Schermverslaving is binnen veel gezinnen een herkenbaar probleem. Er zijn verschillende strategieën die je daartegen kunt inzetten. Maar één strategie werkt volgens Astrid Poot écht. Daarom ontwikkelt ze bij de Familie van Fonk het spel Schermen!.

Ergens in 2016 maakte ik deze tekening en liet die zien aan flinke verzameling schoolkinderen:

“Wie herkent dit?”

Bijna alle handen gingen omhoog. Tot verbazing van de aanwezige ouders. (Ze vonden het eerlijk gezegd wat overdreven.)

“En wat vinden jullie daarvan?” Nou, ja, dat laat zich raden. Schermgebruik in gezinnen knarste toen al. Alleen waren het destijds vooral de ouders die de mist in gingen.

Dat bleef aan me knagen.

Wedstrijd met de ontwerpers van verslaving

Ergens wat later was ik op een avond over schermen en autonomie. Waar iemand vertelde over A-B testen bij bedrijven als Booking.com, en hoe ontwerpers bij dat soort tech-organisaties voortdurend op zoek zijn naar manieren om ons verblijf op hun sites te verlengen. En de conversie te verhogen.

Time spent als currency. Ik kreeg er een vieze smaak van in mijn mond. Ik denk dat geen enkele bezoeker van een verkoop-site als doel heeft daar langer dan nodig te blijven. Dus daarop ontwerpen voelt nogal ongemakkelijk.

Op diezelfde avond deed een andere spreker uit de doeken hoe je jouw telefoon de baas kunt blijven. Apps pas op je derde scherm, notificaties uit, dat soort dingen. Van de week googelend vond ik 75.700.000 hits op diezelfde vraag. Met dezelfde antwoorden. Het is niet beter geworden, het lukt ons nog steeds niet.

De strategie die je hier ziet is een fatalistische. We zitten in een wedstrijd met de ontwerpers van verslaving en kunnen niets doen behalve de verliezen beperken.

Strategie 1: fatalisme

We zijn slachtoffer, we moeten er mee om leren gaan. Maar er is niets aan te doen.

Nee toch!

Bij mij thuis besloten we dat er wel degelijk wat aan te doen is. We introduceerden het lees halfuur. Iedere dag na het eten lezen we allemaal tegelijk in een boek. En dat werkte.

Strategie 2: ontkennen

We kiezen het niet te doen. We zijn zo sterk.

Tijdens het lezen voelen we ons goed en gelukkig. Maar na een aantal weken werkte het niet meer. Want het is net als met gezond eten: je kunt niet stoppen met eten. En dus blijft de verleiding altijd erg groot.

Want we kunnen niet stoppen met schermen. De dochter gebruikt de iPad voor school, de zoon de Switch voor zijn vrienden en mijn man en ik onze telefoon voor werk.

Wel klagen we natuurlijk over het gedrag van de kinderen. We beperken hun schermtijd en vinden dat heel stoer. Helaas hebben vaak een telefoon in onze hand terwijl we het zo stellig nog een keer uitleggen. Voilà strategie 3, misschien wel de minst effectieve.

Strategie 3: de verboden vrucht

Ik heb het, ik mag het, ik vind het fijn, maar jij mag het niet.

Een totaal onduidelijke boodschap, want wat ik zeg en doe komt niet overeen. En het scherm wordt daarmee nog aantrekkelijker! We hebben dus een vierde strategie nodig. De enige die echt verschil gaat maken.

Strategie 4: het veranderen van de sociale norm

We keuren bepaald gedrag als maatschappij af, daardoor is het makkelijker je goed te gedragen.

Bij roken is het goed gelukt, er zijn weinig mensen die nog binnen roken. En roken waar kinderen bij zijn kan op afkeurende blikken rekenen.

Oké, vet. Maar hoe dan met schermgebruik?

Nou door een goede discussie mogelijk te maken. Een goede.

Maak schermgebruik bespreekbaar

Als je nu met kinderen gaat praten over schermgebruik, loopt dat voor de kinderen doorgaans slecht af. Aanleiding is teveel gescherm of de ouder die iets leest over hoe slecht het is. En daar ga je: “We moeten het er over hebben”. Ieder kind weet hoe dat verder gaat.

Minder schermtijd, minder apps, of een slot op iets. Logisch dat geen kind zin heeft in dat gesprek.

We moeten allemaal op het hakblok. Een discussie vanuit gelijkheid, waarin iedereen kan winnen. En voor die discussie bedachten we een spel.

Schermen! Een spel over media voor families

Schermen! is een wat pijnlijk kaartspel waarin je jouw eigen gedrag beoordeelt en anderen dat ook laat doen. Alleen eerlijke spelers winnen. Het is een geweldig grappig spel, geschikt voor gezinnen met kinderen vanaf 10 jaar oud.

Zoon won het vorige potje bij ons thuis. Hij gaf toe dat het uitvallen van de wifi hem boos maakt. En de andere spelers gaven hem punten voor eerlijkheid. We hadden leuke grappige gesprekken en beschuldigden elkaar op veilige spottende toon.

We snappen wat we doen en hoe dat komt. En daarmee veranderden we binnen ons gezin de sociale norm. Schermgebruik is bespreekbaar. En daarmee iets makkelijker te veranderen. Dus strategie 4, het veranderen van de sociale norm, check. Voor zo lang het duurt dan hè?

Doe het samen

Het veranderen van de sociale norm ten aanzien van schermgebruik vraagt wat van ons als maatschappij. Het is moeilijk, je moet volhouden en het steeds weer bespreken. En elkaar durven zeggen hoe je je voelt over het gedrag van de ander. En ouders: je laten aanspreken door je kinderen. En luisteren.

Man, wat moeilijk.

Test mee!

We gaan bijna in productie, maar doen nog een laatste testronde. Wil je meetesten? Graag! Werkt het? Is het leuk? Kan het beter? Hoe dan?

Laat me dat weten via: astrid@familievanfonk.nl

Hier vind je de testversie: Schermen! Een spel over media voor families

Na deze testronde gaan ze in productie. De eerste vijf echte spellen verloten we onder de testers. Zo mooi komt het er uiteindelijk uit te zien:

Dit artikel verscheen eerder op Medium.

Meer inspirerende (gespreks)tools:

» #MediaDiamant & de mediacoach: kapstok voor gesprek over mediaopvoeding
» Mediajungle: het beste van on- en offline in een mediawijs spel