSC en BBB) presenteerden op donderdag 16 mei een hoofdlijnenakkoord. In dit akkoord staat ook een aantal mediawijze thema’s vermeld:
- Zo moet er een wetenschappelijke standaard komen voor het gebruik van modellen en algoritmes
- De overheid en de maatschappij moeten weerbaar worden gemaakt tegen desinformatie en ‘deepfakes’
- De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) wordt hervormd en zal vanaf 2026 structureel 100 miljoen euro moeten inleveren
- De vier partijen willen de aanpak van digitale dreigingen door statelijke actoren en cybercriminelen versterken.
Lees het volledige akkoord hier. Of bekijk een samenvatting van het document op NOS.nl.
19 april
Demissionair kabinet dreigt met vertrek van Facebook
Het demissionaire kabinet heeft nog steeds geen duidelijkheid over hoe Facebook-moederbedrijf Meta de veiligheid van gebruikersgegevens garandeert. Demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Digitalisering) wil voor het zomerreces horen hoe Meta tegemoetkomt aan de zorgen, anders vertrekt de overheid van Facebook.
15 april
Miljoenen extra voor bibliotheken
Het kabinet stelt ruim 11 miljoen extra beschikbaar voor de tijdelijke regeling specifieke uitkeringen lokale bibliotheekvoorzieningen (SPUK). De Kamer had opgeroepen extra geld beschikbaar te stellen voor nog meer en betere bibliotheekvestigingen.
» Lees verder op Rijksoverheid.nl
25 maart
EC doet onderzoek naar Apple, Google en Meta
De Europese Commissie is een onderzoek begonnen naar techgiganten Apple, Google en Meta. Volgens de Commissie overtreden zij de nieuwe regels van de Digital Markets Act (DMA).
» Lees meer over het onderzoek
13 maart
Europese AI-wet aangenomen
Het Europees Parlement heeft met een grote meerderheid de AI-wet aangenomen. De wet moet de opkomst van kunstmatige intelligentie in Europa beheersen, zonder innovatie in de weg te zitten.
19 februari
Onderzoek EC naar bescherming rechten van kinderen op TikTok
De Europese Commissie start een onderzoek naar TikTok. Centraal staat de vraag of de rechten van minderjarigen voldoende beschermd worden en of het ontwerp van de app niet verslavend werkt.
» Lees meer over het onderzoek
17 februari
Digital Services Act (DSA) voor alle digitale diensten van kracht
Vanaf vandaag geldt de Europese DSA voor alle digitale diensten die binnen Europa gebruikt worden. In navolging van de 19 allergrootste platforms, die vanaf augustus 2023 al moeten voldoen aan (de strengste verplichtingen van) de DSA, moeten ook andere digitale diensten nu grondrechten van gebruikers beter beschermen, online misleiding en illegale informatie aanpakken en een gelijk speelveld realiseren voor gebruikers.
» Lees verder op Rijksoverheid.nl
6 februari
Rijksoverheid start campagne ‘Dubbel beveiligd is dubbel zo veilig’
De campagne ‘Dubbel beveiligd is dubbel zo veilig’ moet Nederlanders stimuleren om tweestapsverificatie in te stellen voor e-mail en andere accounts. De campagne is een initiatief van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.
» Lees meer over de campagne op Rijksoverheid.nl
19 januari
Eurocommissaris zet vaart achter ambitieuze missie tegen gevaar van AI
Europa maakt haast met de invoering van de nieuwe wet die kunstmatige intelligentie aan banden moet leggen. De eerste wet in de wereld die toezicht houdt op Artificial Intelligence (AI).
» Bekijk de reportage van Nieuwsuur
18 januari
Kabinet presenteert visie op generatieve AI
Het Nederlandse kabinet presenteerde 18 januari als een van de eerste EU-lidstaten een visie op generatieve AI. In de visie benadrukt het kabinet het belang van het ondernemen van actie met het oog op de mogelijkheden en uitdagingen van deze disruptieve en tegelijk kansrijke technologie.
