Drie keynotes, vijf challenge-winnaars, tien inhoudelijke sessies en heel, héél veel inspiratie. Dat is de kortst mogelijke samenvatting van de MNX22. Het jaarlijkse mediawijsheid netwerkevenement werd op 10 mei, voor het eerst sinds 2019, weer fysiek gehouden. De bezoekers genoten van een rijk en prikkelend programma én van het feit dat we eindelijk weer samen konden komen. Geniet na, of laat je (opnieuw) inspireren met het verslag van deze bijzondere dag.
Het thema van de MNX22 was ‘Samen Sociaal Online’. “Maar ik denk dat het belangrijkste is dat we hier weer sámen bijeen zijn”, stelt programmadirecteur Mary Berkhout-Nio in haar welkomstwoord. Het thema, zo legt Berkhout-Nio uit, is een jáárthema. Dit begon tijdens de vorige Week van de Mediawijsheid en loopt dus nog door tot en met de vólgende Week van de Mediawijsheid.
Het belang van het thema is groot, benadrukt Berkhout-Nio. “Als de online omgeving niet sociaal is, voel je je daar niet veilig. En wie zich online niet veilig voelt, kan zich niet positief en zelfverzekerd door de online wereld bewegen. En dát is nou precies wat mediawijsheid is.”
Mary Berkhout-Nio -Foto: Jorrit Lousberg
Een belangrijke rol voor de wetenschap
Bij de MNX stonden twee dingen centraal: netwerken en kennisdeling. Daarom kreeg ook de Wetenschappelijke Raad van Netwerk Mediawijsheid (WR) een centrale rol in het programma. Zo waren bij veel van de middagsessies leden van de WR aanwezig.
“Praktijk en theorie voeden elkaar constant. Die dialoog is nodig en die gaan we vandaag dan ook voeren.”
“Wetenschap gaat niet over wijsheid”, legt WR-voorzitter Jeroen Jansz hierover uit. “Nee, wetenschap gaat over kennis. Wij proberen het netwerk te voeden met ál die kennis die relevant is voor het werk dat door het netwerk uitgevoerd wordt. Maar als we die kennis vergaren, zien we ook steeds dat wat er in de praktijk gebeurt minstens zo belangrijk is.”
“De praktijk is de toetssteen van wetenschappelijke theorie”, vervolgt Jansz. “Praktijk en theorie voeden elkaar constant. Die dialoog is nodig en die gaan we vandaag dan ook voeren.”
Online prosociaal gedrag blijkt besmettelijk
De eerste keynote wordt verzorgd door Esther Rozendaal, als universitair hoofddocent Communicatie en Gedragsverandering verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zowel in de wetenschap als in het maatschappelijk debat ligt de focus vooral op antisociaal gedrag, stelt ze. Maar gelukkig wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar online prosociaal gedrag. Zo kan de anonimiteit op internet zorgen voor probleemgedrag, maar biedt dat ook juist ruimte voor prosociaal gedrag. Aan de hand van drie vragen deelt ze een aantal inzichten met de zaal:
- Wat is online prosociaal gedrag eigenlijk?
Prosociaal gedrag is al het vrijwillige gedrag dat ten goede komt aan het welzijn van anderen. Online varianten hiervan zijn bijvoorbeeld helpend of troostend reageren op een bericht. Maar denk ook aan online hulp bieden, door bijvoorbeeld een petitie te tekenen of te doneren. - Verschilt online en offline prosociaal gedrag van elkaar?
Offline zijn we als mensen van nature veel eerder geneigd om ons prosociaal te gedragen dan anti-sociaal, vertelt Rozendaal. “Dus als mensen onder hoge tijdsdruk een keuze moeten maken zullen ze veel eerder voor de pro- dan voor de anti-sociale oplossing kiezen. Wat veel onderzoekers die zich richten om de online omgeving aannemen, en een enkeling heeft dit ook al laten zien, is dat online óók zo is. Hieruit kunnen we concluderen dat ook online de meeste mensen deugen. Onderzoek laat dit ook zien.” - Hoe kunnen we online prosociaal gedrag stimuleren bij onszelf en bij anderen?
