AI is overal: van ChatGPT tot deepfakes en van adaptieve leersystemen tot kunst. Maar hoe ga je daar mediawijs mee om? Tijdens de online inspiratiesessie Mediawijs met AI op donderdag 11 september namen experts en voorlopers uit het netwerk de deelnemers mee in dit actuele en soms beladen thema. De sessie stond in het teken van de stimuleringsregeling van Netwerk Mediawijsheid, die partners oproept om mediawijs aan de slag te gaan met AI.
Download de reader bij deze inspiratiesessie
De sessie terugkijken? Dat kan hier
Voorzitter Freek Zwanenberg (Bureau Jeugd en Media) opent de sessie en zet de meer dan honderd deelnemers gelijk aan het werk. Via een korte poll geven ze aan hoe ze AI op dit moment al gebruiken. De meerderheid experimenteert met verschillende AI-toepassingen (54%), een grote groep gebruikt ChatGPT af en toe in het werk (42%) en een enkeling vertrouwt dagelijks op AI, ook voor persoonlijk advies (17%).
Een tweede poll laat zien waarover we volgens de deelnemers met elkaar over in gesprek moeten, voordat we AI inzetten:
- Privacy stond met stip bovenaan (46%),
- gevolgd door afhankelijkheid van technologie/big tech (33%),
- en daarna de klimaatimpact (12%).
In de chat ontstaat direct een levendig gesprek. Bewustwording, kritisch denken en bescherming van kinderrechten worden als extra aandachtspunten genoemd.
Oscar Lepoeter over mediawijze inzet van AI
Het eerste gesprek gaat gelijk de diepte in met Oscar Lepoeter, docent Digitale Geletterdheid en adviseur AI, Learning & Development aan Hogeschool Windesheim. Hij schetst AI als een ‘systeemtechnologie’ met een impact die vergelijkbaar is met het internet: allesdoordringend, overal aanwezig en met grote gevolgen voor hoe mensen – en zeker kwetsbare mensen, zoals kinderen en mensen met een verstandelijke beperking – leren, werken en leven.
“AI biedt enorme mogelijkheden, maar ook risico’s”, stelt Oscar. “Zonder basiskennis – over de technologie, maar ook algemene kennis – is het moeilijk de output kritisch te beoordelen. Mediawijsheid betekent dat we leren wát AI doet en hoe we resultaten moeten interpreteren. Het betekent ook dat we er gefaseerd mee moeten leren werken.”
Mediawijsheid betekent dat we leren wát AI doet en hoe we resultaten moeten interpreteren. Het betekent ook dat we er gefaseerd mee moeten leren werken
Ook vindt hij dat we voorbij de discussie over big tech moeten kijken. “Natuurlijk is het belangrijk stil te staan bij de macht van grote bedrijven, maar dat mag niet de discussie doodslaan. Ik volg de ontwikkelingen en over een paar jaar kan het er weer heel anders uitzien. AI kan ook lokaal, veilig en creatief worden ingezet.”
Het belang van kennis van AI
Oscar Lepoeter benadrukt dat kennis van AI onmisbaar is voor professionals in het onderwijs. Veel docenten en studenten weten volgens hem nauwelijks hoe adaptieve leersystemen als Rekentuin of Snappet werken, terwijl die systemen grote invloed hebben op het leerproces en zelfvertrouwen van kinderen.
“Het is belangrijk dat je als leerkracht begrijpt hoe deze technologie werkt, en welke impact het kan hebben op kinderen. Het is aan directeuren, managers en andere leidinggevenden om medewerkers te stimuleren zich hier verder in te verdiepen. Het hoort inmiddels gewoon bij je beroepscompetenties, vind ik. Hetzelfde geldt overigens voor andere ondersteunende professionals, bijvoorbeeld in de zorg.”
Het is belangrijk dat je als leerkracht begrijpt hoe deze technologie werkt, en welke impact het kan hebben op kinderen
Leren met AI-tutors
Ook het thema gepersonaliseerd leren komt aan bod. Volgens Oscar zullen AI-tutors onvermijdelijk een grotere rol gaan spelen in het onderwijs. Ze kunnen lessen aanpassen aan de leerstijl van leerlingen en zo een meer persoonlijke ervaring bieden. “AI gaat veel persoonlijk onderwijs mogelijk maken. Dat is onvermijdelijk. De uitdaging is: hoe zorgen we dat het menselijke aspect behouden blijft?”
Volgens Oscar is het belangrijk kinderen niet te vroeg volledig bloot te stellen aan AI. Eerst moeten ze basisvaardigheden als lezen, schrijven en kritisch denken ontwikkelen, voordat AI hen werk uit handen neemt. Vergelijkbaar met hoe Wikikids ooit een kindvriendelijke variant op Wikipedia werd, zou er volgens Oscar ook een ‘AI-kindermodel’ moeten komen.
Inspirerende voorbeelden uit de praktijk
Met de nieuwe stimuleringsregeling stimuleert Netwerk Mediawijsheid mediawijze inzet van AI, drie netwerkpartners laten zien hoe zij dat al doen.
