Media kunnen jonge kinderen helpen ontspannen, maar ook een bron van onrust zijn. Hoe gaan we daar mediawijs mee om? Op 20 maart organiseerde Netwerk Mediawijsheid een online Kennissessie als voorbereiding op de Media Ukkie Dagen (5 t/m 12 april). Het doel? Professionals die werken met ouders en jonge kinderen voorzien van verdiepende kennis en praktische tips.

Luister hieronder op de Soundcloud fragmenten van de Kennissessie terug.

Freek Zwanenberg van Bureau Jeugd & Media opent de sessie. De grote opkomst – bijna 200 deelnemers – laat zien hoe belangrijk het onderwerp is. Drie experts komen aan het woord over de impact van media op ontspanning en prikkels en adviezen op gebied van opvoeding.

Alle relevante linkjes en materialen bij de sprekers vind je in deze hand-out.

Anouk Tuijnman, wetenschappelijk onderzoeker Trimbos-instituut: “Digitale media zijn vaak de eerste keuze voor ouders die een moment voor zichzelf nodig hebben. Ze zien het als een handige manier om hun kinderen te laten ontspannen. Maar vooral bij jonge kinderen kan te veel schermtijd negatieve effecten hebben.”

Digitale dilemma’s

Anouk Tuijnman, wetenschappelijk onderzoeker Gamen, Gokken en Digitale balans bij het Trimbos-instituut, presenteert de eerste resultaten uit het jaarlijkse Iene Miene Media-onderzoek over mediagebruik in gezinnen met jonge kinderen. Ook biedt ze tips aan professionals om deze kennis in te zetten.

Wil je de resultaten van het Iene Miene Media-onderzoek vóór publicatie – onder embargo – ontvangen? Laat je gegevens achter via deze link.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hebben kinderen van nul tot twee jaar het best helemaal geen schermtijd, en kinderen van twee tot vier jaar maximaal één uur per dag. Uit het onderzoek blijkt dat de schermtijd voor jonge kinderen daar een stuk boven ligt.

Anouk: “Digitale media zijn vaak de eerste keuze voor ouders die een moment voor zichzelf nodig hebben. Ze zien het als een handige manier om hun kinderen te laten ontspannen. Maar vooral bij jonge kinderen kan te veel schermtijd negatieve effecten hebben. Sommige ouders merken op dat hun kinderen na het gebruik van digitale media niet altijd rustiger worden, soms juist drukker.”

“Daarnaast leidt veel mediagebruik tot veel zitten, wat niet goed is voor kinderen. Hoe ouder kinderen worden, hoe meer het gezamenlijke mediagebruik afneemt. Ouders richten zich dan meer op regels en afspraken rondom mediagebruik, in plaats van samen van media te genieten. Terwijl juist het sámen gebruiken veel voordelen kan bieden. Daarom is bewust kiezen wanneer en hoe digitale media worden gebruikt belangrijk. En het verschil herkennen tussen momenten waarop ouders digitale media gebruiken voor hun eigen rust en wanneer het specifiek voor de ontspanning van het kind is bedoeld.”

Schermgebruik slim aanpakken

Anouk biedt een aantal praktische tips voor professionals:

• Maak ouders bewust van de gevolgen van mediagebruik. Een goede basis voor mediagebruik leg je al bij jonge kinderen door andere activiteiten aan te bieden. Moedig ouders aan om samen met hun kinderen te kiezen voor schermloze activiteiten, zoals knutselen, dansen, muziek maken of buiten spelen
• Help bij het verminderen van schermtijd. Kinderen zijn flexibel. Als ze ouder worden, kun je stap voor stap de tijd die ze aan schermen besteden verminderen. Dit vraagt om een flexibele benadering en steun van professionals
• Bied een persoonlijke aanpak. Geef ouders advies op maat over welke activiteiten goed passen bij hun kind. Elk kind is anders, dus wat werkt kan per kind verschillen
• Benadruk het belang van samen media gebruiken. Leg uit dat samen media gebruiken goed is voor de relatie tussen ouder en kind. Dit is een kans om samen te leren en te ontdekken

Monique Thoonsen, pedagoog en expert zintuiglijke prikkelverwerking bij 7 Zintuigen: “Laat [kinderen] zich ook eens vervelen of conflicten ervaren. Dit leert kinderen om creatief te denken en met uitdagingen om te gaan.”

