Beauty en fashion zijn veelbesproken onderwerpen op YouTube en andere sociale mediaplatformen. Deze vormden deze maand dan ook het thema van de Let’s YouTube tentoonstelling in Beeld en Geluid. “Outfits of the day”, shoplogs (video’s over recente aankopen), en zelfs botoxbehandelingen: alles komt online voorbij. Maar wat is de invloed hiervan op het zelfbeeld en de schoonheidsidealen van de jonge kijkers? Hoe ga je met jongeren in gesprek over deze onderwerpen? Afgelopen donderdag 26 januari vond in het kader van de tentoonstelling het seminar YouTube, jongeren en schoonheidsidealen plaats, mede georganiseerd door Mediawijzer.net. Experts op het gebied van YouTube en jongeren, waaronder twee vloggers, vertelden over de wereld van beauty- en fashionvloggers en gingen de discussie aan over de invloed van YouTube op de jonge kijkers.

De aantrekkingskracht van vloggers

Het seminar wordt geopend door de moderator van de avond, Bart Krull. Na een korte introductie van het programma is het woord aan de eerste spreker: expert ‘Digitale Jeugdcultuur en Vlogs’ bij Bureau Jeugd en Media Tewatha Muller. Muller vertelt over de online trends en ontwikkelingen. Allereerst, zo begint Muller, is er een wezenlijk verschil tussen YouTubers en vloggers. YouTubers maken video’s over verschillende onderwerpen op YouTube en vloggers filmen hun dagelijks leven en maken daar een samenvatting van. Maar wat is nou eigenlijk de enorme aantrekkingskracht van vloggers? Tewatha geeft aan dat dit te maken heeft met een combinatie van herkenbaarheid en aspiratie. Vloggers zijn herkenbaar voor de kijkers: ze maken dezelfde normale dingen mee. Aan de andere kant staat het leven van de vloggers ook ver weg van de kijkers: de vloggers zijn vaak heel knap of stoer en doen interessante activiteiten.

Seminar YouTube, jongeren en schoonheidsidealen

Vloggers als ‘grote zus’

Wat voor een invloed hebben de vloggers dan eigenlijk op hun kijkers? Tewatha vertelt dat er sprake is van positieve en negatieve invloed. Allereerst functioneren de vloggers als voorbeelden voor hun kijkers. Vloggers zijn voor hun kijkers een grote zus of een vriend die je in het dagelijks leven gewoon kan tegenkomen. Als de vlogger OnneDi in een video zegt dat je moet dragen wat je wil, doen de jonge volgers dat ook: het zorgt voor een bepaalde empowerment. Hetzelfde geldt voor de coming out video van Furtjuh: door deze video durfden meer mensen uit de kast te komen.

Naast positieve invloed is er ook sprake van een negatieve kant. Denk bijvoorbeeld aan de botoxbehandelingen. Voor de kijkers is dit hetzelfde als iemand in je naaste omgeving een botoxbehandeling ondergaat. En als mensen het in je omgeving doen, vind je zo’n ingreep ‘normaler’. Ook geeft Muller aan dat er in video’s op YouTube sprake is van verborgen reclame. En vergeet het veelvuldig schelden door sommige YouTubers niet.

Stel ‘echte’ vragen

Wat kunnen ouders doen wat betreft de invloed en de voorbeeldfunctie van de vloggers? Tewatha geeft als tip om ‘echte’ vragen over YouTube aan je kind te stellen om bewustzijn te creëren: ‘Wat zou je nooit online doen?’, ‘Welke afspraken kunnen wij daarover maken?’, ‘Is een grap ook leuk als niet alle partijen erom kunnen lachen?’. Corrigeer grof taalgebruik, en lach mee als content wel echt leuk is.