Alleen maar iets goeds kúnnen doen is doorgaans niet genoeg. Aan de hand van het ‘media empowerment-model’ legt Rozendaal uit dat, om tot prosociaal gedrag te komen, ook kennis, motivatie en bepaalde vaardigheden nodig zijn.
Esther Rozendaal – Foto: Jorrit Lousberg
Rozendaal ziet zelfregulatie als een essentiële voorwaarde voor mediawijs en prosociaal gedrag. Train bijvoorbeeld mindfulness als vaardigheid. Dit helpt om je in te leven in anderen en verbetert de zelfregulatie.
Bovendien is prosociaal gedrag besmettelijk! Dus, door zelf het goede voorbeeld te geven, of door bepaalde rolmodellen hiervoor in te zetten, kun je zelf een bijdrage leveren aan een prosociale online wereld.
Ook moet een medium natuurlijk de mogelijkheid bieden om prosociaal te kunnen zijn, benadrukt Rozendaal. En dat brengt ons bij de volgende keynote van de dag.
Meer lezen over de keynote van Esther Rozendaal?
- Lees hier meer over media-empowerment
- Bekijk de Bitefile: 7 tips om online sociaal gedrag te stimuleren
- Het rapport Online ontspoord van het Rathenau Instituut
Prosociaal gedrag stimuleren: (hoe) doet een platform dat?
Na de aftrap van Esther Rozendaal is het de beurt aan Thierry Marchand van TikTok. Het is voor het eerst dat iemand namens dit platform op een publiek evenement in Nederland spreekt, vertelt Marchand.
Als je het vergelijkt met andere grote sociale platformen, zoals Twitter, YouTube en de platformen van Meta, is TikTok relatief jong. In de huidige vorm bestaat het pas een jaar of vier. En er is nog een belangrijk verschil, zo stelt Marchand. TikTok ziet zichzelf namelijk niet als een sociaal media-platform, maar als een entertainmentplatform. Omdat gebruikers content te zien krijgen op basis van hun eigen interesses, en in veel mindere mate op wat hun online omgeving doet, legt Marchand uit. ‘Entertainment dat verbindt’, noemt TikTok haar eigen content dan ook.
TikTok mag dan jong zijn, klein is het platform niet. Het platform heeft meer dan 1 miljard gebruikers in meer dan 150 landen. “Omdat we jong zijn hebben we nog veel te leren,” erkent Marchand. Er gebeuren genoeg nare dingen op TikTok, waar het platform zelf ook vanaf wil. Maar hoe doet TikTok dit?
Daar zijn drie handvatten voor, stelt Marhcand:
- Het stellen van regels (de community guidelines)
- Technische maatregelen/moderatie
- Het stimuleren van positief gedrag
Aan de hand van de eerste twee maatregelen verwijdert TikTok ongewenst materiaal. Heel veel zelfs. In het laatste kwartaal van 2021 ging het om ruim 85 miljoen video’s. Ongeveer 1% van ál het materiaal dat naar het platform werd geüpload verdween daarmee (vaak zonder dat een gebruiker het te zien kreeg) in de prullenbak.
Thierry Marchand – Foto: Jorrit Lousberg
Maar, zo erkent Marchand, niet elke overtreding is even duidelijk. Wat ongewenst is in land A, kan satire zijn in land B. En waar trek je bijvoorbeeld de grens tussen (te) heftig materiaal en waardevolle informatie over oologsmisdaden? Om antwoord te vinden op dit soort vragen werkt TikTok samen met lokale organisaties die expertise hebben op specifieke gebieden.
Tot slot probeert TikTok dus ook positief gedrag te stimuleren. Door campagnes op te zetten bijvoorbeeld. Zo loopt in Nederland een campagne (#jouwsuperkracht) samen met Winq, gericht op verhalen uit de LHBTI+-wereld. En in Frankrijk moest de mediawijsheid-campagne #EspritCriTik jongeren onder meer leren hoe je betrouwbare bronnen vindt.
Is dit alles genoeg om van TikTok een sociaal platform te maken? Nog niet, erkent Marchand. Om dit te bereiken zijn continue investeringen (in techniek en menskracht) van TikTok nodig. “Ook hebben we ‘be humble’ (wees bescheiden) als kernwaarde. Dat betekent dat we openstaan voor suggesties van experts en actief de samenwerking opzoeken”, sluit Marchand af.
