In een samenleving waarin digitale technologie een steeds grotere rol speelt, is samenwerken aan mediawijsheid belangrijker dan ooit. Dat gevoel klonk meteen door in het welkomstwoord van programmadirecteur Mary Berkhout-Nio tijdens de Mediawijsheid Kennisdag: “Iedere keer weer voel ik de energie als dit netwerk samenkomt. We zijn er nog niet, maar dagen als deze laten zien dat we volop in beweging zijn.”
Iedere keer weer voel ik de energie als dit netwerk samenkomt
Op maandag 12 mei 2025 kwamen honderden professionals samen in Beeld & Geluid voor hét jaarlijkse netwerkevenement van Netwerk Mediawijsheid. Hier lees je het verslag van een dag vol ontmoeting, verdieping en inspiratie.
Kennisdag met vier programmalijnen
De Kennisdag heeft een andere opzet dan voorgaande edities, legt Mary uit: “De basis is hetzelfde: samen leren, elkaar ontmoeten en ideeën opdoen. Wat nieuw is, is de indeling in vier programmalijnen. Die sluiten aan bij de maatschappelijke opgaven uit ons meerjarenplan.”
Mary Berkhout tijdens de Mediawijsheid Kennisdag
Iedere deelnemer kiest vandaag een thema om zich echt in te verdiepen. Zo ontstaat er meer ruimte voor focus en uitwisseling met mensen die aan hetzelfde vraagstuk werken. De vier thema’s zijn:
Nieuwe stimuleringsregeling
Tot slot heeft Mary nog een mooie verrassing in petto: er komt een nieuwe stimuleringsregeling aan voor partners van Netwerk Mediawijsheid. Daarmee kunnen zij financiële steun aanvragen voor initiatieven die mediawijsheid versterken, van kleine ideeën tot grotere projecten. De focus ligt op het slim en positief inzetten van AI. En extra goed nieuws: de regeling gaat nog vóór de zomervakantie van start. Hou hiervoor deze website of de nieuwsbrief van Netwerk Mediawijsheid in de gaten.
Partner worden van Netwerk Mediawijsheid? Klik hier om je aan te sluiten.
Keynote: Marietje Schaake over de macht van technologie
De officiële aftrap van het inhoudelijke programma is in handen van Marietje Schaake. Auteur van De Tech Coup, voormalig Europarlementariër en internationaal expert op het snijvlak van technologie, mensenrechten en democratie – verbonden aan Stanford University. Ze neemt het publiek mee in een scherpe keynote over de macht van technologie.
Marietje Schaake
Van handige tools naar geopolitieke spelers
Marietje laat zien hoe techbedrijven in korte tijd zijn uitgegroeid van slimme startups tot spelers met wereldwijde invloed. Die macht zie je terug op vijf belangrijke terreinen, schetst ze:
- Spionagesoftware en privacy: geavanceerde spionagetechnologieën, zoals Pegasus, maken het mogelijk om ongemerkt telefoons en computers binnen te dringen. Dat vormt een ernstige bedreiging voor de privacy van burgers én voor de bescherming van journalistieke bronnen. “Met dit soort technologie wordt het bijna onmogelijk om bronnen te beschermen. En dat is een fundament van persvrijheid.”
- Discriminatie door technologie: gezichtsherkenningstechnologie herkent mensen van kleur vaak minder goed dan witte gezichten. Dat legt niet alleen bestaande ongelijkheden bloot, maar versterkt die ook. “Wat zegt het over onze samenleving als je alleen wordt herkend als je een wit masker draagt?”
- Economische machtsconcentratie: bedrijven zoals Microsoft zijn inmiddels zoveel waard dat ze kunnen concurreren met hele landen. Ze krijgen daardoor steeds meer invloed op zaken als beleid, onderwijs en de publieke opinie, bijvoorbeeld via lobbygroepen, sponsoring en denktanks. “De beurswaarde van Microsoft zit tussen het bruto nationaal product van Frankrijk en Italië in. Dat zegt genoeg over de schaal waarop deze bedrijven opereren.”