» Lees verder op Rijksoverheid.nl
» Moeten we ons zorgen maken over AI en desinformatie? Lees meer op isdatechtzo.nl
16 januari 2024
Maker ChatGPT neemt maatregelen aan begin van groot verkiezingsjaar
De maker van de geavanceerde tekstgenerator ChatGPT, OpenAI, heeft een reeks maatregelen aangekondigd waarmee het misbruik van zijn tools rond verkiezingen wil tegengaan. 2024 wordt een ongekend groot verkiezingsjaar en OpenAI zal een situatie zoals 2016 willen voorkomen, waarbij techbedrijven werd verweten niet genoeg op te treden tegen desinformatie.
12 december 2023
Europese wet tegen verslavende elementen sociale media stap dichterbij
Het Europees Parlement stemde op 12 december in grote meerderheid (545 voor, 12 tegen en 61 onthoudingen) in met een wetsvoorstel van Europarlementariër Kim van Sparrentak (GroenLinks). Zij wil een ‘recht om niet gestoord te worden’ door sociale media. De wet is gericht op apps met veel gebruikers, zoals Facebook, Instagram, TikTok en YouTube. Voor Europese gebruikers moeten deze bedrijven van het Europees Parlement alle verslavende elementen weghalen en duidelijkheid geven over het ontwerp van hun apps.
De Europese Commissie gaat nu, waarschijnlijk na de verkiezingen van juni, aan de slag met het voorstel. Ook moeten de lidstaten het nog eens worden over de wettekst. Het kan dus nog een paar jaar duren voordat de wet er daadwerkelijk is, schrijft onder meer de NOS.
11 december
Zwaarbevochten Europese wet kunstmatige intelligentie zo goed als rond
Na intensieve onderhandelingen ligt er sinds begin december een voorlopig akkoord over Europese regels voor kunstmatige intelligentie (AI). De Europese AI Act. Veel details zijn nog onduidelijk, en het duurt nog even voor de regels ook daadwerkelijk ingaan. Dit alles neemt niet weg dat de wet grote gevolgen gaat hebben voor AI in Europa.
De Nederlandse AI Coalitie (NL AIC) ondersteunt het akkoord, vertelt Kees van der Klauw op de website van de NL AIC. ”We zien de AI Act niet alleen als een bescherming tegen mogelijke onverantwoorde toepassingen van AI, maar ook als een kans om als Nederland en Europa met sterke AI-toepassingen te komen die juist invulling geven aan verantwoorde en mensgerichte AI. Maar daarvoor moeten we wel snel en in samenwerking aan de slag.”
» Netwerkpartner Bits of Freedom is juist sceptisch, lees hier waarom
» De NOS beantwoordt vier vragen over de nieuwe Europese regels voor AI
6 december
NRC: ‘Stevige lobby voor afzwakking Europese AI-wet’
Onder grote druk van Frankrijk, Duitsland en Italië dreigt de AI Act, de Europese wet voor kunstmatige intelligentie, fors te worden afgezwakt. Een lobby van de Europese AI-bedrijven Mistral (Frans) en Aleph Alpha (Duits) heeft daarbij een belangrijke rol gespeeld. Dat blijkt uit gesprekken met betrokkenen rond de onderhandelingen.
5 december
Zorgen bij minister om leesvaardigheid Nederlandse leerlingen
5 december
Nepnaaktfoto’s hebben echte gevolgen: ‘Catastrofale impact op zelfbeeld’
Zonder dat je het weet op een gemanipuleerde, online naaktfoto belanden: het overkwam enkele bekende vrouwen al en gebeurt nu ook bij scholieren. In het Spaanse dorp Almendralejo maakten en verspreidden 21 jongens, allemaal onder de zestien, zulke beelden van ruim twintig minderjarige dorpsgenoten.
De meisjes deden aangifte bij de politie. Ook in Nederland ontving de politie al aangiftes van scholieren van wie nepnaaktbeelden waren verspreid, gemaakt met kunstmatige intelligentie. Deskundigen waarschuwen voor de “catastrofale” impact op jonge meisjes.