The Force van sociale media
Kristof Jacobs, Universitair hoofddocent Politiek Wetenschappen aan de Radboud Universiteit, gaat als laatste keynote-spreker in op de impact van sociale media op onze democratie. Dit doet hij, tot verrassing van velen, aan de hand van … Star Wars.
Volgens Jacobs heeft de invloed van sociale media op democratie zich in de afgelopen jaren ontwikkeld in vier fasen.
Fase 1: A New Hope
In het begin werden sociale media gezien als bevrijdende technologieën die positieve veranderingen in gang kunnen zetten. Denk bijvoorbeeld aan de rol die sociale media speelden bij de Arabische Lente. Maar dan breekt al snel een nieuwe fase aan.
Fase 2: The Empire Strikes Back
Dictaturen en autocraten leren sociale media te doorzien en in hun voordeel te gebruiken. Dat doen ze met online intimidatie, het overspoelen met informatie en het blokkeren van online demonstraties.
Fase 3: Return of the Jedi
Ook anti-systeem partijen binnen liberale democratieën nemen deze strategieën over. Bijvoorbeeld door mainstream media ongeloofwaardig te maken via sociale media of door desinformatie te verspreiden.
Fase 4: The Force Awakens
In de laatste fase, waarin we ons nu bevinden, reageren democratische overheden op de ‘bedreigingen’ van sociale media. Denk aan het verwijderen van posts, het blokkeren van accounts (denk aan de accounts van Donald Trump), regulering en factchecks.
In zijn keynote bekijkt Jacobs wát de wetenschap nou precies zegt over deze verschillende fases. Kloppen de aannames die we hierover hebben eigenlijk wel? Jacobs concludeert dat er nog altijd ‘gevochten’ wordt tussen techno-optimisten en -pessimisten. En, niet onbelangrijk: “Een magic bullet bestaat niet.” Er zal niet één oplossing zijn voor alle problemen, stelt Jacobs.
Kristof Jacobs – Foto: Jorrit Lousberg
Panelgesprek: “Verschillende actoren bij elkaar aan tafel, dat is goed”
Onder leiding van Freek Zwanenberg (Bureau Jeugd en Media) gaan de drie keynotesprekers met elkaar om tafel.
Esther Rozendaal stipt aan dat mindfulness een wetenschappelijk onderbouwde tactiek is om prosociaal gedrag te stimuleren. Maar veel (sociale) media-apps zijn juist verre van mindfull doordat ze behoorlijk verslavend zijn. Zou Thierry zijn eigen kinderen op TikTok laten, vraagt ze zich dan ook af?
Niet voordat ze dertien zijn, reageert Marchand hierop. “Het is belangrijk te beseffen dat de app ook écht gemaakt is voor een bepaalde leeftijd. En, ik mag er nog niet te veel over zeggen, maar we kijken écht naar manieren om gebruikers meer tools te geven om de schermtijd op TikTok te beperken.”
Mijn samenvatting van 3 interessante Keynotes bij het @Mediawijzer Netwerk Experience. #mnx22 Bedankt @estherrozendaal @thierrymarchand & @KristofJacobs1 pic.twitter.com/o5XEQgy7Qz
— Voor de klas (@voor_de_klas) May 10, 2022
Dat TikTok hier naar kijkt, is een nieuw inzicht. Een een direct gevolg van het feit dat dit platform aan tafel zit. Is het dus niet goed als het platform – volgens moderator Freek Zwanenberg toch een beetje een ‘eng’ Chinees bedrijf, waar bovendien een aantal rechtszaken tegen loopt – wat aanspreekbaarder is? Zodat we met elkaar in gesprek kunnen over mediawijsheid en de rol van platforms in de samenleving? Hier werkt TikTok aan, stelt Marchand. “En we zijn geen Chinees bedrijf [TikToks moederbedrijf is dat wel, red.] maar gevestigd in Los Angeles en Londen. Maar we willen inderdaad in zo veel mogelijk landen aanspreekbaar zijn.”
“Wat hier gebeurt, dat is geweldig. Verschillende actoren bij elkaar brengen en ideeën laten uitwisselen is fantastisch.”