- Democratie onder druk: bedrijven als Uber en Meta omzeilen bewust regels of opereren onder een andere naam, zoals ‘Poldernetworks’ bij het datacenterplan in Zeewolde. “Als je niet weet met wie je praat, kun je ook geen eerlijke keuzes maken.”
- Controle over digitale infrastructuur: van de zeekabels voor internetverkeer tot satellieten: grote techbedrijven bouwen steeds vaker aan de infrastructuur van het digitale tijdperk. Daarmee nemen ze verantwoordelijkheden over die vroeger bij staten lagen. Wie beschermt die netwerken? Wie stelt de regels op? “De strijd om de digitale macht wordt uitgevochten op de bodem van de zee en in de ruimte. Letterlijk en figuurlijk.”
Waarom mediawijsheid belangrijker is dan ooit
De wereldwijde macht van techbedrijven lijkt misschien abstract, maar raakt direct aan ons dagelijks leven. Marietje Schaake laat zien hoe die invloed doordringt in alles: van opvoeding en onderwijs tot nieuwsvoorziening en democratie. Volgens haar is mediawijsheid dan ook dé manier om onze autonomie terug te winnen. Samenwerking is daarbij essentieel. Overheid, onderwijs, bibliotheken, wetenschap en maatschappelijke organisaties moeten de handen ineenslaan om mensen bewuster en weerbaarder te maken, houdt Marietje de aanwezigen voor. “Alleen samen zorgen we dat iedereen mee kan doen, kritisch leert denken en zijn stem laat horen in een steeds digitalere samenleving.”
Alleen samen zorgen we dat iedereen mee kan doen, kritisch leert denken en zijn stem laat horen in een steeds digitalere samenleving
Programmalijnen
Na deze inspirerende aftrap gaan de deelnemers aan de slag in de programmalijn van hun keuze. Elke lijn begint met een inhoudelijke introductie door een spreker, gevolgd door minimaal één interactieve sessie. Er is ruimte om ervaringen te delen, nieuwe inzichten op te doen en samen te werken aan concrete oplossingen binnen een gedeeld maatschappelijk thema.
Klik hieronder op de naam van de programmalijn voor een gedetailleerd verslag van dit deel van de dag:
Terugblikken met verdieping
Aan het einde van de middag blikken de moderatoren van de verschillende programmalijnen terug. Dagvoorzitter Floortje Jansen opent met de vraag: wat was voor jou het meest schurende of opvallende moment van vandaag? Voor Geert van der Veen, moderator van de lijn over misleiding en manipulatie, draaide het om de zoektocht naar waarheid. “Tijdens de filosofische workshop bespraken we de vraag: wat is waarheid? Met dertig volwassenen kwamen we er niet uit. Leerzaam én confronterend.”
We hoorden mooie voorbeelden van preventieve aanpakken. Nu is het aan ons om die verder te brengen
Safoan Mokhtari (Radicaal weerbaar) werd geraakt door de worsteling van jongeren met hun online wereld. “Ik voelde als ouder de urgentie om daar iets mee te doen. We hoorden mooie voorbeelden van preventieve aanpakken. Nu is het aan ons om die verder te brengen.”
Ook Freek Zwanenberg (Samen rondom het kind) blikt terug. Hij zag bij de casustafels inspirerende vormen van samenwerking ontstaan, maar merkte ook hoe lastig het is om elkaar goed te begrijpen. “Iedereen gebruikt termen als mediawijsheid en digitale geletterdheid, maar bedoelt vaak iets anders. Dat vraagt om afstemming.” Maaike Oosterbaan (Gezond schermgebruik) wijst op een andere uitdaging: hoe vertaal je richtlijnen naar het dagelijks leven van ouders? “Daar ligt een taak voor ons als netwerk.”
Samen in één ritme
Woordenkunstenaar Atta de Tolk vat de dag samen in een krachtige spoken word-performance, waarin hij de energie en inzichten van de dag treffend weet te vangen. Daarna volgt een verrassende en energieke afsluiter: een interactief drumoptreden van Toon Oomen. Met buizen en stokken drumt het publiek mee en ontstaat er een gezamenlijk ritme. Een vrolijk, verbindend slotakkoord van een dag vol verdieping, ontmoeting en inspiratie.
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.