Respectloos. Dat ben je als je geen of te weinig respect voor een ander hebt. Sommige mensen vinden dat anderen respect verdienen vanwege hun functie, zoals politieagenten of brandweermannen. Anderen verdienen respect op grond van hun status. Respectloos ben je ook als je iemand uitscheldt op WhatsApp. Als je in je eigen, veilige omgeving, afschuwelijke woorden naar iemands smartphone slingert. Volgens mij is respect niets meer of minder dan iemand in zijn waarde laten. Iedereen verdient respect. Iemand respecteren wil zeggen dat je rekening met iemand houdt, hem of haar accepteert en de ruimte laat om zichzelf te zijn. Zowel online als offline. Respect wordt vaak verward met bewondering: ‘Respect man!’

Zes pittige lesuren

Afgelopen week gaf ik les op een school. Zes brugklassen hadden een themadag over mediawijsheid. Ik had me voorbereid op zes pittige lesuren. Uren waarin de orde bewaakt moest worden, leerlingen te laat en onverschillig binnen zouden lopen. Momenten waarop ik de les even stil zou moeten leggen omdat niemand luisterde. De brugklassers zouden niet van hun mobieltje af te trekken zijn en onderling grinniken om dat wat er op hun schermpje te zien was.

In plaats daarvan waren alle leerlingen op tijd. Ze leverden hun telefoontje in bij de juf, die ze in een grote bak deed. Niemand protesteerde. In één van de zes lessen zat er een jongen op zijn iPad te kijken. ‘Wil je die zometeen even wegleggen?’, vroeg ik.
‘Sorry mevrouw’, zei hij terwijl hij de tablet weglegde.

Menslievende mediamakers

Tijdens de lesuren wisten de leerlingen te vertellen dat online schelden net zo respectloos is als in real life. Ze stuurden allemaal geen filmpjes door waarop geweld te zien was. Als ze een foto online wilden zetten van iemand anders, zouden ze dat altijd eerst vragen. Feiten werden gecheckt en ze zouden op internet nooit onzin verkopen. Iedereen zou eerlijk zijn. Ik had zes klassen vol menslievende mediamakers getroffen.

Uitschelden op de WhatsApp

Dat het in de klassen niet altijd rozengeur en maneschijn was, bleek even later. Tussen twee lessen door kwam er een jongetje naar me toe, samen met zijn docent. Hij wilde me iets voorleggen. ‘Gisteravond kreeg ik ineens allemaal Whatsappjes van vreemde kinderen’, vertelde hij. ‘Ze scholden me uit voor K-mongool’.

Ik weet dat er online gepest wordt en ook dat er pittige termen de cloud door vliegen. Een scheldend kind zit natuurlijk veilig achter zijn eigen smartphone en de ander kan niet terugslaan. Toch schrok ik ervan. Ik sprak er even met hem over en vroeg hem of hij zijn ouders wilde inlichten. Dat wilde hij. Nog enigszins van mijn stuk, startte ik met de volgende les.

Het nieuwe tongzoenen

In de docentenkamer ving ik later op dat de meeste leerlingen het de normaalste zaak van de wereld vinden om naaktfoto’s rond te sturen. Dit wordt ook wel ‘het nieuwe tongzoenen’ genoemd.  Ik kan niet voor anderen spreken, maar weet wel dat ik het niet normaal vind. Wij moeten onze kinderen beschermen. Het puberbrein is er nog niet voor gemaakt om consequenties op de lange termijn in te kunnen schatten. Een puber realiseert zich echt niet dat het niet handig is om een naaktfoto rond te sturen, laat staan dat hij zich realiseert wat het met de ander doet. Kinderen en jongeren moeten het van ons leren. Als wij het al normaal vinden dat er gescholden wordt op WhatsApp en dat er naaktfoto’s rondgestuurd worden, wat leren wij hen dan over (online) respect? Sexting is onuitwisbaar. Net zoals een tatoeage. Wij moeten jongeren daarop wijzen, in plaats van het ‘normaal’ te vinden dat er een sexy foto van je 14-jarige dochter op internet rondzwerft. Vaak hoor ik: ‘Maar jongeren doen er zelf heel normaal over’. Natuurlijk doen zij zichzelf stoerder voor dan ze zijn. Dat deden wij vroeger ook…

Bewondering voor de jongen die naar me toekwam om het WhatsApp-probleem voor te leggen. En bewondering voor alle kinderen van nu. Opgroeien in een tijd met zoveel mogelijkheden, digitaal of niet, is geweldig. Maar het kan ook knap lastig zijn.