Voor alle problemen en uitdagingen die platformen met zich meebrengen geldt in ieder geval één ding: you can not wish it away, stelt Kristof Jacobs. En dus ligt er een rol voor het netwerk, meent hij. “Wat hier gebeurt, dat is geweldig. Verschillende actoren, (wetenschap, de platforms, beleidsmakers etc.) bij elkaar brengen en ideeën laten uitwisselen is fantastisch. Het is heel duidelijk een verhaal van verschillende mensen Er is niet één oplossing, maar de oplossing moet van verschillende kanten komen. We moeten er samen iets van maken, dus meer van dit!”
Middagsessies: Inspireren, kennis opdoen en aan de slag!
Na de pauze is het tijd voor de aanwezigen om dieper op de materie in te gaan. In verschillende sessies, vaak door netwerkpartners georganiseerd, krijgen MNX-deelnemers de kans geïnspireerd te raken, nieuwe kennis op te doen of zélf aan de slag te gaan met het thema Samen Sociaal Online.
Toe Eem! Waardevolle interactie op Facebook
Zo vertellen Janke de Haan en Lisanne Wieringa over het project Toe Eem! van RTV Noord. De maat was op zeker moment vol bij de regionale omroep van Groningen. Na een dag vól nare reacties op Facebook besloot de redactie dat het roer om moest. Maar hoe krijg je de geest weer terug in de fles? En hoe keren de betekenisvolle reacties weer terug op de kanalen van een omroep?
Met Toe Eem! werd hier een oplossing voor gevonden. In een, zeer populaire, besloten groep wordt strenger gemodereerd. Deelnemers houden elkaar hier scherp op en nu blijkt dat inhoudelijke discussie en feedback nog heel goed mogelijk zijn op Facebook. “Mensen corrigeren elkaar en onze relatie met het publiek is echt verdiept”, stelt De Haan. “We zien het redelijke midden weer en het werkplezier is voor veel collega’s weer terug.”
Jongeren komen voor elkaar op met #DatMeenJeNiet
De sessie over het project #DatMeenJeNiet (InHolland, Diversity Media en Movisie) sluit hier mooi op aan. Bij het project #DatMeenJeNiet worden jongeren en jongvolwassenen getraind om voor elkaar op te komen als ze online op discriminatie stuiten. Marco Dreijer legt meer uit over de campagne en gaat in gesprek met de zaal.
Jongeren moeten bij #DatMeenJeNiet zelf de handschoen oppakken. Maar dat is niet altijd makkelijk, benadrukt Dreijer. Belangrijke tips en inzichten die hij meegeeft zijn onder meer:
- Onderschat niet hoe zwaar contentmoderatie kan zijn. Aan de slag gaan met reacties kan veel energie kosten
- Je online sociaal opstellen is echt een inspanning. Enerzijds je eerste, vaak emotionele, reactie negeren en anderzijds op rationele manier in gesprek gaan is heel moeilijk. Dit vergt aandacht, van jongs af aan
- Je hoeft niet altijd publiekelijk te reageren. Een privébericht sturen, ondersteund met relevante artikelen bijvoorbeeld, kan een goede manier zijn om de angel uit een discussie te halen
Een intensieve ervaring dus. Het is dan ook niet vreemd dat jongeren soms hulp nodig hebben. Maar hoe bied je die hulp?
Het Digitaal Moreel Kompas geeft richting
Hier kan het Digitaal Moreel Kompas bij helpen. In zijn sessie vertelt Renze Tjoelker van Hogeschool Saxion meer over de werking van dit kompas dat kan helpen bij het versterken van de digitale weerbaarheid van jongeren. Het kompas moet bijvoorbeeld docenten, managers en onderwijskundigen inspireren en helpen bij het inbedden van digitale weerbaarheid in het onderwijs.
Maar, die verschillende groepen dezelfde kant op krijgen is uitdagend. Zo zijn de belangen van een docent, als het bijvoorbeeld om digitale veiligheid gaat, anders dan die van een schooldirecteur. Om het gesprek over ethische digitale kwesties aan te gaan laat Tjoelker de aanwezigen oefenen met de aanpak begeleidingsethiek, een methode die concrete handvatten biedt om technologie op een ethisch verantwoorde manier toe te passen
Filterbubbels doorbreken met Civinc
Tot slot is er de inspiratiesessie van Ruben Treurniet, mede-oprichter van Civinc. Deze organisatie zet zich in voor het doorbreken van (filter)bubbels. Met verschillende digitale platformen wil Civinc mensen met verschillende achtergronden met elkaar in contact brengen.
