De nieuwe wereld van cryptocurrency en NFT’s heeft een grote aantrekkingskracht op jongeren. Het biedt hen talloze mogelijkheden. Maar er kleven juist ook risico’s aan. Hoe begeleiden we jongeren hierin? Tijdens de online netwerksessie ‘Crypto en NFT’s: wat we jongeren moeten leren over digitaal geld en bezit’ op woensdag 1 juni 2022 gingen experts met elkaar in gesprek.

Wat moeten we als volwassenen weten om met jongeren in gesprek te kunnen gaan over deze nieuwe wereld? Waar moeten we jongeren voor waarschuwen? En wat willen we juist stimuleren? Dat waren de drie hoofdvragen die moderator Freek Zwanenberg uiteenzette.  “We moeten gebalanceerd naar dit soort fenomenen kijken. Ook al weten we dat er dingen zijn waarvoor we jongeren moeten waarschuwen, er zijn ook mogelijkheden die we nu misschien nog niet zien.”

Technische doorbraak

Het woord is aan Peter Slagter, medeoprichter van kennisplatform Lekker Cryptisch, crypto-expert en auteur van het populaire boek ‘Ons geld is stuk – en waarom bitcoin de oplossing is’. We moeten volgens Peter terug naar de basis om het gesprek over dit onderwerp aan te kunnen gaan met jongeren. 

“In 2009 verscheen er een whitepaper van Satoshi Nakamoto waarin hij bitcoin beschreef. Daarop werd jubelend gereageerd. Dit is de makkelijkste manier om het uit te leggen: stel, ik geef jou een tientje. Dat tientje gaat van mijn hand naar de jouwe. De digitale wereld is anders. Geef ik jou daar iets, dan heb ik het zelf ook nog. Stuur ik je een foto, dan heb ik diezelfde foto zelf ook. Als het gaat om bezittingen, zeker om geld, is dat onhandig.”

“In de komende decennia gaat hoe we omgaan met gegevens het internet én ons leven fundamenteel veranderen.”

“We losten dat op in de digitale wereld door er centrale partijen tussen te zetten die administratie beheren – een bank, overheid of techbedrijf. Maar dat blijkt ingewikkeld. Stel je maakt een nieuw, digitaal geld dat voor iedereen ter wereld beschikbaar is, wie mag dat dan beheren? Als het over digitaal bezit gaat, dat per definitie wereldwijd en grenzeloos is, moet je dat dus op een goede manier inrichten. Bitcoin bood een systeem waarbij de centrale partij werd weggehaald; de administratie ligt bij alle deelnemers. Ik kan jou een digitaal tientje sturen en dan weet iedereen in de wereld dat dat nu van jou is.”

In de komende decennia gaat hoe we omgaan met gegevens het internet én ons leven fundamenteel veranderen, gelooft Peter. “De centrale partijen waarmee het internet is ingericht hebben ontzettend veel macht, kapitaal, geld en inzicht vergaard. Zij kunnen eenzijdig beslissen wat er gebeurt met gegevens. Bitcoin zorg ervoor dat een stukje soevereiniteit verschuift naar het individu. Dat doet crypto voor geld; andere initiatieven doen het voor andere digitale bezittingen, zoals NFT’s. Beide uitvindingen draaien om hetzelfde: op zichzelf staand digitaal bezit.”

Van technologische innovatie tot financiële geletterdheid

Mensen kunnen met crypto en NFT’s gokken, speculeren en beleggen. Naast de technologische kant van dit verhaal, moeten we het hebben over de geldkant. De financiële geletterdheid is dramatisch onder de Nederlanders. “Er is veel onwetendheid. Daar maken mensen misbruik van. Zo zijn er bijvoorbeeld influencers die een Lamborghini huren en doen alsof ze weten wat je moet doen om rijk te worden. Overigens is dat niet nieuw; het is inherent aan nieuwe markten en ontwikkelingen. Wetgeving loopt achter; hoe mensen ermee omgaan verbetert over de jaren. 

Wat belangrijk is, is dat er meer voorlichting komt. En wat iedereen moet weten, ook jongeren, is dat je stil moet staan bij de vraag: hoe ga je om met je geld? Je wordt niet snel rijk door crypto of NFT’s. Dat zijn uitzonderingen. Maar we hoeven niet krampachtig naar deze nieuwe ontwikkeling te kijken, het kan ook heel leerzaam zijn. Ik geef mijn kinderen bijvoorbeeld zakgeld in bitcoin, zodat ze er spelenderwijs kennis mee maken.”

Op mediawijsheid.nl vind je meer informatie over waar je op moet letten bij de samenwerking met een (f)influencer en bij het beoordelen van een NFT.

Bubble tea money

Raoul Esseboom, oprichter van Cryptotakkies, geeft jongeren workshops over de werking en risico’s van bitcoin, blockchain en cryptocurrencies “Jongeren willen graag snel geld verdienen, ‘money maken’. Ik laat jongeren zien dat de meeste mensen pas financieel succes behalen na hun veertigste. We laten zien dat er meer bij komt kijken, met drie subdomeinen:

• Financieel investeren
• Sociaal investeren
• Kennisinvestering

Raoul geeft jongeren zo een realistischer beeld van het speelveld. “Willen jongeren investeren, dan adviseer ik ze alleen hun ‘bubble tea money’ te gebruiken. Experimenteer met het geld – zo’n €6,50 – dat je normaal zou uitgeven aan die kop mierzoete thee. Pas als je leert fouten te maken, leer je de markt kennen én ga je minder risico’s nemen.”

“Via de media wordt het heel aantrekkelijk gemaakt om te beleggen in crypto’s.”

