Gezond opgroeien en leven in een digitale wereld. Tijdens de Week van de Mediawijsheid – de jaarlijkse bewustwordingscampagne over het kritisch en actief omgaan met media – staat de komende drie jaar het thema digitale balans centraal. Van 8 tot en met 15 november maken organisaties, gemeenten, bibliotheken, scholen en kinderopvangorganisaties Nederlanders bewust van hun eigen rol en verantwoordelijkheid bij ‘gezond schermgebruik’. 

Op 27 juni trapt Netwerk Mediawijsheid de weg naar de Week van de Mediawijsheid alvast af met een digitale kick-off. Floortje Jansen, relatiemanager bij Netwerk Mediawijsheid, heet de ruim honderd aanwezigen – uit onderwijs, kinderopvang, bibliotheekwereld, sociaal werk en de zorgsector – welkom. “Tijdens de Week van de Mediawijsheid werken we met zijn allen aan onze gezamenlijke missie: iedereen mediawijs. Vandaag praten we je bij over de campagne en het thema van dit jaar: gezond schermgebruik. Ook bespreken we de mogelijkheden voor jouw organisatie om deel te nemen én delen drie professionals inspiratie over hun voorbereiding op de komende editie van de Week van de Mediawijsheid.”

Digitale balans

Anne Everloo, manager communicatie bij Netwerk Mediawijsheid, vertelt het gezelschap eerst meer over het overkoepelende thema van de Week van de Mediawijsheid. “De komende drie jaar staat de campagne in het teken van digitale balans; gezond opgroeien en leven in een digitale wereld. Drie jaar geeft ruimte om te investeren in duurzame materialen en initiatieven. En we geloven dat als we verandering in gang willen zetten, we daar tijd voor nodig hebben.” Waarom het thema zo belangrijk is? “We onderzochten de stand van zaken rondom mediawijsheid, gezond gedrag en digitale balans met het Kantar-onderzoek. Dat bracht naar voren dat vier op de tien volwassenen aangeven dat ze hun mediagebruik niet kunnen aanpassen op het moment dat ze het zelf ongezond vinden. Onder jongeren is dat nog meer. En volwassenen en jongeren geven aan dat zij door hun mediagebruik minder productief zijn dan ze zouden willen.”

‘Vier op de tien volwassenen geeft aan dat ze hun mediagebruik niet kunnen aanpassen op het moment dat ze het zelf ongezond vinden’

Tijd dat we daar verandering in brengen, aldus Anne. “In 2024 zetten we vol in op het thema ‘gezond schermgebruik’, met als doel jongeren en volwassenen te helpen bij het maken van de juiste keuzes. Zodat iedereen media zo kan gebruiken en inzetten dat ze zich er goed bij voelen én ervan profiteren.”

Samen impact maken

“Samen maken we de grootste impact”, stelt Anne. “Daarom vragen we organisaties om mee te doen. Dat kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door activiteiten te organiseren, tips, tools en kennis te delen, materialen te ontwikkelen en aandacht te vragen voor de campagne. Netwerk Mediawijsheid helpt daarbij. Wij leggen verbinding tussen organisaties, onderzoeken samenwerkingsmogelijkheden en bereiken met onze communicatiekanalen een grote doelgroep. Op Mediawijsheid.nl bieden we een plek om je aanbod onder de aandacht te brengen. Daar vind je ook een activiteitenoverzicht, tools, tips, blogs, relevante nieuwsberichten, inspiratiegidsen en de volledige toolkit met posters, afbeeldingen, teksten en tips.”

Digitale balansmodel

Het digitale balansmodel speelt een grote rol in het thema van de Week van de Mediawijsheid. Nastasia Griffioen van het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn van het Trimbos Instituut geeft uitleg. “Het digitale balansmodel komt voort uit onze zorgen over de impact van digitale technologie. De vraag naar schermtijdrichtlijnen wordt steeds vaker gesteld. Ouders willen handvatten voor een gezonde digitale balans. Maar: onze zorgen worden helemaal niet sterk onderbouwd door wetenschappelijke literatuur. Bevindingen zijn gemengd. De context, individuele verschillen en heel veel andere factoren zijn van invloed. Daarbij komt ook dat we tegelijkertijd voelen dat digitale middelen welzijn juist ondersteunen, omdat ze bewegen stimuleren, voor verbondenheid zorgen, helpen ontspannen, creativiteit aanwakkeren en probleemoplossende skills verbeteren. Daar is weinig onderzoek naar gedaan. Goede richtlijnen voor schermtijd zijn er dan ook helemaal niet.”

‘Het digitale balansmodel draait om de vraag: wat hebben we nodig en waar moeten we aandacht aan besteden om gezond te zijn?’

Daarom is er wel behoefte aan een denkraam dat ons helpt de balans te bewaken, zegt Nastasia. “Het digitale balansmodel draait om de vraag: wat hebben we nodig en waar moeten we aandacht aan besteden om gezond te zijn? De manier waarop technologie ingezet kan worden om de balans tussen drie componenten – sociale, lichamelijke en mentale gezondheid – te waarborgen, is daarin van belang.”

