In twaalf vragen achterhalen hoe mediawijs je leerlingen zijn? Of aan de hand van een quiz het gesprek beginnen over mediawijze vaardigheden? Dan kun je aan de slag met de vragen van Jos van Helvoort, voormalig hogeschooldocent en onderzoeker bij de Haagse Hogeschool.
‘De quiz is ontwikkeld op basis van vragen uit een pre- en post-test bij het SMILES-project’, legt de maker uit. Om tot deze vragenlijst te komen is gekeken naar bijna 130, door scholieren ingevulde post-tests. De ingevulde gegevens bij 25 vragen zijn vervolgens verder geanalyseerd. Waarna er 12 vragen zijn geselecteerd die samen een betrouwbare set opleveren die een indicatie geeft van iemands ‘nieuwswijsheid’.
SMILES is een mediawijsheidsproject van de Koninklijke Bibliotheek waarin werd samengewerkt met onder andere De Haagse Hogeschool en Beeld & Geluid. De projectdeelnemers uit Nederland, Vlaanderen en Spanje ontwikkelden workshops voor jongeren van 12 tot 15 jaar. Hierin leerden ze nepnieuws herkennen en hoe ze daarmee kunnen omgaan. Onderdeel van het project was een effectmeting waarbij de hierboven genoemde tests zijn gebruikt. Het project SMILES is inmiddels afgerond en alle onderwijsmaterialen en rapportages kun je vinden op de projectsite.
Hoe is de quiz samengesteld?
Met nieuwswijsheid wordt bedoeld dat je betrouwbaar nieuws en onbetrouwbaar nieuws van elkaar kunt onderscheiden maar ook dat je weet hoe nieuwsbedrijven zijn georganiseerd, hoe de algoritmes van sociale media werken en hoe je jezelf kunt beschermen tegen een informatie-overload of juist een eenzijdig aanbod van nieuwsberichten. Al deze aspecten komen terug in de quiz.
Zo werkt de quiz
De vragen zijn verdeeld over twee categorieën: mee eens / niet mee eens en waar / niet waar. Iedere vraag kent ook een ‘ik weet het niet’-antwoordmogelijkheid. Een juist antwoord levert 1 punt op.
Veel andere quizzen over mediagebruik zijn gebaseerd op zelfrapportage en kennen in principe geen ‘juiste antwoorden’ (zie bijvoorbeeld de DigIQ die aan de UvA is ontwikkeld). De quiz die hier wordt voorgesteld kent die juiste antwoorden wel en daagt jongeren uit om beter te worden in het gebruik van betrouwbaar nieuws.
De quiz, die hier te downloaden is, bestaat uit een Word-bestand met een korte inleiding en twaalf vragen, verdeeld over de twee categorieën, aangevuld met een opmerking over de behaalde score. De cesuur ligt bij acht goede antwoorden, omdat we rekening moeten houden met een gokkans.
Ga er mee aan de slag
Je kunt met deze quiz aan de slag op een manier die goed bij jou past. Zo staat het iedereen vrij om de tekst uit de quiz te gebruiken voor het aanmaken van een eigen quiz (in de vorm van bijvoorbeeld een Kahoot! of een Socrative). Ook zijn de vragen, die in sommige gevallen wellicht wat gedateerde voorbeelden gebruiken, naar eigen inzicht te vervangen door een vergelijkbare vraag. Een voorbeeld daarvan is de laatste vraag met een filmpje waarin Poetin Frans spreekt met de stem van Macron. Natuurlijk is er geen enkel bezwaar om dat te vervangen door een andere, overduidelijk gemanipuleerde, deepfake.
Ter inspiratie hebben we de quiz zelf ook online gezet voor algemeen gebruik. Je mag de quiz, of een afgeleide daarvan, met anderen delen. Doe dat dan wel met naamsvermelding (Jos van Helvoort) en onder dezelfde voorwaarden (CC-BY-SA).
Heb je naar aanleiding van deze quiz vragen of opmerkingen? Deel die via [email protected]
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.