“De stille leerling voelt zich vrijer om wat te zeggen als het anoniem kan.”
Een van de bekendste platformen is waaromkiesjij.nl. Een website waar kiezers met verschillende politieke voorkeur met elkaar in gesprek kunnen. De Vox Pop Acadamy, speciaal voor MBO-leerlingen, lijkt hier wel een beetje op. Leerlingen beantwoorden eerst door hun zelf bedachte stellingen en gaan vervolgens digitaal in gesprek met leerlingen die op een andere manier tegen de stelling aankijken. En het project Mixup moet leerlingen van verschillende Europese studies met elkaar in gesprek laten gaan.
Anonimiteit is hierbij belangrijk, benadrukt Treurniet. “De stille leerling voelt zich vrijer om wat te zeggen als het anoniem kan”, legt hij uit.
Deelnemers aan de MNX22 – Foto: Jorrit Lousberg
Netwerk aan het werk: Hoe ontstaat een mediahype?
In een drietal Aan de slag-sessies worden de bezoekers van de MNX ‘s middags uitgedaagd om écht aan het werk te gaan. En dus wordt er op verschillende plekken (soms stevig) gediscussieerd, uitgelegd en actief de verbinding gelegd tussen sessieleiders en het publiek.
Bij de Masterclass Medialogica van HUMAN en Beeld & Geluid bijvoorbeeld. Gespreksleiders Rowan Olierook en Patricia Rijswijk geven een educatieve en interactieve les, waarin aandacht is voor de wisselwerking tussen publieke opinie, politiek en media en hoe die onze kijk op de werkelijkheid soms dramatisch beïnvloeden.
Aan het begin van de sessie wordt het Mediawijsheid Competentiemodel aangehaald, waarna de zaal aan de hand van verschillende stellingen over media in gesprek gaat. Leven we ‘in’, of ‘met’ media bijvoorbeeld? En wat is het gevolg op onze beleving van een nieuwsgebeurtenis als hier 24/7 verslag van wordt gedaan?
Veel aandacht is er ook voor het fenomeen mediahype. Hoe ontstaat zo’n hype? En hoe zorg je ervoor dat je je bewust bent van het feit dat je er misschien wel middenin zit? En wat is je eigen rol eigenlijk in het ontstaan of het in stand houden van een mediahype eigenlijk?
Zo krijg je grip op online ruzies
Grip op online ruzies krijgen: dat kan een behoorlijke uitdaging zijn. In de Aan de slag-sessie ‘Hoe krijg je als school weer grip op online ruzies en escalaties’ geven Freek Zwanenberg en Jacqueline Kleijer van Bureau Jeugd en Media een aantal inzichten over hoe je hier (als school) mee om kunt gaan.
De sessie biedt een aantal handige tips en inzichten over het aanpakken van online escalaties als pesten, shamen en exposen. Zo presenteert Kleijer de website stappenplansexting.nl. Die kan helpen als je geconfronteerd wordt met een uit de hand gelopen situatie rondom sexting.
Zwanenberg benadrukt dat er voor jongeren eigenlijk heel weinig tot geen onderscheid bestaat tussen de on- en offlinewereld. Maar wat in beide gevallen extreem belangrijk is zijn rolmodellen. Mensen die het goede voorbeeld geven kunnen alle verschil van de wereld maken. Zo benadrukt ook Annemarie van Oosten die namens de Wetenschappelijke Raad aanwezig is bij de sessie.
- Wil je verder met dit onderwerp? De InternetHelden is een lespakket over online veiligheid en digitaal burgerschap en raakt veel van de onderwerpen die in de sessie besproken zijn, met een focus op positieve interactie.
Belangrijke lessen over netwerken
De MNX is een evenement waarbij netwerken een belangrijke plek heeft. Daarom organiseert Nikki Willems van Common Eye een sessie óver netwerken. Hoe zet je het netwerk effectief in? En hoe werkt een goede samenwerking eigenlijk?