Beeldvorming en beïnvloeding

De tweede presentatie wordt gegegeven door cognitief gedragstherapeut Clarisse van Gorkom en gaat in op de beeldvorming, beïnvloeding en invloed van voorbeeldfuncties.
Clarisse geeft aan dat kinderen van jongs af aan al worden blootgesteld aan allerlei beelden en daar gevoelig voor zijn geworden. Kleding verkoopt bijvoorbeeld beter als er een rolmodel bij betrokken wordt. Maar is dit nou schadelijk en hoe controleer je het? Van Gorkom vertelt dat beïnvloeding er altijd is en dus onvermijdelijk is. De lange termijn effecten echter hoeven niet per se schadelijk te zijn. Wat wel interessant is, is dat er wat betreft jongeren een onderscheid wordt gemaakt tussen ‘paardenbloemen’ en ‘orchideeën’, zo vertelt Clarisse. Jongeren en kinderen zijn grotendeels paardenbloemen: ze kunnen omgaan met de eindeloze stroom aan beelden en ‘groeien als een dolle’. Orchideeën echter, zijn kwetsbaarder en gevoeliger voor de beelden om hen heen. Het is dan ook belangrijk voor ouders om bewust te zijn van het mediagebruik van kinderen. Het maakt immers deel uit van het tegenwoordige leven. Clarisse geeft als tip mee om als ouder interesse te tonen in het internetgebruik van kinderen, kritisch te zijn en hierover afspraken te maken. Volwassenen kunnen jongeren begeleiden en de realiteit aanbieden.

Kritische vragen

Na de inhoudelijke presentaties is het tijd voor de paneldiscussie. Het diverse panel bestaat naast Clarisse en Tewatha uit experts Wilma Westenberg (zij deed onderzoek naar de invloed van YouTube op jongeren), en Sonny Mathura (media-educatie consultant). Ook twee bekende vloggers zijn aangeschoven bij het panel: fulltime vlogger Laura Ponticorvo en vlogger/modestudent Claire Simon.

De eerste vraag die wordt gesteld is in hoeverre YouTube nu intensiever is in vergelijking met vroeger. Zijn schoonheidsidealen niet iets van alle tijd? Clarisse en Tewatha geven aan dat het verschil ligt in het feit dat alle content tegenwoordig voortdurend beschikbaar en te consumeren is. Ook zegt Tewatha dat de rol van de YouTubers nu anders is. De YouTubers en vloggers functioneren als een grote zus of vriend, zoals eerder is genoemd. Claire beaamt dit en zegt dat ze volgers op straat tegenkomt die zeggen dat ze het idee hebben dat ze Claire goed kennen omdat ze immers een kijkje krijgen in het dagelijks leven van Claire.

Het publiek vraagt vervolgens aan de vloggers in hoeverre zij denken dat ze invloed hebben op het zelfbeeld van jongeren door bijvoorbeeld het plaatsen van beauty foto’s op instagram en video’s op YouTube. Laura geeft aan dat ze ook heel vaak natuurlijke foto’s plaatst zonder make-up en Claire vertelt dat ze stukjes die fout gaan in video’s juist er in laat staan. Is er niet toch nog sprake van een zekere gecreëerde realiteit, vraagt Clarisse zich af. Ook Wilma heeft al eerder aangegeven dat het opvallend en interessant is dat jongeren vaak niet eens doorhebben dat de YouTubers überhaupt invloed op hen hebben.

Paneldiscussie

Tips voor ouders en opvoeders

Maar hoe kunnen ouders het gesprek over beïnvloeding, YouTube en vloggers aangaan met hun (jonge) kinderen? Sonny geeft aan dat je als ouder niet een controleur, maar een inspirator bent. Onderhandel met elkaar, kijk mee met kinderen, lees mee en verdiep je in de online wereld. Zo zegt Sonny: “Wat ook goed werkt is gewoon met de hond wandelen en met elkaar in gesprek gaan. Zo maak je het heel laagdrempelig en probeer je het laagdrempelig te houden.” Clarisse en Tewatha vullen aan dat volwassenen een belangrijke rol spelen in het kritisch, bewust én mediawijs maken van jongeren. Wilma zegt tot slot dat in de toekomst waarschijnlijk ook het een en ander via officiële wet- en regelgeving gaat worden geregeld, bijvoorbeeld op het gebied van reclame.

Het is inderdaad maar de vraag wat de toekomst ons op dit gebied gaat brengen. Vloggers blijven in opkomst: zo is tegenwoordig ook de ontwikkeling te zien van het gezamenlijk vloggen met je partner of met een heel gezin. Eén ding is zeker: er gebeurt online genoeg om kritisch over na te blijven denken.

» Meer lezen over YouTube? Lees het dossier op Mediawijsheid.nl

» De Let’s YouTube tentoonstelling nog niet bezocht? Blogger Chris nam een kijkje