10 jaar Mediawijzer.net, dat moet gevierd worden! De Mediawijsheid Netwerk Experience (MNX) was dit jaar dan ook extra uitgebreid en feestelijk met een dag- én avondprogramma. Het thema: De perfecte wereld! We vroegen bezoekers: als jij droomt over de toekomst, hoe ziet die er dan uit? Hoe gaan we in jouw perfecte wereld om met de vele kansrijke, maar soms ook ontregelende of ronduit bedreigende ontwikkelingen in media? Hoe maakbaar en beïnvloedbaar is deze wereld? En wat betekent dat voor de mediawijsheid van iedereen die in deze perfecte wereld leeft? Een verslag van de dag.

Dagvoorzitter Yasmina Aboutaleb opent de MNX met een opdracht: doe je ogen dicht en laat je meenemen over de vaarwateren van het web. Wat zie je onderweg? Is het landschap een droom of een nachtmerrie; zie je dating apps met 100% slaagkans of het trollenleger van Dotan? Houd dat eens in gedachten vandaag.

» Lees ook het interview met Yasmina Aboutaleb over ‘De perfecte wereld’

Samen met @LindaVonhof bij het jubileumfeest van @Mediawijzer. Met een mooie wall of fame van alle mediawijsheidprojecten. #MNX18 pic.twitter.com/VdvRjcqJHe

— Thijs van de Reep (@ThijsvandeReep) 15 mei 2018

Een waanzinnige wereld

Eppo van Nispen tot Sevenaer, directeur van Beeld en Geluid en voorzitter van de Stuurgroep van Mediawijzer.net, heet het publiek welkom. Sinds de start van zijn directeurschap een paar maanden geleden komt hij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid dagelijks met een ‘wauw’-gevoel binnen, vertelt hij. Hij blikt kort terug naar 2008, het jaar van de start van Mediawijzer.net. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap besloot in 2008 dat er geïnvesteerd moest worden in mediawijsheid. Belangrijk voor burgerschap, om te begrijpen waar bronnen vandaan komen en deel te nemen aan de democratie. En, waar we volgens Eppo ook best eens bij stil mogen staan: Nederland doet het op het gebied van mediawijsheid goed en is zelfs voorloper in Europa en daarbuiten. We zijn ver gekomen sinds 2008, maar we zijn er nog niet. Hoewel veel mensen onderstaand filmpje toch wel zullen herkennen als nep en gemanipuleerd, illustreert het hoe waanzinnig de wereld om ons heen geworden is en hoe hard mediawijsheid nodig is.

» Lees ook het interview met Eppo van Nispen tot Sevenaer over ‘De perfecte wereld’

Je bent onderdeel van een revolutie

Hoogleraar Transities en Transitiemanagement Jan Rotmans vertelt over de omwenteling van de samenleving en wat die voor ons betekent. “U bent onderdeel van een revolutie. We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk.” Mensen die onderdeel zijn van een revolutie, hebben dat vaak niet of pas laat door. Daarnaast zeggen we bij nieuwe technologie en disrupties over het algemeen eerst dat we ze niet nodig hebben, daarna veranderen ze ons leven en uiteindelijk vinden we ze normaal.

Een revolutie heeft twee kanten, stelt Rotmans. Bij grote techbedrijven draait alles om data, en op dit moment geven we onze gegevens vaak zomaar weg. In opstand komen is dan ook nodig. Maar angst, boosheid en frustratie hebben ons nooit verder geholpen. Fundamentele veranderingen kun je ook niet stoppen. Wel kunnen we “vooruit naar vroeger”: terug naar de menselijke maat. Profiteren van de chaos. We zien bijvoorbeeld al een veranderende verhouding tussen ons en de overheid; haar rol gaat van regisseren naar faciliteren. In tijden van verandering zien we een explosie van burgerinitiatieven, van ‘glokalisering’. De nieuwe houding is: wij gaan het zelf doen! Oude principes zijn veelal gebaseerd op wantrouwen en angst, nu gaan we van een ‘ik’-samenleving naar een ‘wij’-samenleving. Vroeger had je macht als je kennis had, nu heb je macht als je kennis deelt. We hebben geen zin meer in controlemechanismen en verlangen naar ruimte om het beste uit onszelf te halen. Wij worden zelf disruptief.