Of we jongeren actief moeten stimuleren om te investeren in digitaal geld om erachter te komen hoe die wereld in elkaar steekt, vindt Raoul moeilijk. “In de ene klas heb je kinderen die de mogelijkheid hebben om te experimenteren, omdat ze ouders als Peter hebben. Maar dat geldt lang niet voor alle kinderen. Daarom denk ik dat het goed is dat scholen meer verantwoordelijkheid nemen en beter gaan informeren. We moeten samen nadenken over de gevolgen van deze nieuwe ontwikkelingen en nadenken hoe we jongeren hierin aanspreken. Daarnaast zeg ik tegen jongeren: als je het interessant vindt en je wil er meer over weten, ga dan werken bij een cryptobedrijf. Hoe groter de sector wordt, hoe meer banen erin te vinden zijn.”

De leefwereld van jongeren

Wat zijn de ervaringen van jongeren in de wereld van digitaal geld en bezit? Daarover gaat Freek in gesprek met Angel Rivera (18) en Stijn van Schaik (21). Angel: “Het geld dat ik verdiende met mijn bijbaan wilde ik lekker aan het werk zetten. Via de media wordt het heel aantrekkelijk gemaakt om te beleggen in crypto’s. Ik dacht: dat kan ik ook, en sprong er blind in. En dus maakte ik fouten. Soms stond ik een dag in de plus, dan weer een dag in de min. Daar kun je best van schrikken. Vooral als je het met geld doet dat je denkt te kunnen missen, maar achteraf toch niet kwijt kon. Daarom lees ik me nu goed in en maak ik op basis daarvan keuzes.” Dat het onderwerp speelt bij zijn leeftijdsgenoten, beaamt Angel. “Veel vrienden besteden er behoorlijk wat tijd aan.”

Stijn maakte een afbeelding, liet die als NFT vastleggen en verkocht deze met een certificaat van zijn ziel. “Ik doe een reclame-opleiding en wilde geen bedrijf of product promoten, maar iets waar ik al heel lang mee bezig ben: de technologie achter cryptocurrency. Door iets spraakmakends te creëren, dat de media op zouden pakken, hoopte ik dat meer mensen iets te weten zouden komen over crypto en NFT’s.” 99 procent van de waarde rond NFT’s is volgens Stijn marketing en promotie. “Door er een mooi verhaal omheen te maken, gaan mensen er geld op inzetten en krijgt iets waarde.” 

Brug tussen fysiek en digitaal

Dat blijkt ook uit het verhaal van Fezila William – bekend als Fez. Zij is de eerste Nederlandse kunstenares die NFT’s uitbracht als kunst en daarmee internationaal doorbrak. Met haar werk slaat ze een brug tussen digitale en fysieke kunstwerken. Ze raakte geïnteresseerd in NFT’s omdat ze het overal voorbij zag komen. “Normaal gesproken krijg je bij een kunstwerk een certificaat van echtheid. Ik doe nu bij elk kunstwerk een NFT; een gemoderniseerde versie van het certificaat.” Ze verkoopt haar fysieke kunstwerken en NFT’s als package deal.

“We staan aan het begin van een nieuwe ontwikkeling, net zoals met de uitvinding van de mobiele telefoon.”

Fez vindt het belangrijk dat we jongeren waarschuwen voor de risico’s van NFT’s. Maar Fez ziet vooral kansen voor jongeren in de digitale wereld van NFT’s. “Je hoeft helemaal niet kunstzinnig te zijn om een NFT te maken, als je maar een goed en creatief idee én lef hebt. Iedereen kan het gebruiken als een tool om zichzelf te promoten of iets onder de aandacht te brengen en zo een breed publiek aan te spreken. We staan aan het begin van een nieuwe ontwikkeling, net zoals met de uitvinding van de mobiele telefoon. We hadden nooit gedacht dat we die overal voor nodig zouden hebben. Dat zou met NFT’s ook wel eens zo kunnen zijn!”

Wrap-up

Hoewel we nog niet alles weten over deze nieuwe wereld, zijn de sprekers het erover eens dat het verstrekkende gevolgen kan hebben. En dat het van belang is onze kennis hierin te vergroten, zowel van de jongeren als hun omgeving. Raoul hoopt dan ook dat iedereen lekker blijft onderzoeken, leren en proberen. “Samen moeten we nadenken wanneer het nuttig is om een digitaal bewijs van eigenaarschap te maken. Denk aan certificaten, diploma’s, kunst. Dan denk ik dat het zomaar kan zijn dat het net zo normaal wordt als wifi: het is er, maar hoe het precies werkt weten we niet.” Fez stemt in: “De NFT-wereld is meer dan een plaatje, het is ergens bij willen horen. Hetzelfde als wanneer je een Louis Vuitton-tas koopt, koop je een NFT om toegang te krijgen tot een community.” Angel: “Het fysieke en digitale komt steeds dichter bij elkaar.”

Daarmee komt een einde aan de sessie. Beeldtaalkunstenaar Theo Danes, die tijdens deze sessie de intermezzo’s verzorgt, leest nog een gedicht voor: Invloed. En hij maakt een korte wrap-up van de dag, geheel op rijm. Heel veel dank aan alle gasten en luisteraars!

Nalezen en -luisteren?

• Lees hier de gedichten van Theo Danes.
• Luister hier alle fragmenten van de gehele netwerksessie terug.
• Wil je je verder verdiepen in het onderwerp? Bekijk de Mural voor tips.

Lees ook:

» Verslag: Netwerksessie Mediawijsheid in de metaverse
» Wat ‘erbij zijn’ precies betekent, verandert dankzij media
» Kun je vrienden zijn met influencers? Onderzoeker Croes zocht het uit
» Nieuwe mogelijkheden op TikTok: leuk of gevaarlijk verslavend?