Soms heb je van die momenten dat je iets nieuws ontdekt, en je direct weet dat dit je leven gaat veranderen. Voor mij was zo’n moment toen ik een ogenschijnlijk simpele feature van elke internetbrowser ontdekte. Linker muisklik, view page source. Er ging een wereld voor me open. Ineens keek ik naar de broncode van de websites die ik elke dag gebruikte. Ik kon de code nog aanpassen ook. Zo stond er ineens een foto van mijn Nokia 3310 op de Apple homepage en had mijn banksaldo drie extra nullen voor de komma. Dat moment is me altijd bijgebleven. Tijdens mijn afstudeerscriptie en paar jaar later zag ik bovendien dat de impact van programmeren een stuk verder kan gaan dan je eigen scherm. Vanaf dat moment wist ik het zeker. We zouden veel meer mensen, en vooral kinderen, moeten laten zien wat een wereld aan toffe mogelijkheden er open gaat als je leert programmeren.

Gelukkig ben ik niet de enige die de vele mogelijkheden ziet. In de afgelopen jaren is er op het gebied van programmeeronderwijs voor kinderen ontzettend veel gebeurd. Zo heeft Platform Onderwijs2032 zich positief uitgesproken over het onderwijzen van computational thinking (in hetzelfde rijtje genoemd als mediawijsheid) en hebben we sinds kort een officiële leerlijn programmeren voor het basisonderwijs. Zowel het bedrijfsleven als de politiek is zich steeds meer van bewust van de voordelen die leren programmeren met zich mee brengt voor de nieuwe generatie. Met het leerplatform YOU++ proberen wij hier op onze eigen manier een steentje aan bij te dragen.

Kijkje achter de schermen

Vaak wordt programmeren in één adem genoemd met digitale geletterdheid, maar dit zijn twee verschillende dingen. Om de nieuwe generatie te laten opgroeien als digitaal geletterden, hoeft niet elk kind programmeur bij een grote hightech startup te zijn. Digitale geletterdheid is een fundamenteel begrip voor hoe een computer werkt, hoe technologie kan worden ontwikkeld en bestuurd, en uiteindelijk hoe je participeert en bijdraagt aan onze digitale maatschappij.

Programmeren is voor digitale geletterdheid wat practica zijn voor de natuurwetenschappen. In de biologieles laten we leerlingen kikkers ontleden; niet omdat ze allemaal hartchirurg moeten worden, maar omdat het een goede manier is om een dieper begrip te vormen voor de anatomie van organismen. Zo is programmeren een goede manier om een kijkje achter de schermen te nemen en een dieper begrip te vormen voor de technologie waar we allemaal steeds meer afhankelijk van zijn. Digitale geletterdheid is het doel; programmeren is het middel – een bijzonder toegankelijk, effectief, en krachtig middel, dat bovendien de ontwikkeling van belangrijke soft skills als analytische vaardigheden en probleemoplossend vermogen bevordert.

Programmeren in de les

De vraag is hoe je hier in het onderwijs het beste vorm aan geeft. Op basis van onze ervaring met leerkrachten in het basisonderwijs lijken er twee praktische hindernissen te zijn. In de eerste plaats, dat leerkrachten vaak onvoldoende ervaring hebben met programmeren om er op eigen houtje les in te geven. Ten tweede, dat het lastig is om iets nieuws als programmeren in te passen in het overvolle curriculum. Voor beide kwesties kan het juiste lesmateriaal uitkomst bieden – lesmateriaal dat voldoende houvast biedt zodat leerlingen en leerkrachten er zonder tussenkomst van derden zelfstandig mee overweg kunnen, en lesmateriaal dat aansluit op de kerndoelen van bestaande vakken zodat het naadloos geïntegreerd kan worden in het lesplan.

Stel je het volgende voor. Eva, een leerling in groep 8, werkt aan het onderwerp meetkunde en de opdracht is om in een grafische programmeertaal het command te geven dat een driehoekig hoedje tekent op het hoofd van een clown. Eva denkt er even over na, typt haar antwoord in en… ziet dat de hoed verkeerd op het scherm verschijnt. Ze bekijkt haar code nog eens, ziet wat ze fout gedaan heeft, corrigeert het, en probeert het nog eens. De onmiddellijke feedback loop bevordert haar leerproces, en omdat de stof direct wordt toegepast op een zichtbaar probleem, ziet ze meteen waarom ze het moet leren.

Een dergelijke implementatie streven we na bij YOU++, waarin programmeren wordt gebruikt als leermiddel om het leerproces binnen bestaande vakken te bevorderen. In onze samenleving is technologie immers ook geen doel op zich, maar een middel om onze levens op alle fronten te verbeteren. Zo ook kan technologie de katalysator zijn voor de school van de toekomst: een school met gepersonaliseerd, creatief, toekomstbestendig onderwijs, en een school waar alle kinderen zo’n zelfde machtig gevoel mogen hebben als ik had toen ik voor het eerst met de code van Apple’s website zat te spelen.