Van woensdag 26 augustus tot donderdag 10 september vond de livestream van het project Super Stream Me plaats. Tijdens dit online experiment filmden Nicolaas Veul en Tim den Besten 24 uur per dag hun leven. De vierdelige documentaire over het project wordt vanaf donderdag 5 november uitgezonden op NPO 3. In aanloop naar deze documentaire interviewde ik Nicolaas en Tim over hun ervaringen van de livestream. Wat willen ze met Super Stream Me bereiken?

Ik begin bij het begin: hoe zijn ze op het idee van dit project gekomen? “Super Stream Me is gebaseerd op het boek ‘De Cirkel’ van Dave Eggers”, vertelt Nicolaas. In het boek werkt Mae, de hoofdpersoon, voor De Cirkel, een internetgigant die alles publiekelijk wilt maken. Uiteindelijk verdwijnt Mae’s privacy hierdoor volledig. Nicolaas vervolgt: “We wilden ervaren wat er gebeurt als de offline en online wereld volledig door elkaar heen lopen. Toen zijn we met de producent en eindredacteur van de VPRO gaan praten. We hebben ons maanden beraad: van het algemene idee tot de titel en ondertitel van het project.”

Privacydiscussie en samen streamen

Welk doel hadden Tim en Nicolaas met Super Stream Me voor ogen? “Eerst wilden we ons met het project vooral richten op het gebruik van sociale media, later is de focus meer op privacy gelegd. Met Super Stream Me geven we de vaak abstracte privacydiscussie een emotionele waarde. Ook wilden we de aandachtseconomie, waarin we nu leven, bekritiseren”, legt Nicolaas uit.

Tim: “We wilden de verschillende lagen van privacy ontdekken en het effect onderzoeken van een wereld waarin we niet meer konden kiezen wat we met anderen delen.”

Op mijn vraag waarom er is gekozen om samen te livestreamen, zegt Tim: “We wilden de kijker twee kanten van het verhaal bieden. We hebben het streamen allebei heel anders ervaren. Het was ook heel fijn om samen te streamen, omdat we allebei in hetzelfde schuitje zaten en zo samen konden reflecteren en er dus niet alleen voor stonden.”

Voorbereiding: niet in eigen huis

Ik kan mij voorstellen dat het project heel wat voeten in de aarde had. Welke voorbereidingen waren er nodig in aanloop naar de livestream? Nicolaas antwoordt: “Allereerst de technische zaken: we wilden eerst met een soort selfiestick met daarop de camera rondlopen, maar die zouden we continu in onze hand moeten houden en dat was niet handig. Toen hebben we besloten om de camera te monteren op een statiefje, wat weer aan onze rugtas gekoppeld kon worden. We hebben heel wat proefrondes gemaakt, ook om bijvoorbeeld te beoordelen waar we wel en waar we niet mochten filmen.”

En hoe zit het met de privélevens van Tim en Nicolaas? “De grootste aanpassing was dat we samen in een ander huis gingen wonen. Ons eigen adres wilden we, zeker voor na de livestream, privé houden. Op deze manier was het ook makkelijker om te praten en te reflecteren”, vertelt Nicolaas. Tim zegt hierover: “Verder hebben we geen veranderingen in ons leven gemaakt, omdat we anders het doel van het project voorbij zouden schieten. Juist ons eigen leven en onze privacy moesten we voor het experiment delen. Als we veel aanpassingen hadden gedaan, dan had de kijker meer een soap gezien dan een livestream. Dat wilden we niet.”

Bewustzijn van de livestream

“Hoewel ik er niet vierentwintig uur per dag bewust bij nadacht dat er misschien wel honderden mensen naar me zaten te kijken, was dit onbewust wel het geval”, vertelt Nicolaas als ik hem vraag over zijn bewustzijn van de livestream.

Nicolaas: “Onbewust had ik continu het gevoel dat ik kon worden aangevallen en daarom schoot ik instinctief in een soort verdedigingsmodus. Ik ben tijdens de livestream volgens mij echt op de dierlijke kern van de mens teruggevallen, alleen had ik nu geen mogelijkheid om in ‘mijn grot’ te schuilen. Dat was heel erg vermoeiend.”

Tim merkte soms dat hij de camera vergat, omdat deze zo klein was: “Je kan je niet goed voorstellen dat door zo’n apparaatje honderden of duizenden mensen met je meekijken. Het is iets heel anders als er ineens vierhonderd mensen in mijn kamer hadden gestaan. Ik merkte dat ik tegen mezelf zei dat het aantal kijkers wel mee zou vallen.”

