Smartphones zijn inmiddels overal. Tijdens de lessen in het hbo (en niet alleen in het hbo natuurlijk) kunnen ze efficiënt worden ingezet om lessen aantrekkelijker te maken en de interactie te bevorderen. Maar smartphones kunnen ook een bron van afleiding zijn in het onderwijs (tablets en laptops trouwens ook). Hoe kan het dat we over het algemeen snel afgeleid worden door onze smartphone? Waarom is het lastig de rode bolletjes, of notificaties, te negeren? Zijn die soms zo gebouwd en vormgegeven dat ze de gebruiker extra verslaafd maken? En kunnen we inderdaad verslaafd zijn aan onze telefoon? Wat als studenten de grip op hun telefoongebruik verliezen? 

Samen met mijn collega-docent van Saxion Andrieke Thissen (neuropsycholoog / PhD, Toegepaste Psychologie) heb ik (als hoofddocent Mediastudies en programmacoördinator video-unit, Creative Business: Media, Informatie & Communicatie) een tweetal lessen ontwikkeld met als titel Onder de duim. Met deze lessen willen we studenten (en docenten) aan het denken zetten over de effecten van smartphones en sociale media, zowel binnen als buiten de collegebanken.

Opzet van het lespakket Onder de duim

In deze lessen komt onder andere informatie aan bod uit het boek Is daar iemand? Hoe de smartphone ons leven beheerst (2017) van NRC-journalist Wouter van Noort. Ook komen de onderzoeksresultaten van Andrieke Thissen aan bod. Zij deed een smartphone-experiment onder eerstejaarsstudenten Toegepaste Psychologie. Als basis voor het lesmateriaal wordt gebruikgemaakt van de online special Onder de Duim van NOSop3. De twee lessen kunnen ingezet worden tijdens de SLB-uren in het eerste studiejaar van alle hbo-opleidingen. Het volgen van deze lessen draagt bij aan de ontwikkeling van competenties als:

• kritisch denken (mediawijsheid);
• reflectief denken en handelen;
• maatschappelijk verantwoord handelen;
• sociaal communicatief handelen;
• en proactief handelen.

Het lespakket bestaat uit een tweetal PowerPoint-presentaties die gezien kunnen worden als leidraad. Bij de PowerPoint-presentaties hoort een online docentenhandleiding (pdf-bestand) met daarin opgenomen de doelstellingen, achtergrondinformatie, vragen, opdrachten en verdere suggesties zoals films en documentaires over het thema sociale media en literatuur. Ook tref je een inhoudelijke beschrijving aan van de slides die in de PowerPoint zijn opgenomen.

Wat komt er aan bod in de lessen?

Les 1: In de eerste les wordt een inleiding en stand van zaken gegeven over smartphone- en socialemediagebruik. Zijn we hierdoor minder sociaal geworden? En hoe wordt er omgegaan met het gebruik van sociale media als er prestaties geleverd moeten worden, zoals in het onderwijs of bij (top)sport? Ook aan bod komen onderwerpen als schermtijd en de invloed op studieresultaten en nachtrust. En wat heeft dat blauwe schermlicht daar nu wel of niet mee te maken?

Daarnaast wordt er aandacht besteed aan concepten als multitasken, (on)afleidbaarheid, low battery anxiety, FOMO, invloed op het brein en breinfuncties en daaraan gekoppeld: beloningsgevoeligheid. Zijn we verslaafd? Vinden studenten dat ze dat zijn? De eerste les eindigt met stellingen. De online special van NOSop3 Onder de duim wordt daarna thuis door de studenten individueel doorlopen, voorafgaand aan de volgende bijeenkomst.

Les 2: In de tweede les wordt gestart met de bevindingen van studenten die Onder de duim doorlopen hebben. En een gesprek naar aanleiding van stellingen zoals ‘ik gebruik mijn smartphone in bed’ of ‘ik houd mijn oordopjes in als ik afreken bij de kassa’. Herkennen studenten zich hierin en wat vinden ze ervan?

Aansluitend wordt er dieper ingegaan op zaken als de geschiedenis van onder andere beeldtaal en de mediarevolutie. En op de resultaten van voorgenoemd smartphone-experiment van Andrieke Thissen. Ook komen de ideeën van Skinner, Eyal (opdracht: ‘hoe hooked ben je aan apps?’) en Brewer aan bod. Er wordt aandacht besteed aan hoe respectvol of respectloos gebruik van smartphones en sociale media kan zijn of wordt ervaren. De tweede les eindigt met de vraag hoe mediawijs studenten zichzelf beschouwen. Hebben ze grip op het gebruik van hun smartphone en sociale media? Welke leerpunten nemen ze mee uit de lessen?

» Download hier de lessen Onder de duim en de handleiding

Meer lezen over afleiding & balans?

» De leiding over afleiding: app Mattie helpt studeren zonder sociale media
» Omgaan met digitale afleiding bij pubers: maak van de verleiding een vermijding!
» Bitefile: Wat zegt de wetenschap over (het tegengaan van) internetverslaving?