Nu veel mensen noodgedwongen online zijn, blijken mediawijsheid en weerbaarheid belangrijker dan ooit. Hoe zorg je voor een open en informatief gesprek over mediagebruik en online risico’s, met iemand met een verstandelijke beperking? Leer Zelf Online en DialogueTrainer sloegen de handen ineen en bedachten de Steffie Assistent. Een virtuele gesprekspartner die de drempel tot een openhartig gesprek verlaagt. Jacques de Wit van Leer Zelf Online vertelt over het project én over het nieuwe sociale consortium voor educatie en inclusie SOPIE.

In oktober 2019 kregen Leer Zelf Online en DialogueTrainer een stimuleringsbijdrage vanuit de Challenge Nederland Mediawijs 2019 met hun idee voor de Steffie Assistent. Met deze challenge daagde Netwerk Mediawijsheid partners uit om een speelse en effectieve toepassing van de MediaDiamant te ontwikkelen, speciaal voor volwassenen of (ondersteuners van) kwetsbare volwassenen en kinderen.

Hoe ziet het werken met de Steffie Assistent eruit?

“Steffie is een handige webhulp waarmee mensen met een verstandelijke beperking een gesprek aangaan over uiteenlopende onderwerpen. De Steffie Assistent is gebouwd op een platform voor gesprekssimulaties. Daarop kun je dus echt in gesprek met de interactieve ‘gesprekspartner’ Steffie (of haar zusje Jomi van Oefenen.nl). We kunnen een gesprek simuleren, door nieuwe technieken zoals spraakherkenning te koppelen aan goed doordachte dialogen en beslisbomen.

Het gesprek met de Steffie Assistent kan een-op-een met Steffie gevoerd worden, maar ze kan ook een driegesprek leiden. Zo brengt ze het dialoog op gang tussen cliënt en begeleider. Steffie stelt vragen, zet je aan het denken, geeft uitleg en eventueel praktische adviezen. Zo maak je op interactieve manier kennis met bijvoorbeeld mediawijsheid, aan de hand van de MediaDiamant.”

Hoe komt de MediaDiamant terug in de gesprekstool?

“De Mediadiamant komt terug in de volledige opbouw van Steffie Assistent. Op elk domein (veilig, plezier, samen, balans en inhoud) geeft Steffie uitleg en zet ze haar gebruikers aan het denken. Steffie gaat in op het mediagebruik, door bijvoorbeeld te vragen welk medium je het meest gebruikt. Vervolgens gaat ze in op alle positieve en negatieve aspecten van dat medium. Soms zit er een begeleider bij het gesprek met weinig mediawijsheid over dat medium. Dan kan Steffie de cliënt zelf laten vertellen over hoe het medium werkt. Het vervult veel cliënten met trots om iets uit te leggen wat hun gesprekspartner niet begrijpt.

Ook kun je met de Steffie Assistent situaties oefenen die bij mediagebruik voorkomen, zoals online daten, solliciteren en wat je kunt doen als je een situatie niet vertrouwt. Hoe ga je met iemand in gesprek over grenzen en wensen bij mediagebruik? Steffie simuleert het gesprek dat je kunt hebben op internet. Op deze manier kunnen we mensen weerbaarder maken voor datingfraude en hen leren opkomen voor zichzelf bij ongewenst gedrag.”

Hoe is het idee voor de ontwikkeling van een online gesprekstool in deze vorm ontstaan? En wie waren daarbij betrokken?

“Het idee voor Steffie Assistent is ontstaan bij haar bedenker Leer Zelf Online en partner DialogueTrainer. Leer Zelf Online zocht naar een manier om Steffie interactief te gaan maken, nadat dit idee in focusgroepen zeer positief was ontvangen. DialogueTrainer zocht naar innovatieve toepassingen van hun platform voor gesprekssimulaties, dat zij samen met de Universiteit Utrecht ontwikkelden.

Uit onderzoek blijkt dat mensen vaak openhartiger zijn tegen een virtuele vriendin dan tegen een echte. ‘Van een virtueel iemand verwacht je minder empathie dan van een echt mens’, legt sociaal psycholoog Lisanne Pauw uit. Zij promoveerde in februari op dit onderwerp aan de UvA. ‘Van een avatar verwacht je geen oordeel en daardoor ben je misschien eerder geneigd om rationele steun te accepteren.’ En daar heb je op de lange termijn meer aan.

Een avatar zoals Steffie wordt net als een robot niet belemmerd door het eigen gevoel. En juist dat gebrek aan emotie kan een voordeel zijn. We schamen ons minder voor onze problemen bij een robot of avatar. Daardoor zouden we eerder ons hart luchten. Bij mensen met een verstandelijke beperking heeft dit vaak direct effect op hun emotioneel welbevinden. Hun communicatie is namelijk veel minder gelaagd en directer. Dat is een gave die veel mensen zonder beperking verloren zijn.”

Welke uitdagingen zijn jullie tegengekomen en waar staat het project nu?

