Virtual reality, augmented reality, de metaverse… Door deze opkomende immersieve media worden we met behulp van beeld, geluid en andere stimuli bijna letterlijk ondergedompeld in een andere wereld. Wat doet dat met je? Welke vaardigheden hebben kinderen nodig om hiermee om te gaan? Zijn er dingen die je juist beter kunt leren met behulp van deze media? En welke vragen moeten we ons stellen bij het ontwerpen en inzetten ervan voor leerdoeleinden? Er liggen kansen, maar ook risico’s voor het onderwijs. Tijd om in gesprek te gaan.

Daarom organiseert Netwerk Mediawijsheid op 30 november, van 10.00-11.30 uur een kennissessie tijdens de Immersive Tech Week in Rotterdam. Met keynotes van Joris Weijdom (HKU), Vivian Chen (Erasmus University) en een panelgesprek met Frederiek de Vries Robbé (Podium), Wouter Nieuwenhuis (Rathenau Instituut), Nick van Breda (Emagine) en Remco Pijpers (Kennisnet).

Waardevolle skills

Hoewel de brede toepasbaarheid in het onderwijs nog op zich laat wachten, is de verwachte meerwaarde van VR, AR en XR hoog. Met name in het beroepsonderwijs. Begeleiding op afstand wordt steeds beter en steeds realistischer met immersieve media. Simulaties zijn oefenomgevingen geworden die de praktijk bijna 100% benaderen. En de betrokkenheid van studenten en leerlingen wordt aangewakkerd door het (semi-)realistische karakter.

Dat VR van toegevoegde waarde kan zijn ontdekte ook Frederiek de Vries Robbé van Podium, toen zij mediawijsheidlessen in VR ontwikkelden voor kinderen uit het praktijkonderwijs. Juist voor deze doelgroep zijn immersieve media waardevol in het leerproces. Het maakt het gemakkelijker om achteraf in gesprek te gaan over bijvoorbeeld online omgangsvormen.

Dat online omgangsvormen positief beïnvloed kunnen worden door immersieve media-ervaringen, is de focus van veel van Dr. Vivian Chen’s onderzoek. Daarin bestudeert ze de sociale impact van virtual reality en games. Kan VR helpen om empathie te vergroten en vooroordelen juist te verkleinen? Ja, ziet Chen, want in VR kunnen we in de schoenen van een ander staan en op nieuwe manieren met elkaar interacteren. En als dat op de juiste manier wordt aangepakt, kan dat resulteren in positieve gedragsverandering.

Mediawijze vaardigheden worden nog belangrijker

Onze zintuigen raken steeds meer verweven met apparaten en de grenzen tussen realiteit en virtualiteit vervagen, ziet Joris Weijdom. Het ontsnappen in een immersieve wereld biedt waardevolle kansen, maar vormt ook een risico op gebied van verslaving en commercie. Om ervoor te zorgen dat kinderen om leren gaan met de fysieke en mentale ervaring van immersieve media, is mediawijsheid belangrijk. Denk hierbij aan begrip van de technologische werking en de (commerciële) intentie van de maker. Maar ook aan een kritische blik op de vorm en inhoud van het medium, zelfregulatie en het verkennen van immersieve media door zelf te maken.

Neem je verantwoordelijkheid

Technologische ontwikkelingen in de maatschappij dringen vroeg of laat door in het onderwijs. Bedrijven zoals Meta proberen het onderwijs te veroveren met de metaverse. Daarom is het volgens Remco Pijpers van Kennisnet belangrijk voor scholen om zich in deze trends te verdiepen en na te denken over wat digitaal burgerschap betekent in immersieve werelden. ‘Los nog even van de kansen van nieuwe technologie voor onderwijs. Los van de noodzaak om leerlingen en studenten te onderwijzen over digitale manipulatie. Wat is burgerschap in de digitale wereld waard als volwassenen hun verantwoordelijkheid niet nemen?’

Bij het inzetten van deze technologie zijn er dus belangrijke vragen die scholen en ook ontwerpers zichzelf moeten stellen. Want hoewel nieuwe technologieën ons nieuwe kansen bieden, gaan er ook dingen mis. Wouter Nieuwenhuis van het Rathenau Instituut, houdt zich bezig met de impact van technologie en innovatie op de samenleving én de gevolgen daarvan op publieke waarden.

Om de maatschappelijke gevolgen van immersieve technologie goed in te kaderen, ontwikkelde het Rathenau Instituut een manifest dat stelt dat bedrijven de maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben om eventuele schadelijke gevolgen te voorkomen. Hier zijn 10 ontwerpeisen uit naar voren gekomen, die dwingen tot het stellen van een aantal ethische vragen. Bijvoorbeeld over privacy, beïnvloeding en desinformatie.

Kom ook naar de Immersive Tech Week

Tijdens de sessie  The next generation in VR: education and media literacy op 30 november gaan de experts in gesprek over de kansen en risico’s van immersieve media voor educatie. Dat gebeurt onder leiding van moderator Freek Zwanenberg (Bureau Jeugd & Media). Bekijk het hele programma.

Daarnaast heb je tijdens deze dag de mogelijkheid om immersieve media te ervaren op de Playground, kun je de nieuwste projecten bekijken in de Church of VR exhibition en zijn er meerdere sessies te volgen over educatie.

Wil je erbij zijn? Netwerk Mediawijsheid stelt een beperkt aantal vrijkaarten (t.w.v. 99 euro) beschikbaar, speciaal voor netwerkpartners. Mail naar info@mediawijzer.net.