Gedrag

Via de livestream konden mensen 24 uur per dag, 7 dagen in de week met hen meekijken. Nicolaas merkte dat dit zijn gedrag beïnvloedde: “Ik werd veel netter en wilde vooral in het begin gaan presenteren. Als je voor je publiek op een podium staat, draai je dan de rug naar hen toe of ga je zingen? Ik deed dus het laatste. Ik werd een gekke, niet-veranderende vorm van mezelf.”

Nicolaas: “Omdat ik continu werd bekeken, kon ik niet meer schakelen tussen verschillende delen van mijn persoonlijkheid in verschillende situaties.”

“Vooral in de eerste dagen brak dit me op. Ik realiseerde me toen dat ik het anders moest gaan aanpakken. Ik moest als het ware leren leven met een handicap die me heel erg uitputte.” Tim ervaarde het anders: “Het gedrag van Nicolaas veranderde inderdaad sterk, ik merkte dat hij er moe van werd. Ik heb dit toen verteld tegen mijn therapeute, terwijl Nicolaas mee zat te kijken. Dat was raar, maar ik realiseerde me dat ik dit ook tegen mijn therapeute zou zeggen, als er niemand had meegekeken.”

Tim: “Zelf voelde ik de druk van de kijker vaak niet, ik deed meestal gewoon wat ik normaal gesproken ook zou doen. Dit is mij heel erg meegevallen, ik dacht van tevoren: óf ik ga de clown uithangen óf ik censureer mezelf. Gelukkig heb ik hier al snel een midden in gevonden.”

Van pauze naar vroegtijdig einde

Na 15 dagen streamen besloten Tim en Nicolaas dat het experiment ver genoeg was gegaan. Waarom? Tim: “In de dagen ervoor waren er een hoop dingen gebeurd. Ik kreeg op de avond van 9 september een soort paniekaanval en moest even alleen zijn, om een pauze te nemen. Ik ben zonder de camera op een terrasje gaan zitten, wat ook nog eens heel confronterend was, want mensen vroegen waar mijn camera was. Ik heb toen geslapen in mijn eigen huis, terwijl iedereen, ook de redactie, naar me op zoek was.”

Tim: “Nicolaas en ik realiseerden ons dat ik mijn privacy had opgezocht en dit eigenlijk het einde van het experiment was.”

“We werden toen heel erg blij van de gedachte om de camera uit te zetten. Zonder overleg met de redactie hebben we toen besloten dat dit het moment was om de stream stop te zetten en hier zijn we nog erg trots op.”

Nicolaas heeft het streamen en het contact met de kijker na afloop geen enkel moment gemist: “Ik moest echt bijkomen van het bekeken worden. Het was emotioneel erg zwaar. Ik heb een tijd nog de stress van het streamen gevoeld, het zorgde voor een onveilig gevoel dat diep van binnen zat.” Tim heeft de camera nog één keer gemist: “Toen ik net na het einde naar huis fietste, dacht ik heel even: ‘Hé, dit zou leuk zijn om te filmen!’ Daarna heb ik dit gevoel niet meer gehad.”

Tim: “Het leven is veel leuker als je niet continu door iedereen bekeken wordt.”

Verbergen of beschermen

Privacy is de rode draad van Super Stream Me. Wat ik mij afvraag is of Nicolaas en Tim door de livestream anders over dit begrip zijn gaan denken? Tim: “Ja, ik heb voor het streamen niet beseft wat ik zou missen aan privacy. Het is als ziek zijn: op het moment dat je ziek bent, realiseer je je pas dat je gezond bent geweest. Privacy mis je dan ook pas als het er niet meer is en dan merk je pas hoe belangrijk privacy eigenlijk voor een mens is. Ik heb niks te verbergen, maar wel iets te beschermen. Dat ben ik door Super Stream Me gaan inzien.”

Nicolaas: “Door het experiment ben ik nu veel meer gesteld op mijn privacy, ik vind het heerlijk om ruimte te hebben waar niemand iets van kan vinden.”

Start van de documentaire

Al met al was Super Stream Me een heftig experiment. “Er is veel aandacht naar vanuit de media en we merken dat het onderwerp privacy leeft. Dit betekent voor ons dat het experiment geslaagd is”, concludeert Tim.

Donderdag 5 november start een vierdelige documentaire over Super Stream Me, wat kan het publiek van deze documentaire verwachten? “Er komt veel beeldmateriaal van de livestream voorbij. Alle ‘ruis’ wordt weggehaald, zodat de kijker kan voelen hoe wij de livestream hebben ervaren. Ook spreken er wetenschappers en filosofen over de livestream en de effecten van het verdwijnen van privacy op de mens. Zij plaatsen het in de context van de hedendaagse samenleving en dit biedt een extra laag bovenop de livestream.”

De eerste aflevering van de documentaire is te zien op donderdag 5 november om 21:00 uur op NPO3. In de vierdelige documentaireserie wordt teruggeblikt op het experiment.