De sessie, die in intieme sfeer plaatsvindt, levert veel concrete tips op over hoe, en waarom, je een samenwerking aan kunt gaan. We delen er een aantal:
- Bepaal eerst waarom het voor jou belangrijk is om samen te werken? Waar draag je aan bij, of zou je aan bij willen dragen?
- Werk met wederzijdse afhankelijkheid. Samenwerking maak je samen, dus heb je het gevoel dat je erg aan de ander moet trekken? Bedenk je dan hoe die dynamiek ontstaat. Misschien is degene die voortgetrokken wordt zich niet bewust van dat je zo hard werkt of ga je te snel?
- Let op spraakverwarring! Bijvoorbeeld: welke definitie van mediawijsheid houden we aan? Spreek dit expliciet uit.
- Wat is jouw motivatie? En wat is die van je netwerkpartner? Voer hier een open gesprek over.
- Tot slot; kijk ook eens naar een samenwerkingspartner waar je normaal gesproken niet mee zou samenwerken. Breek uit je bubbel!
Kennis delen: Under Pressure laat jongeren zélf nepnieuws maken
De sessie van Diversion draait om het overdragen van nieuwe kennis. Maar sessieleiders Emma van Toorn en Simone van Dijk zetten hun toehoorders ook aan het werk. Aan de hand van een level uit een game (dat een doorontwikkeling is van de Slecht Nieuws-game van DROG) gaan de toehoorders zélf aan de slag als ‘nepnieuwsmaker’.
De game maakt onderdeel uit van het Under Pressure–lesprogramma. En hoewel zo’n les nepnieuws maken én verspreiden misschien contraproductief lijkt, draagt het aantoonbaar bij aan kennis en bewustzijn over nepnieuws bij jongeren, leggen de sessieleiders uit.
Het Under Pressure-programma richt zich op jongeren. Maar tijdens de sessie maken Van Toorn en Van Dijk zich hard voor mediawijsheid-lessen voor jongeren van 8 tot 12 jaar. Omdat ook deze groep al veelvuldig in contact kan komen met (nep)nieuws. Ook moeten lessen over desinformatie breder worden ingezet dan alleen bij burgerschapsonderwijs. Waarom zou je het bij Aardrijkskunde bijvoorbeeld niet over nepnieuws rond klimaatverandering kunnen hebben?
- Wil je zelf ook in de huid kruipen van een nepnieuwsmaker? Speel de Slecht Nieuws-game hier.
Jonge LVB’ers begeleiden in hun digitale leven
Rogier de Groot van Hogeschool Leiden verzorgt samen met WR-lid Peter Nikken een interactief college over de uitdagingen en mogelijkheden in het begeleiden van jonge mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) in hun digitale leven.
Tijdens de sessie worden de deelnemers uitgedaagd om na te denken over hun eigen manier van begeleiden en krijgen ze nieuwe inzichten aangereikt over hoe ze met elkaar en met hun cliënten op een waardevolle manier kunnen werken aan digitaal burgerschap.
Zo werpt hij de vraag op over wat voor type begeleider je bent, of wil zijn? Ben je een begrenzer (restrictief), een ondersteuner (proactief) meer een kat-uit-de-boom-kijker (reactief) of misschien zelfs wel een struisvogel (passief)? Ook legt De Groot uit wat bekende valkuilen zijn en hoe afspraken maken met een cliënt (‘shared risk taking’) vaak veel beter werkt dan risico’s uit handen nemen.
Tijdens de sessie komen ook verschillende tools aan bod die je als begeleider verder kunnen helpen:
- De LVB Media Experience, die momenteel door Hogeschool Windesheim wordt ontwikkeld, laat ontwerpers van applicaties ervaren hoe het is om digitale diensten te gebruiken als je een LVB hebt. Dit moet er voor zorgen dat ze betere producten voor deze doelgroep kunnen maken.
- Het project NepEcht!, eveneens van Hogeschool Windesheim, richt zich op het helpen van jongvolwassenen met psychische beperking en een licht verstandelijke beperking (LVB) om makkelijker de echtheid van online informatie te kunnen duiden.
Bezoekers van de MNX22 – Foto: Jorrit Lousberg
Datawijsheid: dit gebeurt er áchter je scherm
“Datawijsheid is een cruciaal onderdeel van digitale geletterdheid”, dat is de stellige overtuiging van Marieke Schulte en Rogier Kamer van Digital Power. In hun sessie leggen ze uit hoe zij tot die conclusie zijn gekomen en hoe begrip van data kan zorgen voor méér mediawijsheid.