“Bij het team van Leer Zelf Online is veel expertise over hoe educatie en communicatie de doelgroep aanspreekt en ook begrepen wordt. Zo wordt Steffie volledig ontworpen voor, en ook door de doelgroep mensen met een verstandelijke beperking. Het team van DialogueTrainer heeft veel expertise over hoe interactie leuk wordt. En vooral over hoe je een scenario zo bouwt dat elke keuze aansluit op wat gebruikers op dat moment willen. Ze hadden tot op heden weinig ervaring met onze doelgroep. Door de combinatie van beide expertises ontwikkelen we nu nieuwe kennis over e-learning en dialoogtraining voor kwetsbare groepen. Door een driegesprek op te bouwen ontstaat er meer begrip voor elkaars kennis, kunde en ervaring.

Een praktische en technische uitdaging lag vervolgens in het vormgeven van Steffie binnen het DialogueTrainer-platform. Waar we tot nu toe steeds hebben gewerkt met op mensen gelijkende karakters, is Steffie een 3D-cartoonfiguur. Dat stelt weer hele andere eisen aan de interface en de beleving van de avatar.

Waar het project nu staat? Met de bijdrage van de Challenge Nederland Mediawijs 2019 hebben we een eerste prototype kunnen bouwen en de samenwerking kunnen vormgeven. Hiermee hebben we een pitch gewonnen bij de aanbesteding van het ministerie van VWS en kunnen we nu de Steffie Assistent ontwikkelen voor het onderwerp orgaandonatie. Helaas hebben we nog geen budget gevonden om de content voor nu wel heel belangrijke domein mediawijsheid te produceren.”

Hoe bereiken jullie de doelgroep? En hoe is dat anders tijdens de coronacrisis?

“Met de huidige coronacrisis zien we dat iedereen – min of meer noodgedwongen – online is. Ook mensen die qua mediagebruik kwetsbaar zijn. Dat is best gevaarlijk. Dat zie je terug in de huidige explosie van cybercrime, nepnieuws en datingfraude. Voor ons betekent het ook een kans: mensen maken veel gebruik van media en veel mensen maken op andere manieren gebruik van media.

We zien ondertussen ook dat we onze focusgroepen lastiger kunnen betrekken bij de ontwikkeling van het product, omdat we ze niet fysiek kunnen ontmoeten. Videobellen geeft enig soelaas, maar is een stuk lastiger communiceren. Je verliest veel non-verbale communicatie en emotie. We hopen ook daarom op een spoedige aanpassing van de bezoekregelingen bij de zorgorganisaties.

Gelukkig vinden ook wij zo goed en zo kwaad als dat gaat onze weg met dank aan een heel divers mediagebruik. Via onze platforms Steffie.nl, Leerzelfonline.nl, Vraagapp.nl, Oefenen.nl en Dialoguetrainer.nl zien we een enorme toename van vraag en verkeer. Het verzamelde netwerk bedient op dit moment meer dan twee miljoen mensen per jaar. Leren op afstand voor kwetsbare groepen heeft een enorme vlucht genomen. Voeg daar de veel te ingewikkelde crisiscommunicatie en de exit uit de lockdown aan toe en ziedaar de enorme kloof die is ontstaan tussen de infovaliden en de kwetsbare burgers. Nu is het de tijd om een nieuw model door te voeren.”

Waar kan het netwerk jullie bij helpen?

“Netwerk Mediawijsheid is ‘producteigenaar’ van een nu wel heel erg belangrijk domein. We moeten nu meer dan ooit samenwerken en niet in een competitie verwikkeld zijn. Nederland moet nu massaal online. Daarom hebben kwetsbare groepen begrijpelijke informatie op maat nodig. Om zo zichzelf staande te kunnen houden in de nieuwe digitale uitvoeringen van het sociaal domein, overheidscommunicatie, relaties, vriendschappen en eenzaamheidsbestrijding. Dat is de nieuwe wereld. Daarin is samenwerking tussen sociale partners en technologie een absolute vereiste om een volgende ramp te voorkomen.

Daarom bouwen Leer Zelf Online, Oefenen.nl, Vraagapp.nl, Netrex.nl en Dialoguetrainer.nl aan het innovatieve mobiele platform SOPIE (Sociaal Ondernemend Platform voor Educatie en Inclusie). Naast deze toonaangevende makers van e-learning, doen meer dan 25 maatschappelijk betrokken partners mee. Via dit sociale consortium kan iedereen die een zetje kan gebruiken hulp krijgen. Dat gaat om zeker drie miljoen mensen die tegen barrières aanlopen van de digitale samenleving die elke dag ingewikkelder wordt. Bijvoorbeeld omdat zij de Nederlandse taal onvoldoende machtig zijn, digitale vaardigheden missen of een verstandelijke beperking hebben. Met deze stevige ambitie voorkomt SOPIE dat grote groepen mensen nog meer achterop raken.”

Wil je ook meedoen met het sociale consortium van SOPIE? Of heb je vragen of ideeën over de Steffie Assistent? Neem dan contact op met Jacques de Wit via [email protected].

Meer lezen over Challenge #NLmediawijs

» Challenge #NLmediawijs: deze 6 initiatieven maken mensen mediawijzer in én na coronatijd 
» #NLmediawijs: speelse nieuwe toepassingen van de Mediadiamant in ontwikkeling