Het model is flink in ontwikkeling en nu nog redelijk compact. “Het originele model helpt nadenken over hoe je je dag gezond inricht. Maar we willen ook stilstaan bij de langetermijneffecten van digitale technologie. En bij de voordelen.” Op digitalebalans.nl vind je informatie rondom de vraag: hoe digitaal in balans ben jij? Er is bijvoorbeeld een zelftest, die mensen aan het denken zet. Daarnaast is er een gids met tips voor professionals, is er een kaartspel om op laagdrempelige wijze het gesprek aan te kaarten over digitale balans en zijn er video’s voor middelbare scholieren.

Congres

Dan is het woord aan diverse netwerkpartners uit het werkveld. Zij delen hun ervaringen met de Week van de Mediawijsheid en hun voorbereidingen voor dit jaar. Kim van Aalten van Bibliotheek Utrecht begint. “Wij hadden de wens in de regio gezamenlijk op te trekken in het thema digitale geletterdheid. Al snel hoorden we van de werkgroep digitale geletterdheid van PCOU Willibrord en de Utrechtse pabo’s. Met ieder onze eigen specialisatie versterken we elkaar. Samen ontwikkelden we het onderwijsevent digitale geletterdheid voor primair, voortgezet en speciaal onderwijs, dat plaatsvond op 16 mei. Gemeente Utrecht was daarbij aanwezig en zo enthousiast, dat ze het een vervolg wilden geven. Daarom trekken we het in de Maand van de Mediawijsheid, zoals wij het noemen, breder. We organiseren dan samen met DOCK, JoU jongerenwerk, de Gemeente en de werkgroep digitale geletterdheid een groot congres om onderwijs- en welzijnsprofessionals te informeren en inspireren om meer aan de slag te gaan met mediaopvoeding, mediawijsheid en online weerbaarheid.”

Springplank

Onno Klerk van JOGG vertelt hoe de landelijke organisatie lokaal inspeelt op de campagne. “De Week van de Mediawijsheid willen wij vooral als springplank gebruiken naar iets structureels. Onze JOGG-aanpak draait om het volgende: zorgen dat in alle verschillende settings waarin jongeren komen – school, de buurt, de sportvereniging, online – de gezonde keuze de makkelijke keuze wordt. Dat doen we met een integrale lokale aanpak waarin onder andere media en gezondheid centraal staan. We richten ons op sociale media, samenwerking met influencers, gamification, media-opvoeding en gezondheid in 220 JOGG-gemeenten. Daar houdt een JOGG-regisseur zich bezig met het creëren van een netwerk, het verbinden van partners en het verspreiden van kennis, tools en interventies. De JOGG-beleidsmedewerker focust op beleid en financiering. In Limburg organiseerden we op die manier tijdens de Week van de Mediawijsheid al activiteiten en webinars over schermtijd.”

Gezond beeldschermgebruik

Tot slot komt Ilse de Werdt van Zit met Pit! aan het woord. “Bij Zit met Pit! begonnen we ooit met een lespakket voor kinderen in groep 5-6 over gezond gedrag rondom beeldschermgebruik. Houding, beweging, welke klachten je kunt krijgen en wat je kunt doen om klachten te voorkomen, kwamen daarin allemaal aan bod. We gaven ook huiswerk mee, om ouders te betrekken. Inmiddels hebben we ons werk uitgebreid met workshops bewegend leren voor leerkrachten, waarin we praktische tips en lesoverstijgende opdrachten geven die de hele dag bruikbaar zijn. De workshops helpen kinderen, leerkrachten en hun ouders om letterlijk en figuurlijk in beweging te komen én geven informatie over mediawijsheid. We organiseren ze door het hele land. In de Week van de Mediawijsheid gaan we meedoen met Mediamasters. We maken een speurtocht voor kinderen door de school, waarin ze met een tablet QR-codes scannen, vragen beantwoorden en opdrachten uitvoeren rondom gezond beeldschermgebruik. Verder bieden we leerkrachten een e-learning over beeldschermgebruik in de klas aan. We verspreiden bewegend leren-lessen. En ouders krijgen een gratis screening en module met tips over een goede houding bij schermgebruik.”

Meer informatie

Daarmee is de kick-off afgelopen. Dat de deelnemers in grote getale aangeven enthousiast te zijn én te willen deelnemen, stemt tevreden. Floortje: “Netwerk Mediawijsheid kan helpen aandacht te vragen voor activiteiten, meld ze dus vooral aan.”

Wil je op de hoogte blijven van de Week van de Mediawijsheid? Kijk op Mediawijsheid.nl of meld je aan voor de nieuwsbrief. Online meepraten? Gebruik #WvdM.

Wil je een activiteit aanmelden? Dat kan hier. Een vraag stel je direct via info@mediawijzer.net.

Wil je de webinar terugkijken? Dat kan via deze link.