‘De versmelting van mens en media’ stond afgelopen week centraal tijdens de Mediawijzer.Netwerk Experience (MNX), het jaarlijkse media netwerk event van Mediawijzer.net. Tijdens de MNX16 zijn verschillende sessies gehouden die handvatten gaven voor in de praktijk. Bijvoorbeeld: hoe ga je om met de versmelting tussen mens en media in het onderwijs? Dr. René Glas (Nieuwe Media en Digitale Cultuur, Universiteit Utrecht) verwees tijdens zijn keynote ‘Sociaal-culturele beloftes van virtual reality’ een paar keer naar de sessie ‘Spelen met VR in het onderwijs’. Ik was er ook en praat je bij.

Karel Millenaar van Fourcelabs en Tim van Polen van Podium vroegen zich af hoe virtual reality (VR) in de klas kan worden ingezet om een leerervaring bij kinderen te bereiken. Ook kwamen idealen en toepassingen van VR aan bod en werd aangestipt hoe het was, is en wellicht zal zijn. Tijdens de sessie voorzag Karel de zaal van een leeg canvas voor ideeën, concepten en onderwerpen die ter sprake kwamen. Dit werd verdeeld in drie vakken: de belofte van VR, de onderwijspraktijk en het gebied daartussenin, waar deze twee elkaar ontmoeten. De uitwerking kun je hier terugvinden.

Kat uit de boom kijken       

Aan het begin van de sessie werd een prikkelende stelling opgeworpen: ‘’Onvoorwaardelijk enthousiasme over nieuwe mediatechnologie weerhoudt ons om realistisch na te denken over het gebruik ervan in de toekomst’’. Een opwarmertje om de deelnemers van de sessie uit te dagen mee te denken en echt in gesprek te komen. Na een voorzichtig beamende reactie begon de rest ook mee te denken. Een begin dat symbool staat voor ‘de kat uit de boom kijken’-houding van het onderwijs als het aankomt op nieuwe technologische ontwikkelingen? Of een onjuiste aanname over een eeuwenoud apparaat dat al jaren heel goed werkt zolang de juiste knoppen maar worden ingedrukt? Zolang datgene wordt gedaan waar het eigenlijk om draait? Lesgeven vanuit de kracht van de docent en de behoefte van de leerling.

VR, moeten we daar ook iets mee?         

Deelnemers aan de sessie zien mediatechnologieën het liefst als tools waarmee docenten hun verhaal kunnen vertellen, waarmee ze lessen leuker kunnen maken en waarmee ze begrip van leerlingen kunnen vergroten. Helaas blijkt in de praktijk dat deze technologie soms wordt opgedrongen. Ze moeten er iets mee. Er wordt in korte tijd veel geld uitgegeven aan bijvoorbeeld tablets. Is er ook nog ruimte voor VR? En is dat nodig? En dan is er nog zoiets als: educatieve software werkt niet als de makers de plank misslaan wanneer het aankomt op toffe inhoud die daadwerkelijk aanspreekt.

Ook bestaat het gevaar dat überhaupt niet vanuit de inhoud maar vanuit het medium wordt gedacht. De behoefte om de inhoud op een aantrekkelijke manier over te brengen is onomstotelijk. Maar helaas is het voor sommige docenten een ‘ver van hun bed show’ terwijl de kinderen wel echt geïnteresseerd zijn en mee willen in de nieuwe mogelijkheden. Volgens de deelnemers van de sessie is het voor docenten belangrijk dat de beleving van het kind altijd het uitgangspunt is. Docenten kunnen hierbij praktische input gebruiken. Dus geef aan wat het bijvoorbeeld doet voor de cognitieve vaardigheden en het empathisch vermogen.

Van stedentrips tot oorlogstrauma’s       

Ondanks de kritische houding ten opzichte van de praktische uitvoerbaarheid van nieuwe technologieën binnen het onderwijs waren er ook positieve ideeën. Ideale situaties om VR te betrekken in het onderwijs. Bijvoorbeeld: hoe leuk zou het zijn om Frans niet uit de boeken te leren, maar een leerling te laten beleven hoe het is om in Parijs, bij een bakker, zelf zijn brood in het Frans te bestellen? En hoe leuk is het om ruimte op een andere manier te ervaren? Dat je zittend in de klas naar ‘buiten’ kunt om het complete schoolgebouw en de omgeving daaromheen te aanschouwen?

Naast deze grensoverschrijdende mogelijkheden werd ook de mogelijkheid aangestipt om geschiedenis nieuw leven in te blazen. Hoe gaaf zou het zijn als je zelf in een veldslag kunt staan, riep iemand enthousiast. Ehm… Maar als VR echt zo echt voelt, dan loop je weer aan tegen ethische kwesties als mogelijke oorlogstrauma’s bij kinderen. En dat vraagt weer heel andere vaardigheden van docenten. Eén van de deelnemers noemde hierbij het gebrek aan ervaring en/of vaardigheid van veel huidige docenten ten opzichte van film en beeld. Hoe kun je deze media inzetten en wat kun je er verder mee? Dit is nog niet geïntegreerd in de lerarenopleidingen, maar ondertussen wordt wel verwacht dat leraren er ‘iets’ mee doen in hun les.

Frisse blikken en wijze lessen over het systeem           

Onder de deelnemers van deze sessie bevonden zich vooral mensen die (in)direct iets met onderwijs te maken hebben. Onder andere een paar pabostudenten die nog vol goede moed aankijken tegen de mogelijkheden van digitalisering in het onderwijs. Die niet bang zijn om zich kwetsbaar op te stellen, dingen uit te proberen en die graag (samen met de leerlingen) willen leren wat nieuw is. Om dan een antwoord te krijgen van een oude rot in het vak dat zij ooit ook met frisse moed begon en gaandeweg door het systeem haar optimisme verloor en vaak door tijdsgebrek gaat voor de hapklare lesmethodes. Hierop reageerde een van de frisse knapen: ‘’Ik hoop dat ik later niet zo word…’’. En dat is maar goed ook. Waar hoop is, is toekomst.

Gratis uitproberen: VR-lesmateriaal voor po & vo        

In de sessie kwam duidelijk naar voren dat het onderwijs VR niet zozeer moet zien als doel op zich, maar als hulpmiddel. Maar hoe kan VR dan worden ingezet om een docent te helpen zijn of haar les op een aantrekkelijke manier over te brengen? En hoe kan hij of zij dat doen op een manier die aansluit bij nieuwe technieken waar leerlingen mee willen kennismaken? Kennisnet stimuleert scholen om dit vooral zélf te onderzoeken. Daarom is een gratis les over VR ontwikkeld waarmee docenten en leerlingen kunnen kennismaken en experimenteren met VR [update: deze les wordt niet meer aangeboden]. Een voorbeeld is om met Google Streetview plekken te laten zien waar je nog nooit bent geweest in de beleving alsof je er zelf echt bent. Bekijk in dit filmpje hoe deze docent en leerlingen de les hebben ervaren.

Wil je weten wat er verder op #MNX16 gebeurde? » Herbeleef de dag in woord en beeld