Jongeren en sociale media zijn tegenwoordig onlosmakelijk met elkaar verbonden. Jongeren beginnen steeds vroeger met TikTokken, Snapchatten, Instagrammen, enzovoort. Een belangrijke vraag is echter hoe ‘jongerenvriendelijk’ deze platformen eigenlijk zijn. Daarom leek het Nathan Daniels van VPNGids interessant om drie zeer populaire sociale-mediaplatformen onder kinderen en jongeren onder de loep te nemen en te kijken hoe geschikt deze op hem overkomen voor deze doelgroep(en). Het gaat hier om Instagram, Snapchat en TikTok.

In deze persoonlijke analyse is gelet op de volgende drie factoren:

1. De hoeveelheid ongepaste/suggestieve content – denk aan content van een gewelddadige of seksuele aard
2. Het gedrag van gebruikers – denk aan reacties op foto’s of pesterijen
3. De mate van vervreemding van de echte wereld die het platform kan veroorzaken

Na het belichten van al deze factoren zal ik uiteraard een “winnaar” uitroepen en het naar mijn mening meest geschikte platform voor jongeren/kinderen benoemen. Een belangrijke kanttekening bij deze analyse is dat de content die gebruikers van sociale media te zien krijgen voor een groot deel algoritmisch bepaald wordt. Oftewel: welke content een gebruiker te zien krijgt wordt door het platform bepaald, op basis van de interesses van de gebruiker. Geen twee gebruikers zullen dus exact hetzelfde zien.

“Hoe jongerenvriendelijk is Instagram eigenlijk?”

Daarbij wil ik benadrukken dat deze persoonlijke analyse zich vooral zal richten op aspecten van sociale media die ik als negatief zie. (Zie de drie bovengenoemde factoren.) De intentie van dit artikel is immers om vast te stellen op welk platform je het minst van dit soort content treft. Sociale media brengen uiteraard ook veel positieve zaken met zich mee voor jongeren, zoals de mogelijkheid om laagdrempelig contact te maken met gelijkgestemden.

Instagram

Het foto- en videodeelplatform Instagram is het oudste platform op deze lijst (opgericht in 2010). Desalniettemin is het nog steeds een zeer populair sociaal medium, vooral onder tieners en jongeren. Maar hoe jongerenvriendelijk is Instagram eigenlijk?

Als je naar de content op Instagram kijkt kan men al snel veel suggestieve foto’s en video’s tegenkomen. Het gaat dan bijvoorbeeld om influencers en fitnessmodellen die foto’s van zichzelf posten waarop ze erg schaars gekleed zijn in suggestieve poses. Er bestaat onderzoek dat een positieve correlatie aantoont tussen een sterk geseksualiseerde belevingswereld en verbindingsangst en andere intimiteitsproblemen. Natuurlijk is het wel de vraag of sociale-mediacontent de belevingswereld van jongeren dusdanig beïnvloedt dat dit soort problemen op kunnen treden. Dit is wellicht een interessante vraag voor verder onderzoek.

Wat in positieve zin opviel is dat ik met ons testaccount geen gewelddadige content tegenkwamen op Instagram. Wat betreft het gedrag van gebruikers zat de ongepastheid ook vooral in suggestieve opmerkingen. Het viel op dat veel mannelijke gebruikers vrouwelijke gebruikers erg objectiveerden in hun opmerkingen.

“Experts menen dat sociale-mediagebruik kan leiden tot een verlaagd zelfvertrouwen onder jongeren.”

Wat betreft vervreemding van de echte wereld, vermoed ik dat Instagram potentieel zeker nadelige effecten kan hebben op kinderen en jongeren. Men vindt op Instagram tal van influencers die alleen foto’s van zichzelf plaatsen op dure vakanties in tropische oorden, met de knapste mannen/vrouwen aan hun zijde, de duurste auto’s, enzovoorts.

Verschillende experts menen dat sociale-mediagebruik kan leiden tot een verlaagd zelfvertrouwen onder jongeren. Daarbij stelt Het Engelse “Centre for Mental Health” dat veelvuldig gebruik van sociale media samen kan hangen met het zogenaamde Fear of Missing Out-syndroom, ook wel bekend als ‘FOMO’.

Met andere woorden: ik vermoed dat wanneer jongeren (bijna) al hun informatie en ideeën van sociale media halen, ze een vertekend beeld kunnen krijgen van zaken als het menselijk lichaam, een “normale” financiële situatie en meer. Dit zou in mijn optiek tot een verlaagd zelfvertrouwen en de hierboven beschreven FOMO kunnen leiden. Dit is wat ik in dit artikel bedoel met ‘vervreemding van de echte wereld’.

Snapchat

Snapchat is opgericht in 2011. Volgens een onderzoek waarvan de resultaten op Statista te vinden zijn, is bijna de helft van de Snapchat-gebruikers tussen de 15-25 jaar. Het is dus een erg populair platform onder jongeren.

