Machines worden steeds intelligenter. Supercomputers versloegen al schaakgrootmeesters en stellen soms al betere diagnoses dan ’s werelds beste medici. De komende tijd zal artificial intelligence zich nog verder ontwikkelen en krijgen we er ook in ons werk mee te maken. Hoe ziet dat er dan uit, wat betekent het voor menselijke eigenschappen zoals creativiteit en emotie? En welke skills heb je nodig?
In het tweede deel van deze podcast-reeks gaan Koert van Mensvoort (kunstenaar en filosoof met een uitgesproken visie op de interactie tussen mens en machine) en Marleen Huysman (digitaal socioloog aan de Vrije Universiteit en hoofd van het KIN Center for Digital Innovation) in gesprek over kunstmatige intelligentie.
» Beluister ook deel 1 ‘Gamification: bepaal zelf de spelregels’
Deze (podcast)reeks is onderdeel van het tienjarig jubileum van Netwerk Mediawijsheid. Sinds het Netwerk Mediawijsheid in 2008 werd opgericht, is de noodzaak om te investeren in mediawijsheid eerder groter dan kleiner geworden. Mediawijsheid is van toenemend belang voor een goed functionerende samenleving en democratie. Ook is het steeds bepalender voor individueel welbevinden. Nog lang niet alle Nederlanders profiteren evenveel van de digitalisering en medialisering van van de samenleving. Mediawijsheid helpt om die kloof te dichten.
Na tien jaar Netwerk Mediawijsheid zit ons werk er dus nog niet op. Voor een inspirerende start van een nieuw decennium mediawijsheid brachten we drie gerenommeerde wetenschappers en drie kunstenaars samen om drie actuele thema’s te bespreken. Het leverde boeiende tweegesprekken op.
Het grote verhaal van onze tijd
Marleen Huysman doet onderzoek naar hoe technologische innovaties organisaties veranderen. En Koers van Mensvoort onderzoekt hoe technologie zo’n rol in ons leven gaat spelen dat we het als een tweede natuur gaan ervaren: “Het is gissen hoe AI ons leven gaat beïnvloeden. En tegelijkertijd is het heel belangrijk om erover te spreken, erover na te denken en ons ertoe te verhouden. Want dat het ons leven gaat beïnvloeden is wel duidelijk, dat doet het al.”
“Het grote verhaal van onze tijd gaat om onze relatie met technologie,” meent Van Mensvoort. “We zijn gewend om technologie als een extraatje in het leven te zien, maar het is eigenlijk verweven met ons bestaan. We merken allemaal dat de technologie in ons leven sijpelt. En dat geeft plezier, we kunnen veel nieuwe dingen. Maar het geeft ook een ongemakkelijk gevoel: verliezen we ook iets? Is dit wel goed? Houden we nog wel de controle?”
Geloof alleen nog maar echte mensen
Huysman ziet ook onze relatie tot de media veranderen door AI. Met de komst van deep-fake wordt het steeds lastiger om te weten of je echt naar een filmpje van Rutte kijkt of dat het het werk van een algoritme is. “Ik denk dat we hierdoor een nieuwe beroepsgroep gaan krijgen: degenen die de nieuwsuitingen eerst moeten gaan checken op hun waarheid voordat het online kan. Er komt altijd weer een stapje tussen, dat vertragend werkt.”
Van Mensvoort verwacht een tegenbeweging waarin mensen niets meer geloven wat ze in digitale media zien. We gaan terug naar het fysieke. “Terug naar het menselijke contact. Want als jij mij straks een mailtje stuurt of een berichtje inspreekt, kan ik dan nog wel weten dat dat van jou was? Als ik jou zelf voor me heb, dan geloof ik het.”
Veranderingen op de arbeidsmarkt
“Daar zie ik een hele nieuwe markt ontstaan,” voorspelt Huysman. “Alles wat je kunt digitaliseren wordt geautomatiseerd en goedkoop of gratis. Als we het hebben over AI denken we vooral aan individuele kennis in je hoofd; kennis die gaat verdwijnen door AI. Maar in het menselijke contact, het erbij zijn in het nu, daar is nog veel ruimte waar technologie en computers nog helemaal niet tussen kunnen. In het intermenselijke, in het samen dingen doen, wordt veel kennis gecreëerd.”
“Het zijn juist veel hoogopgeleide mensen die patroonmatig werk doen dat overgenomen kan worden door AI,” stelt Huysman. “In veel beroepen heb je academische skills nodig om routinematig werk te doen. Dat kunnen AI-systemen inmiddels heel goed, dan niet beter.”
Wees niet bang, maar leer het begrijpen
“Zodra kunstmatige intelligentie echt werkt, zullen we het natuurlijke intelligentie gaan noemen,” voorspelt Huysman. “Dan werkt het zo goed dat we het als natuurlijk gaan ervaren. We gaan het als een nieuwe soort ervaren, waarmee we moeten leven en mee moeten evolueren.” Om te kunnen omgaan met kunstmatige intelligentie ziet Van Mensvoort als belangrijkste vaardigheden: “alledaagse kennis, omgaan met dubbelzinnigheid en improviseren”.
Het begint volgens Huysman al op de lagere school, bij de kinderen; die kunnen de impact van AI in ons leven begrijpen. “Het zijn nu vooral de ouderen die dit niet kunnen begrijpen. Mensen zijn een beetje bang voor technologie en dat is niet nodig. Een goed voorbeeld vind ik de gratis online AI-cursus die Finland heeft ontwikkeld. Met behulp van gamification leren burgers dat AI belangrijk is en dat het ons leven verandert. Maar ook dat het niet zo moeilijk is.”
Gaan we onze hersenen buiten ons dragen?
Huysman voorspelt dat we gewend zullen raken aan de ondersteuning van een collega die helpt om dagelijkse beslissingen te nemen: wanneer je je boodschappen doet of wanneer je met iemand contact op moet nemen. “Over tien jaar hebben we overal in onze omgeving apparaten die intelligenter zijn dan wijzelf,” voorspelt ook Van Mensvoort.
“Misschien gaan we wel onze hersenen buiten ons dragen,” oppert hij. “Dat klinkt gek, maar in de industriële revolutie is hetzelfde gebeurd met onze spierkracht. Dat is geoutsourcet door machines in onze omgeving. Uiteindelijk is dat wel fijn, dat ik niet de hele dag hoef te sjouwen of op het land hoef te werken. Wat gaat er gebeuren als we onze hersenen gaan outsourcen? Krijgen we dan meer ruimte voor empathie, verbeelding en creativiteit? Dat kan een hele leuke wereld worden!”
Huysman vindt dat een heel vervelend scenario. “Ik denk niet dat we met onze hersenen in ons hand zullen gaan lopen. Maar ik denk wel dat empathie en emotie belangrijker worden. Als die systemen ons denken gaan overnemen wordt het steeds duidelijker hoe belangrijk de rol van emotie is.”
Zal AI leiden tot een herwaardering van menselijk contact?
Deze podcast is onderdeel van een uitgave van Netwerk Mediawijsheid met medewerking van Marleen Huysman (Vrije Universiteit), Roos Groothuizen (Roos.gr), Koert van Mensvoort (NextNature.net), Willem-Jan Renger (Hogeschool voor de Kunsten Utrecht), Beate Roessler (Universiteit van Amsterdam) en Richard Vijgen (Richardvijgen.nl)
Concept & productie: LBL
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.