De economie verandert, alles wordt slimmer, schoner en beter. Organisaties die daar niet in meegaan, zullen niet lang meer bestaan, zo voorspelt Rotmans. Alle oude dingen die je nu niet meer zou bedenken, kunnen eigenlijk weg. En alles wat verdwijnt, maakt plaats voor iets nieuws. Maar de digitalisering vraagt niet alleen wendbaarheid van bedrijven, ook van ons, legt Rotmans uit. Dat is een kwestie van angst overwinnen en fouten durven maken. Laten we vertrouwen op onzekerheid, chaos en disruptie. Wees reflectief en kom in (beschaafde) opstand! Maar dan wel in de vorm van mediawijsheid 3.0: met de juiste bescherming en een kritische blik.

» Download presentatie

Het belang van jouw eigen media-mix

Hoogleraar Mediastudies Mark Deuze vertelt over de onzichtbaarheid van media. Hij neemt de zaal mee in een korte geschiedenis van de user interface. Waar we ooit begonnen met een command-line interface (daarin waren we ons er constant van bewust dat we met een computer te maken hadden), zijn interfaces steeds intuïtiever geworden. De volgende stap is de natural user interface, waarbij we aaien, praten en bewegen om media te laten werken. En in de toekomst zien we reality based interfaces: alles is media, alles om je heen doet iets. Dan zijn media zo onzichtbaar als maar kan; we merken ze niet meer op omdat ze zó onderdeel zijn geworden van onze wereld.

Deuze noemt media rommelig, niet perfect, onbetrouwbaar, charismatisch en nukkig. Net als mensen. In tegenstelling tot wat nogal eens beweerd wordt, zijn media dan ook niet neutraal. Technologie is gebouwd op bepaalde opvattingen en ideeën en bevat daardoor bepaalde waarden. Dat heeft ook een mooie kant, namelijk wanneer we deze waarden zo kunnen inzetten dat we er zelf iets aan hebben. Deuze raadt aan om naar media te kijken als dingen waar we mee kunnen spelen. Een speler doet namelijk nooit precies wat hij moet doen, maar gaat nieuwe dingen en routes ontdekken. Het gaat er niet alleen om dat we mensen leren op de juiste knop te drukken, maar vooral dat ze hun eigen media-mix kunnen maken. Om uiteindelijk media te kunnen gebruiken om beter samen te leven en te verbinden.

» Lees ook het interview met Mark Deuze over ‘De perfecte wereld’

Elkaar beter begrijpen

Eva Rovers, cultuurhistoricus en biograaf, schreef het boek ‘Practivisme’, een handboek voor de heimelijke rebel: iemand die thuis zit en zich zorgen maakt, en best wel wat meer zou willen doen.

We hebben dankzij media en technologie zoveel kennis tot onze beschikking, maar we maken er weinig gebruik van, aldus Rovers. Er is sprake van de ‘passieve, eendimensionale informatieconsument’: de geest in een hokje, de houding gericht op het opslurpen en recyclen van informatie. Zelfopgelegde verzuiling noemt ze het, een echokamer. “Onvoorstelbaar in een tijd waarin zoveel makkelijk toegankelijk is.” Dit wordt versterkt door hoe we door allerlei media worden aangesproken – namelijk in de eerste plaats als consument; we worden zelden uitgedaagd ergens op te kauwen of de nuance op te zoeken. Over zaken als compassie, verbinding en samenwerking hoor je eigenlijk maar weinig. Terwijl die kritische houding en intrinsieke waarden zoals empathie (in tegenstelling tot bijvoorbeeld roem, een extrinsieke waarde) zo belangrijk zijn. Mediawijsheid kan helpen om elkaar beter te begrijpen, als we er ook een stukje psychologie en filosofie in verweven. En wat rebellie hoort daar ook bij.

» Lees ook het interview met Eva Rovers over ‘De perfecte wereld’

Contemplatieve dialoog met muziek

Na de keynotes over ‘de perfecte wereld’ vertrekken bezoekers naar de workshopsessies. Hierin worden zij uitgenodigd om mee te denken over hoe zo’n nieuwe toekomst eruitziet. Er wordt gespeeld met media: naast een muzikaal deel (alle sessieleiders bespelen een instrument: cello, trompet, contrabas, accordeon en klarinet) wordt deelnemers gevraagd welke uitspraken uit het plenaire gedeelte hen zijn bijgebleven. Door middel van een design thinking aanpak wordt er op deze quotes voortgeborduurd – ieder kan vanuit zijn of haar eigen expertise en interesse eigen vragen en inzichten uitwisselen – en na deze dialoog bepaalt iedere groep een visie. Deze worden plenair en met muzikale improvisatie samengevat. Een indruk:

“Zet in op de diversiteit in rollen tussen mensen, en zoek vooral naar verbinding.”
“Het spectrum van mediawijsheid moet serieuzer genomen worden.”
“Sta op en heb vertrouwen in rebellie.”
“Durf de sprong te wagen en fouten te maken om verandering in gang te zetten.”
“Verzamel mislukkingen, uit chaos bloeien mooie kansen.”
“Speel en experimenteer, met én zonder media.”

“In de perfecte wereld kunnen wij volop spelen en experimenteren en bewust met en zonder media leren, zien, ervaren en voelen” gister werden verast door een muzikale beleving en afsluiting op de #MNX18 pic.twitter.com/BDvJBUGqq4

— mbomediawijs (@mbomediawijs) 16 mei 2018

Oscar Kocken, onder andere theatermaker, schrijver en presentator, was vandaag luistervink en biedt een scherpe en humoristische samenvatting van de dag, en een hoopvol betoog. Zijn conclusie: “Zou je een instituut als Mediawijzer.net nu oprichten? Zo niet, dan weg ermee. Maar mocht u net als ik denken dat juist in deze tijd een instelling als Mediawijzer.net élke dag opnieuw zou moeten worden opgericht, dan proost ik graag met u op de komende tien jaar. Op een perfecte toekomst.”

» Lees zijn column hier terug

Tijd voor een feestje

Het daaropvolgende avondprogramma, waar het 10-jarig bestaan van het netwerk uitgebreid wordt gevierd, begint met een diner. Er worden nieuwe contacten gelegd en gesprekken gevoerd met oude bekenden. Programmadirecteur Mary Berkhout heet de aanwezige partners welkom. “We hebben grote dingen bereikt in de afgelopen tijd en daar kunnen we grote verhalen over vertellen; maar eigenlijk gaat het juist om de kleine verhalen. Om al die dagelijkse inspanningen die elk van ons telkens maar weer, binnen ons eigen werkveld of expertise verricht, om de wereld beetje bij beetje mediawijzer te maken. Het gaat om al die workshops, ouderavonden, lessen, handboeken, events, websites, blogs, artikelen en onderzoeken die wij met z’n allen elke dag weer verzorgen. Om al die niet direct zichtbare, maar onaflatende duwtjes waarmee we samen als netwerk een enorme deuk in een pakje boter hebben weten te slaan. Er ligt een gezamenlijk besef onder dat ieder voor zich het allerbeste uit zichzelf haalt voor mediawijsheid, en daar niet alleen in staat. Er is een heel netwerk om ons heen waarbij we terecht kunnen voor kennis, advies, steun, versterking, nieuwe energie en een gevoel van power.”

3Xtra biedt de muziek om te dansen op verhalen van toen, van nu en van de toekomst, en tussendoor weet filosofisch rapper Benjamin Fro met ontroerende en grootse woorden de rol van media in onze samenleving te beschrijven. “De media zijn, vanuit het juiste perspectief bekeken, een transportmiddel waarmee onze verhalen zich verspreiden.” Maar: “Vergeet uw vooronderstellingen niet uit te checken als u overstapt op een andere vervoerder.”

» Lees hier zijn spoken word column terug

In de perfecte wereld omarmen we chaos, experimenteren we en behandelen we niemand gelijk. We dagen elkaar uit om fouten te maken en actief te zoeken naar andersdenkenden. Klinkt vast raar voor wie #mnx18 niet gevolgd heeft, maar ik ben geïnspireerd? Thx @Mediawijzer & sprekers!

— Solange Jacobsen (@SolangeJacobsen) 15 mei 2018

Bedankt!

Hartelijk dank aan alle sprekers, bezoekers en andere betrokkenen die deze dag met ons gevierd hebben. Graag tot volgend jaar!

» Hier vind je alle foto’s
» Lees na wat er op Twitter werd gezegd over #MNX18
» Vragen of opmerkingen? Neemt contact op via info@mediawijzer.net
» Bekijk de aftermovie:

Foto’s MNX: Jorrit Lousberg
Aftermovie: Marlijn van Rossum & Meeke Andréa
Tekst verslag: Saskia Kuijl & Babette van der Sluis