Meer bewegen, minder schermen

Monique Thoonsen, pedagoog en expert zintuiglijke prikkelverwerking bij 7 Zintuigen, vertelt over hoe jonge kinderen prikkels verwerken en hoe je zorgt voor een goede balans in hun ‘prikkeldieet’.

“Beweging is heel belangrijk om prikkels te kunnen verwerken. Te veel schermgebruik kan kinderen beperken in hun ontwikkeling. Ze missen belangrijke fysieke en sociale interacties die bijdragen aan hun motorische ontwikkeling en bij het leren omgaan met emoties. Het leren via onze zintuigen helpt ons om onze emoties beter te begrijpen en beheersen. Kinderen leren ervaren wat goed voelt of niet. Daarom is het goed om actieve spelletjes en beweging te integreren in het dagelijks leven, als alternatief voor passieve schermtijd. Laat ze zich ook eens vervelen of conflicten ervaren. Dit leert kinderen om creatief te denken en met uitdagingen om te gaan.”

Professionals en opvoeders kunnen kinderen helpen door creatieve en bewegingsrijke activiteiten aan te bieden. Bijvoorbeeld knutselen, bouwen met Lego of thuis een parcours maken. Zulke activiteiten stimuleren niet alleen de fysieke beweging, maar ook de creativiteit en zelfregulatie. Het is ook belangrijk dat volwassenen het goede voorbeeld geven door actief mee te doen en alternatieven voor schermgebruik aan te moedigen. Monique voegt hieraan toe dat je media heel bewust kunt inzetten voor een gebalanceerd prikkeldieet. Zet voor de afwisseling een luisterboek of muziekje op. Of wat ook goed werkt: zet een filmpje aan tijdens het tandenpoetsen, om de aandacht van het kind te focussen.

Wil je meer weten over zintuiglijke prikkelverwerking? Bekijk dan de website van de 7 Zintuigen. En nog een extra tip van Monique: het boek ‘Wiebelen en friemelen thuis’. Dit boek legt uit hoe zintuiglijke prikkelverwerking werkt, hoe je kunt herkennen of een kind onder- of overprikkeld is, en biedt praktische tips om te helpen met het reguleren van spanning.

Thibaut Coenegracht, adviseur Nederlands Jeugdinstituut: “Kinderen pikken snel op hoe hun ouders zich voelen, wat direct invloed heeft op hoe ze zelf omgaan met prikkels en emoties.”

Bouwen aan vertrouwen

Hoe kunnen professionals deze kennis over hoe kinderen ontspannen en prikkels ervaren toepassen in hun adviezen aan ouders en opvoeders? Daarover vertelt Thibaut Coenegracht, adviseur bij het Nederlands Jeugdinstituut. Thibaut benadrukt het belang van een goede band met ouders om in gesprek te gaan over mediaopvoeding. “Door open te zijn en het gesprek aan te gaan over mediagebruik thuis, help je ouders om zich meer op hun gemak te voelen bij dit onderwerp. Door positieve alternatieven te bieden – en niet alleen te wijzen op de risico’s van media die er ook zijn – stimuleer je de intrinsieke motivatie van ouders.”

Daarnaast is een ontspannen houding bij ouders zelf belangrijk. “Kinderen pikken snel op hoe hun ouders zich voelen, wat direct invloed heeft op hoe ze zelf omgaan met prikkels en emoties. Een belangrijk deel van de opvoeding is het helpen van kinderen bij het reguleren van deze prikkels en emoties, iets wat ze niet alleen kunnen. Als ouders zelf kalmer zijn en hun emoties beter beheersen, helpt dit kinderen om ook ontspannen te zijn, ook met mediagebruik.”