Creatief en lokaal – SETUP
Andrea Rodenborgh, ontwikkelaar onderwijsprogramma’s bij medialab SETUP, vertelt over een bijzonder project: een ‘AI-streekproduct’. Terwijl de wereld steeds meer om data vraagt, lijken we ons oog te verliezen als het gaat om klein, lokaal en bijzonder. Waar veel AI-modellen gevoed worden met enorme, generieke datasets, koos SETUP met StuntyAI voor iets kleinschaligs: 65.000 foto’s van een discotheekfotograaf van de plaatselijke discotheek in Epe begin jaren 2000. Door met deze lokale dataset een AI-model te trainen, ontstond een kritische én humoristische reflectie op de vraag: moet alles wel in AI? Het project prikkelde deelnemers om mediawijzer naar AI te kijken: niet alles klakkeloos overnemen, maar onderzoeken, experimenteren en vooral kritisch blijven.
Verwondering en gesprek – VR Learning Lab
Robin de Lange, oprichter van het VR Learning Lab, vertelt hoe hij AI dichter bij mensen brengt via creatieve installaties. Zoals met een AI-fotobooth, Magic Mirror of AI-synthesizer. Bezoekers van evenementen kunnen spelenderwijs ervaren wat AI doet: een foto maken en in een handomdraai transformeren in een schilderij of fantasy-figuur.
“We merkten dat veel mensen, zowel jong als oud, nog nooit zelf met AI hadden geëxperimenteerd. Zo’n installatie roept verwondering en lol op, maar vooral ook gesprek: wat doet AI, wat vinden we ervan en hoe willen we het gebruiken? Door AI letterlijk een plek in de fysieke wereld te geven, ontstaat samenwerking en bewustwording, veel meer dan achter een laptop of telefoon.” Robin daagt de deelnemers dan ook uit om creatief na te denken over manieren om met AI te experimenteren buiten de personal devices om.
AI in het onderwijs – TMI
Tot slot deelt Tom Franse, AI-expert bij TMI, hoe hij AI inzet voor het onderwijs. TMI ontwikkelt diverse tools en leeromgevingen, steeds met hetzelfde doel: onderzoeken welke AI-toepassingen beschikbaar zijn en hoe die de meeste waarde voor het onderwijs kunnen bieden. Zijn team ontwikkelde onder andere de onderwijstool project.tmi.one, waarin AI hielp bij het programmeren, het genereren van beeldmateriaal en het schrijven van leerlinginstructies.
Bij elk project ligt de nadruk op mediawijze en ethische implementatie. Privacy staat daarbij voorop: de apps verzamelen geen leerlingdata en zijn volledig AVG-proof.Daarnaast waakt TMI voor afhankelijkheid van big tech: de systemen draaien ook als een externe AI-dienst zou wegvallen. Tom benadrukt dat TMI scholen helpt om die keuzes bewust te maken, onder andere met beleids- en implementatietrainingen.
“Je moet begrijpen wat je aan het doen bent. Alleen met de juiste kennis kun je mediawijze keuzes maken. Anders loop je het risico dat leerlingdata ongecontroleerd worden gedeeld bijvoorbeeld, of dat de AI-onderwijsassistent niet de juiste data gebruikt.” Tom tipt ten slotte het Human-in-the-loop-model voor als je co-creëert met AI; een goede lat om je ontwikkelproces tegenaan te houden.
Meer weten over dit project?
Een kijkje in de mediawijze implementatie van AI volgens TMI kun je in deze post lezen. Wil je sparren over je AI-vragen? Neem contact op via tom@tmi.one of via de EduAI chat.
Stimuleringsregeling 2025
Na de inspirerende voorbeelden geeft Lotte van Aerle van Netwerk Mediawijsheid uitleg over de nieuwe stimuleringsregeling. Netwerk Mediawijsheid zet zich in voor een mediawijs Nederland. Daarom geven we met onze stimuleringsregeling ieder jaar geld aan projecten die daarbij helpen. Organisaties die bij ons ruim duizend partners tellende netwerk horen, kunnen dit geld aanvragen. Zo willen we nieuwe plannen mogelijk maken en bestaande projecten versterken.
In totaal is er € 50.000 beschikbaar. De regeling is laagdrempelig: bedoeld als stimulans voor creatieve, vernieuwende of verdiepende projecten rondom AI en mediawijsheid. Voorwaarden zijn onder andere dat het project aansluit bij een van de vier grote mediawijsheid-opgaven, en dat de opbrengsten gedeeld worden binnen het netwerk.
Deze stimuleringsregeling is opgezet als een grassroots-regeling. Dat betekent dat het om een eenmalige bijdrage gaat, die bedoeld is als stimulans en een zetje in de rug. Er wordt daarom na besteding geen uitgebreide financiële verantwoording gevraagd. “Maar wel met de bedoeling dat we als netwerk samen leren en groeien.”
Aanmelden voor de stimuleringsregeling?
Wil je meer weten over de stimuleringsregeling of je direct aanmelden? Op deze pagina Stimuleringsregeling 2025, vind je alle relevante informatie over de stimuleringsregeling 2025.
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.