Datawijsheid gaat over wat er achter de schermen gebeurt, mediawijsheid over wat er óp onze schermen gebeurt. Want wat er óp je scherm verschijnt, is het gevolg van wat er achter je scherm gebeurt. Dit inzicht kan je vervolgens bijvoorbeeld helpen om media beter te doorgronden, waardoor je hier mediawijzer mee om kunt gaan.
“Datawijsheid is een cruciaal onderdeel van digitale geletterdheid.”
Schulte en Kamer leggen begrijpelijk en overzichtelijk uit hoe letterlijk elke klik, tik of swipe data oplevert. Die verzamelde data heeft directe gevolgen voor wat je te zien krijgt als je een zoekopdracht intikt. Zo levert een simpele zoekopdracht naar ‘crisis in Oekraïne’ bij beide sessieleiders verschillende zoekresultaten op.
Je hier bewust van zijn is belangrijk. Hiervoor komen Schulte en Kamer met een aantal tips:
- Maak eens gebruik van de incognitomodus van je browser.
- Zoek af en toe naar een nieuwsonderwerp buiten je eigen bubbel.
- Voeg bewust een nieuwsbron die je niet vaak leest toe aan je zoekopdracht.
Zo blaas je je nieuwsbubbel op. Maar wat als je op privacygebied meer controle wil over je data?
- Wees je er dan van bewust dat 100% privacy nauwelijks haalbaar is. Bepaal dus eerst voor jezelf wat je écht belangrijk vindt.
- Voor veel veelgebruikte diensten bestaan privacyvriendelijke alternatieven. Signal voor WhatsApp bijvoorbeeld. Of gebruik duckduckgo als alternatief voor je internetbrowser.
- Als je minder ingrijpend te werk wil gaan kan het de moeite lonen om aan de slag te gaan met de privacy-instellingen binnen de diensten die je nu veel gebruikt.
Een (muzikaal) einde van een mooie dag
Na het middagprogramma verzorgt de Wetenschappelijke Raad een korte terugblik op de dag. Hoe hebben de aanwezige leden (Peter Nikken, Esther Rozendaal, Annemarie van Oosten, Leo van Audenhove en Jeroen Jansz) bijvoorbeeld de sessies ervaren? En wat zijn nieuwe inzichten die ze hebben opgedaan?
“Positief risicogedrag, daar heb ik écht iets over geleerd”, vertelt Annemarie van Oosten. “Het gegeven dat één persoon het opneemt voor een slachtoffer, en zich daarmee dus kwetsbaar opstelt.”
“Ik ben vooral bevestigd in het feit dat de meeste mensen deugen. Ook online.”
Peter Nikken stond vooral versteld van de honger naar kennis die er bij het netwerk is. En Leo van Audenhove zag veel thema’s die ook in Vlaanderen relevant zijn voorbijkomen. “Ik hoop dan ook dat we de uitwisselingen van kennis in twee richtingen voort kunnen zetten”, stelt hij.
“Ik ben vooral bevestigd in het feit dat de meeste mensen deugen. Ook online”, vertelt Esther Rozendaal. “Iedereen, ook de platformen, probeert er echt het beste van te maken. Zo veel mensen hier aanwezig zijn beter in het bedenken van creatieve oplossingen dan wetenschappers. Dus we moeten samen blijven werken!”
Leden van de WR blikken terug op de dag – Foto: Jorrit Lousberg
WR-voorzitter Jeroen Jansz sluit zich hier volledig bij aan. “Ik heb me nooit gerealiseerd dat er online zoveel mensen goed bezig zijn. Dat is heel inspirerend.”
Na de bekendmaking van de winnaars van de Challenge Samen Sociaal Online is het vervolgens aan Barbara Breedijk om de dag van een humoristisch en muzikaal einde te voorzien.
Het hele team van Netwerk Mediawijsheid kijkt terug op een prachtige MNX. Het was geweldig om elkaar weer te zien, te ontmoeten, kennis uit te wisselen en samen te werken aan het thema Samen Sociaal Online!
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.