Games zijn een onlosmakelijk onderdeel van ons leven. Als entertainment, maar ook als instrument om boodschappen over te brengen of om te trainen en te onderwijzen. Zowel het NICAM als Netwerk Mediawijsheid krijgen vragen van ouders, opvoeders en beleidsmakers over gamen. NICAM, verantwoordelijk voor het informatiesysteem Kijkwijzer en uitvoerder van PEGI, een informatiesysteem over games, ontvangt tegenwoordig ook vragen over games die verder gaan dan een leeftijdsclassificatie vanwege gewelddadige of bloederige beelden. Zo zorgen games as Fortnite en Brawl Stars soms voor kopzorgen bij ouders; ze zijn mooi, gratis en worden door íedereen gespeeld.

“Gamen vraagt om creativiteit en samenwerking, maar tegelijkertijd kunnen sommige kinderen zich er helemaal in verliezen”, legt NICAM-directeur Tiffany van Stormbroek uit. Om die reden organiseerden NICAM en Netwerk Mediawijsheid een expertsessie over gamen, waarin veertien experts zochten naar next level tips om ouders en opvoeders bewust te maken van de mechanismen van games.

Aan de expertsessie deden mee:

• Tiffany van Stormbroek: directeur NICAM
• Mary Berkhout-Nio: programmadirecteur Netwerk Mediawijsheid
• Peter Nikken: bijzonder hoogleraar Mediaopvoeding aan de Erasmus Universiteit, lector Jeugd & Media bij Hogeschool Windesheim en werkzaam voor het Nederlands Jeugdinstituut
• Jeroen Jansz: hoogleraar Communicatie en Media aan de Erasmus Universiteit
• Ruud Jacobs: universitair docent in communicatie en technologie aan de Universiteit Twente
• Simone van der Hof: hoogleraar recht en digitale technologie aan de Universiteit van Leiden
• Maartje Spoelstra: projectadviseur Safer Internet Centre bij ECP | Platform voor de InformatieSamenleving
• Sonja Heijkamp: projectcoördinator van het consultatieteam Client, Internet en Sociale Media bij Amerpoort en projectleider van de Special Media Awards
• Evert Hoogendoorn: gamedesigner, expert/ ontwerper playful learning
• Henriette Kievit: consultant bij Hofstaten Public Affairs
• Harry Hol: journalist, schrijver en stand-up comedian
• René Glas: assistent professor New Media & Digital Culture aan de Universiteit Utrecht
• Koen Schobbers: spreker, coach en oprichter van Parents of Play
• Martijn Huigsloot: manager strategie en innovatie NICAM

Games als sociaal medium

De focus op ouders en opvoeders is een verstandige keuze, vindt René Glas. “Er is sprake van een behoorlijke kenniskloof bij ouders als het gaat om games.” Tegelijkertijd worstelen zij niet alleen, meent Peter Nikken: “Ook leerkrachten en begeleiders of behandelaars van kwetsbare jongeren hebben vragen. Daar ligt nog een extra uitdaging.”

“Het hoort bij de ontwikkeling van jongeren.”

Door opvoeders inzicht te geven in de mechanismen van games, wordt het duidelijker hoe het komt dat kinderen zich soms verliezen in ‘een potje’, de tijd vergeten of hun zakgeld uitgeven aan dansjes en skins. René Glas: “Het beeld bestaat dat het gaat om een afgebakende mediavorm. Vroeger ging je naar de winkel om een gezelschapsspel te kopen, maar de games van nu hebben een heel andere status. Het is een sociaal medium, waar de jeugd na school rondhangt. De omgeving óm de game heen, is net zo belangrijk als de game zelf. En speelt een belangrijke rol in groepsvorming en identiteitsvorming van jongeren.”

Als ouders al interesse tonen in de gamewereld van hun kind, beseffen ze niet dat het om méér dan alleen de game gaat. Dat de aankoop van een dansje of skin een vergelijkbare sociale aankoop is als een paar sneakers of jeans van een bepaald merk. “Wat dat betreft valt het te vergelijken met de popcultuur”, reageert Peter Nikken. “Het hoort bij de ontwikkeling van jongeren.”

Gamen is onderdeel van mediamix

Er zit een groot sociaal aspect aan gamen: jongeren spelen de games met elkaar, maar ze kijken ook naar YouTubers die een game spelen. Spellen als Among Us zijn populair dankzij influencers die streamen, niet per se door het spel zelf. Evert Hoogendoorn: “Games zijn onderdeel van een mediamix. In de ontwerpen wordt daarop gestuurd. De invloed van platforms als Twitch, Instagram en TikTok draagt bij aan de populariteit. Uiteindelijk gaat het over iets dat ouders niet meer snappen.”

“Net zoals je een potje voetbal niet op pauze kan zetten zonder je medespelers te benadelen, werkt dat ook zo in een online game.”