Als ik naar de content van Snapchat kijk, zie ik toch veelal een ander soort posts dan op Instagram. Op Snapchat bestaan de zogenaamde ‘stories’, die gebruikers openbaar publiceren, vooral veel komische foto’s en foto’s die wat vreemd, maar niet per se ongepast overkomen. Denk aan aparte filters en effecten. Er zijn ook zeker posts van een commerciële aard, maar dit zijn dan vooral veel reclames voor films en producten.

“Snapchat [lijkt] van alle sociale media onder jongeren veruit het meest gebruikt te worden voor sexting.”

Het gedrag van gebruikers op Snapchat is moeilijker te evalueren dan dat van Instagram- en TikTok-gebruikers. Communicatie vindt bij Snapchat namelijk uitsluitend plaats via privégesprekken van gebruikers onderling, en niet via reacties zoals op YouTube en Instagram bijvoorbeeld. Wel moet opgemerkt worden dat Snapchat van alle sociale media onder jongeren veruit het meest gebruikt lijkt te worden voor sexting (in Nederland). Dit blijkt uit een onderzoek dat we bij VPNGids eerder dit jaar uitvoerden om sexting in tijden van corona in kaart te brengen. Dit hoeft niet per se negatief te zijn, maar is iets om in het achterhoofd te houden.

TikTok

TikTok is een populair platform onder jongeren en zelfs kinderen, zowel in Nederland als wereldwijd. Op Statista zijn de resultaten van een onderzoek over TikTok-gebruik (onder Android-gebruikers) in de VS te vinden. Hieruit blijkt dat in juni 2020 zo’n eenderde van de Amerikaanse TikTok-gebruikers tussen de 10-19 jaar oud was. Dit roept natuurlijk wat vragen op over de geschiktheid van TikTok voor deze leeftijdsgroep.

Met TikToks meest actieve leeftijdsgroep in het achterhoofd is de content vrij schokkend te noemen. Meer dan op Snapchat en zelfs Instagram, wordt je als gebruiker blootgesteld aan een enorme hoeveelheid video’s van extreme en gevaarlijke stunts en schaars geklede mensen die zeer suggestieve dansjes doen. Uiteraard verschilt het per individu of en hoeveel aanstoot hieraan genomen wordt, maar in het licht van deze analyse vind ik het belangrijk om dit soort content te benoemen.

“Net als Instagram toont TikTok content die, in mijn optiek, tot vervreemding van de niet-digitale wereld kan leiden.”

Om het gedrag van gebruikers op TikTok te evalueren heb ik me gericht op de reacties op tientallen van de vele video’s op TikTok. Op zich waren de reacties van gebruikers lang niet zo schokkend als de geüploade content zelf. Wel waren er in sommige gevallen veel vulgaire opmerkingen te lezen. Dit was dan veelal wel het geval bij video’s die zelf ook vergelijkbaar van toon waren.

Net als Instagram toont TikTok content die, in mijn optiek, tot vervreemding van de niet-digitale wereld kan leiden. TikTok doet dit wel op een wat andere manier. Waarbij Instagram jongeren vooral naar de wereld van de influencers, glamour en dure vakanties transporteert, biedt TikTok een online beleving vol met gevaarlijke stunts en schaars geklede jonge meisjes. In zekere zin is dit laatste natuurlijk nog gevaarlijker en problematischer. Immers, het wereldbeeld dat TikTok schetst is iets dat jongeren vrij makkelijk kunnen imiteren. Er zijn misschien ouders die zich zorgen zouden maken als hun (jonge) kinderen de gevaarlijke stunts die op TikTok te zien zijn imiteren of provocerende video’s van zichzelf verspreiden waarvan niemand weet bij wie die terecht komen. In die zin vrees ik dat TikTok het beoordelingsvermogen van sommige jongeren aan kan tasten. Dat is wat in dit geval bedoeld wordt met ‘vervreemding van de echte wereld’.

Nu alledrie deze platformen in detail zijn belicht, vind je hieronder een tabel waarin elk sociaal medium van ons een score krijgt voor elk besproken onderdeel. Deze score is gebaseerd op de analyse hierboven en gaat van 1 (zeer ongeschikt voor jongeren) tot 10 (uitermate geschikt voor jongeren).

Zoals in de tabel hierboven is te zien komt Snapchat het beste uit onze test wat betreft vriendelijkheid en geschiktheid voor kinderen en jongeren. De hoop is dat deze kleinschalige en persoonlijke analyse kan leiden tot een interessante discussie in het netwerk omtrent verschillende sociale media en hun geschiktheid voor jongeren. Een interessante vraag voor deze discussie is wellicht deze: Welke criteria zijn belangrijk bij het evalueren van de geschiktheid van sociale media voor kinderen en jongeren?