» Lees verder bij Nieuwsuur
» Ben je op een (gemanipuleerd) naaktbeeld terechtgekomen? Dan kun je dat melden netwerkpartner helpwanted.nl
» Lees ook: Stop, meld, verwijder; zo stop je verspreiding van schokkend materiaal in appgroepen
4 december
Iers experiment: geen mobiele telefoon voor kinderen
Wanneer is je kind oud genoeg voor een mobiele telefoon? Het is een discussie die in Nederlandse huiskamers geregeld leidt tot botsingen tussen kinderen en hun ouders. Kinderen kan het vaak niet snel genoeg gaan; ouders maken zich zorgen over de risico’s. In Ierland proberen ze nu een oplossing te vinden in deze taaie discussie.
» Lees verder bij de NOS
» Lees ook: Verbieden, integreren of de docent laten bepalen: wat te doen met smartphones in de klas?
28 november
Stand van zaken Voortgang Masterplan basisvaardigheden
Minister Mariëlle Paul (Primair en Voortgezet onderwijs) geeft in een uitbereide brief de laatste stand van zaken rondom het Masterplan basisvaardigheden.
27 november
Ongehoord Nederland mag voorlopig blijven uitzenden
Ongehoord Nederland mag doorgaan met uitzenden, meldt staatssecretaris Gunay Uslu (Media). De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) had Uslu verzocht de voorlopige erkenning van ON! in te trekken, omdat de omroep onvoldoende bereid zou zijn om samen te werken.
De demissionair staatssecretaris legt het verzoek naast zich neer omdat ze op dit moment te weinig juridische basis ziet om zo’n ‘verstrekkend besluit’ te nemen.
» Lees verder bij RTL Nieuws
» Hier vind je de brief van staatssecretaris Uslu
23 oktober
Antwoord op Kamervragen over toename online lhbti+-haat
Minister Robert Dijkgraaf (OCW) beantwoordt vragen van Kamerleden Westerveld en Bouchallikh (GroenLinks) over de toename van online haat richting de lhbti+-gemeenschap. In zijn antwoorden is onder meer aandacht voor het thema Samen Sociaal Online.
4 oktober
Europees wetsvoorstel tegen ‘verslavend ontwerp’ van apps
‘Tegen de trucs van grote techbedrijven, waaraan legers van psychologen meewerken, kan geen zelfdiscipline op’, zegt Europarlementariër Kim van Sparrentak van GroenLinks. Zij lanceerde onlangs een wetsvoorstel over het ‘verslavende ontwerp’ van apps.
» Lees meer bij de Volkskrant
» Ons brein en smartphones; waarom zijn we zo (snel) verslaafd?
4 september
Verschillende ministeries werken aan visie op generatieve AI
Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) werkt samen met verschillende ministeries, waaronder het ministerie van Economische Zaken (EZK), Justitie en Veiligheid (JenV) en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) aan een visie op generatieve AI. Deze visie geeft inzicht in de mogelijkheden en gevolgen van generatieve AI op de samenleving.
» Op Rijksoverheid.nl is maandelijks een update over dit project te vinden
» Meer over kunstmatige intelligentie lees je in het dossier op mediawijsheid.nl
25 augustus
DSA van kracht voor allergrootste online platforms
De 19 allergrootste online platforms en zoekmachines moeten vanaf vrijdag 25 augustus 2023 voldoen aan de strengste verplichtingen van de nieuwe Digital Services Act (DSA). Zij moeten bijvoorbeeld illegale inhoud en desinformatie gericht aanpakken, hun aanbevelingssystemen aanpassen en transparant zijn over online reclame via hun platforms.
» Lees het nieuwsbericht op Rijksoverheid.nl
» Meer over de DSA lees je bij netwerkpartner Bits of Freedom
» Vorig jaar spraken we het Commissariaat voor de Media over de DSA
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.