Bied kennis aan ouders

Thibaut legt uit dat als ouders meer weten over hoe media werken en de effecten ervan, ze bewuster omgaan met mediaopvoeding. Daarom is het belangrijk dat professionals ouders de juiste informatie bieden voor gebalanceerd en ontspannen mediagebruik in het gezin. Zonder die kennis kunnen ouders zich namelijk eerder angstig of machteloos voelen over het mediagebruik.

Op de website van het Nederlands Jeugdinstituut vind je veel informatie over kinderen en media voor ouders en adviezen voor professionals om hierover in gesprek te gaan met ouders.

Thibaut: “Je hoeft niet alles zelf te bedenken; er zijn veel organisaties, zoals bibliotheken, mediacoaches en kinderopvangcentra die samenwerken op dit gebied. Het is handig om krachten te bundelen en van elkaar te leren, zodat je het wiel niet opnieuw hoeft uit te vinden. En bezoek de bibliotheek: een hele waardevolle plek waar kinderen kunnen leren over media en boeken.”

Verbinden zonder schermen

De experts gaan aan het einde van de sessie met elkaar in gesprek. Monique onderstreept het belang van het omgaan met negatieve emoties. Ze adviseert ouders en professionals om niet elke frustratie bij het kind weg te nemen. “Als ouders altijd ingrijpen, missen kinderen de kans om zelfstandig met hun gevoelens te leren omgaan. Daarom moeten we kinderen steun en troost bieden, en hen laten weten dat het oké is om te voelen en door moeilijke momenten heen te gaan.”

Thibaut voegt toe: “Je ziet dat schermpjes vaak een kortetermijnoplossing zijn voor stress bij ouders. Zeker begrijpelijk maar op lange termijn helpt het niet omdat de emotionele ontwikkeling van het kind achterblijft. Het is belangrijker om alternatieven te bieden, zoals troost en activiteiten die prikkels helpen reguleren.” Activiteiten zoals bewegen en ademhalingsoefeningen kunnen hierbij helpen, omdat ze helpen het zenuwstelsel te kalmeren en overprikkeling verminderen. Ook yoga of meditatie kan kinderen leren om op hun gemak te zijn in hun eigen gezelschap, zonder afleiding van schermen.

Doe mee aan de Media Ukkie Dagen

Tot slot vertelt Floortje Jansen van Netwerk Mediawijsheid over de Media Ukkie Dagen en hoe je eraan meedoet. “Als ouder maak je voortdurend keuzes over je eigen mediagebruik en dat van je kind, al vanaf een jonge leeftijd. Dit is de kans om een stevige basis te leggen voor mediagebruik in jullie gezin. En jullie, professionals, zijn de ingang richting deze doelgroep.”

Op de campagnewebsite MediaUkkieDagen.nl staan verschillende tips, waaronder de ‘10 tips voor ontspannen mediaopvoeding’, beschikbaar in zes talen. De website bevat ook een landkaart met activiteiten in verschillende regio’s. “Dit is een mooie kans om te zien wat er in je buurt gebeurt, je te verdiepen in het Iene Miene Media-onderzoek en samenwerkingen te zoeken binnen je netwerk om krachten te bundelen rond mediaopvoeding.”

Meer informatie

Organiseert jouw organisatie een activiteit in het kader van de Media Ukkie Dagen? Zet ‘m dan op de landelijke kaart.

Wil je op de hoogte blijven? Kijk dan op:

• De campagnesite: MediaUkkieDagen.nl
• Instagram: @iedereenmediawijs
• Facebook: Iedereen Mediawijs

Download deze factsheet van de kennissessie en deel hem met collega’s! Hieronder kun je hem meteen zien.

Factsheet kennissessie

Netwerk Mediawijsheid is initiatiefnemer van de Media Ukkie Dagen en zet zich in om heel Nederland mediawijs te maken. Niet alleen, bij de netwerkorganisatie zijn meer dan 1000 organisaties aangesloten. Zoals bibliotheken, culturele instellingen, lesmateriaalontwikkelaars, uitgeverijen en onderwijsinstellingen. Ben je nog niet aangesloten? Meld je dan direct gratis aan via netwerkmediawijsheid.nl/netwerkpartner-worden.