“Heel veel ouders begrijpen niet dat hun kind naar iemand kijkt die een spelletje speelt”, vult Harry Hol aan. “Daarom is het belangrijk te zoeken naar een vergelijking om het herkenbaar te maken. Ouders kijken wel naar Studio Sport. In wezen is dat ook kijken naar mensen die een spelletje spelen. Wat ouders ook vaak niet weten, is dat een online spel bestaat uit samenwerking met andere spelers, net zoals een spelletje voetbal op het grasveld. Net zoals je een potje voetbal niet op pauze kan zetten zonder je medespelers te benadelen, werkt dat ook zo in een online game. Zo maak je dus duidelijk dat kinderen een game niet zomaar op pauze kunnen zetten. Je vraagt ook niet aan ze om een spannend potje voetbal te pauzeren.”

Ouders in verschillende ontwikkelingsfases

Belangrijk in het gesprek met ouders en opvoeders is om niet belerend te zijn, stelt Jeroen Jansz. “Ouders die nu tussen de 30 en 40 jaar oud zijn, groeiden zelf op met games. We moeten dus voorkomen dat ‘wij’ wel even gaan vertellen hoe het zit.” Dat veel ouders er simpelweg geen interesse in hebben is een ander aandachtspunt, stellen verschillende experts. Sonja Heijkamp is zelf zo’n ouder, zegt ze: “Daarom is het verstandig om een appèl te doen op hoe ouders toch al opvoeden. Maar houd ook rekening met de verschillende doelgroepen onder ouders. Het is pittig als je zoon tussen de 11 en 14 start met gamen. Ze mogen op die leeftijd nét niks. Ja, buitenspelen met vriendjes. Dat doen ze nu binnen. Als ze 15 zijn, komt er meer balans in het leven: een baantje, opleiding. Als ouder heb je dus ook andere vragen als je kind 11 is dan als hij 19 is.” Peter Nikken beaamt dat: “Ouders zitten net als hun kinderen in een bepaalde ontwikkelingsfase. Dat moeten we niet uit het oog verliezen.”

Mechanismen van games begrijpen

Omdat ouders minder van de gamewereld weten, stellen ze de verkeerde vragen. En maken ze zich zorgen over de verkeerde dingen: ze grijpen terug op iets als schermtijd, verslaving en geweld in games, terwijl het veel belangrijker is om de mechanismen van games te begrijpen. Harry Hol: “Gamen kan een hobby zijn die veel tijd kost, zonder dat het kwaad kan. Maar zorgelijk is wel dat games steeds vaker triggeren om de speler continu geld uit te laten geven, zodat bijvoorbeeld de progressie sneller gaat. Dat is geen goede ontwikkeling.”

“De meeste ouders hebben weinig interesse in gamen.”

“Zo is het vervangen van valuta bij in-game aankopen een psychologisch trucje”, zegt Koen Schobbers. “Daarmee verdwijnt de link met echt geld: je betaalt harde euro’s voor bijvoorbeeld V-Bucks en daarmee koop je items in een game, waardoor je niet meer goed door hebt hoeveel keiharde euro’s je uitgeeft.”
Om die reden lijkt het Jeroen Jansz een goed idee om een game te ontwikkelen die ouders traint in de (verdien)mechanismen. “Als ouders zelf een game spelen, ervaren ze hoe makkelijk het gaat. Ze gaan steeds een beetje vlotter door het spel en hebben ondertussen al een x bedrag betaald.” Wat hem betreft kan zo’n game onderdeel zijn van de campagne om het onderwerp breed te agenderen in de samenleving. Al roept dat bij anderen wel de vraag op of ouders zo’n spel wel wíllen spelen. Immers: de meeste ouders hebben weinig interesse in gamen. Wat logisch is, omdat het ontzettend ingewikkeld is om te begrijpen. Mary Berkhout- Nio: “We leven per generatie in verschillende vormen van media. Dat moet een belangrijk uitgangspunt zijn bij de ontwikkeling van tips, tricks en tools.”

Tips en aanbevelingen:

• Maak het herkenbaar, door vergelijkingen te maken met de belevingswereld van ouders.
• Gamen is meer dan het spel, het is een platform voor sociale interactie: ouders moeten beseffen dat het onderdeel is van de jongerencultuur.
• Geef inzicht in beloningsmechanismen: mindset, meaning, measure, mission.
• Kijk naar de positieve aspecten: hoe draagt gamen bij aan de ontwikkeling van jongeren.
• Als ouders zorgen uiten, leg dan uit dat die van alle tijden zijn. Dat stelt gerust.
• In het PEGI systeem aandacht voor wat schadelijk zou kunnen zijn in design.
• Zet kinderen in de expertrol: wat vinden kinderen dat hun ouders over gamen moeten weten.
• Zorg voor begrijpelijke, toegankelijke taal en herkenbare, gepersonaliseerde communicatie in een voorlichtingscampagne richting ouders.
• Maak duidelijk dat ouders in tijden van de coronapandemie niet al te hard moeten zijn in het beperken van schermtijd van hun kinderen. Zij hebben een uitlaatklep nodig en kunnen games gebruiken om sociale contacten te onderhouden die anders slecht bereikbaar zijn.

Ook interessant om te lezen:

» Gamen is goed én slecht, maar niet voor iedereen
» Maak je geen zorgen over het gamende kind
» Bitefile: De kansen en risico’s van gamen op een rij