Ondersteun mensen met een licht verstandelijke beperking bij online liefde

In aanloop naar Valentijnsdag deed de netwerksessie ‘Online liefde: ondersteun in een leuk online leven’, georganiseerd door Netwerk Mediawijsheid, menig hart sneller kloppen. Als onderdeel van het actieprogramma ‘Leuk online leven’ werden ondersteuners van mensen met een (licht) verstandelijke beperking (VB) bijgepraat over mediawijs online daten. De digitale netwerksessie werd georganiseerd door Netwerk Mediawijsheid en Judith van Duivenboden-Kreijne. Als seksuoloog en oprichter van Fabriek69 maakt Judith relaties, intimiteit en seksualiteit bespreekbaar binnen onder meer zorgorganisaties: “Verwissel je veiligheidsbril eens voor een roze bril.”

De sessie, ondersteund door een chatfunctie en Mural, trapt af met een drietal vragen aan de deelnemers. Op de eerste – ‘wat is de meest gebruikte datingapp van Nederland?’ antwoordt 90% van de aanwezigen juist: Tinder. De tweede en derde vraag zijn een stuk persoonlijker van aard. ‘Nee’ antwoordt de meerderheid (62%) op de vraag ‘heb je zelf ervaring met online daten?’. Tot slot de vraag ‘heb je momenteel een liefdesrelatie?’. De uitslag verrast Judith niet. 90% antwoordt ‘ja’, de overige 10% kiest niet voor ‘nee’, maar voor de optie ‘nee, maar zou ik wel willen’. Judith: “Kijk eens om je heen in de maatschappij. Iedereen heeft een relatie, en zo niet – dan is de wens er wel. De behoefte aan liefde bestaat bij iedereen; ook bij mensen met een verstandelijke beperking. Bovendien schept de maatschappij het beeld dat het de bedoeling is dat je een relatie hebt. Het lijkt ‘de norm’.”

Daten om nieuwe mensen te ontmoeten

Dat de behoefte aan contact er is, blijkt uit de gesprekken die Judith met cliënten voert. “Als ik vraag waarom ze online gaan daten volgt er meestal een van deze drie antwoorden: ze willen nieuwe mensen ontmoeten, ze willen voor vol aangezien worden of ze willen al heel lang een vriend of vriendin. Mensen met een verstandelijke beperking hebben vaak een klein sociaal netwerk, omdat ze in een kleiner wereldje opgroeien. Ze zien elkaar op school, op de clubjes en de dagbesteding – allemaal speciaal voor mensen met een VB. Nieuwe contacten leggen is dan lastig. Dat maakt online daten interessant, zeker omdat ze online niet meteen ‘afgerekend’ worden op hun beperking.” De laatste reactie komt overigens bijna altijd van mannen, legt Judith uit. “Uit onderzoek blijkt dat vooral mannen op zoek zijn naar een vrouw (70%). Die verhouding is al jaren scheef, waardoor heteromannen met een verstandelijke beperking over het algemeen teleurgesteld zijn over het aanbod op datingsites.”

Breng gevaren in kaart, en tackel ze

Mensen met een VB zoeken dus naar liefde of een maatje. Daarvoor weten ze online hulpmiddelen als datingapps en sociale media goed te vinden. “Maar daarop is de reactie van ouders en ondersteuners veelal: ‘kijk uit!’. Logisch, want mensen met een VB leven nu eenmaal meer ‘in het hier en nu’. Ze kunnen zich moeilijker iets voorstellen en een situatie overzien, hebben niet altijd realistische verwachtingen en het geheugen werkt onvolledig. En doordat ze vaak verbaal sterk zijn, vergissen we ons nog wel eens in hun begripsniveau.”

“Kijk […] eens wat vaker door een ‘roze bril’ adviseert de seksuoloog, in plaats van door de veiligheidsbril.”

Als we dingen spannend vinden die een cliënt wil doen, is het goed om de gevaren en risico’s daadwerkelijk in kaart te brengen, vindt Judith: “Wat kan er nou concreet misgaan en wat kunnen wij als ondersteuners doen om dat te voorkomen of de kans te verkleinen? In plaats van iemand af te remmen kunnen we beter de mogelijke gevaren bekijken, beetpakken en tackelen.”

Toon oprechte interesse in liefdesleven

Kijk daarom eens wat vaker door een ‘roze bril’ adviseert de seksuoloog, in plaats van door de veiligheidsbril. “Cliënten voelen welke bril jij op hebt. Realiseer je dat als jij negatief bent over online daten, tinderen en swipen, dat jouw cliënt minder snel bij je komt om daarover te praten. Geef ze dus het gevoel dat je oprechte interesse hebt in hun liefdesleven. Denk met ze mee, stel vragen en deel jouw eigen ervaringen open en eerlijk; dan krijg je dat van ze terug. En als er dan iets niet goed gaat – ze ontvangen een onprettig bericht of een date verloopt anders dan verwacht – dan vragen ze jou om hulp.”

Wat kun je als begeleider doen wanneer je een beperking van ouders ervaart, wordt er via de chatfunctie gevraagd. Judith: “Rondom daten en seksualiteit zien we vaker dat ouders de hakken in het zand zetten. Dat komt voort uit angst. Ouders zijn bang dat er dingen misgaan. Mijn advies is om met ze in gesprek te gaan. Maak de zorgen inzichtelijk en bekijk samen hoe je de risico’s kunt beperken.”

Panelgesprek: verwachtingen managen en normaliseren

De sessie gaat na het intermezzo verder met een panelgesprek. Anke Donders-van Breugel (ASVZ), Gert Jan van den Top (Ambiq) en Mike Haanstra (Amerpoort) zijn gewend cliënten met een VB te ondersteunen bij (online) liefde. “Het offline en online leven gaan hand in hand”, stelt Gert Jan. “Punt is alleen dat cliënten dingen online doen, die ze in het echte leven niet doen. De beste ondersteuning begint daarom met een gesprek: wat maak je online mee? Is het handig om random op zoek te gaan naar contacten via sociale media? Of kun je dat ook anders aanpakken? Dat oefen ik met ze, via een rollenspel bijvoorbeeld.”

“Niet alleen bij mensen met VB zijn de mannen die contacten of relaties zoeken in de meerderheid – dat is op reguliere datingapps precies hetzelfde.”

Aanmoedigen van sociaal contact is ook wat Mike doet in zijn rol als begeleider. “Daarbij is verwachtingsmanagement inderdaad belangrijk. Cliënten zijn vaak niet heel realistisch: ze trouwen het liefst morgen. Maar dat is niet hoe het werkt. Daarover ga ik preventief met ze in gesprek; hoe leer je nou iemand kennen, hoe bouw je een relatie op. Dat is de sleutel om teleurstelling te voorkomen.”

Ook Anke is pro verwachtingen managen, vertelt ze: “Dat doe je door eerlijk te zijn. Liefde is een oefening in geduld. Dat is de realiteit – zeker voor de mannelijke cliënten. In dat wachten ondersteunen wij ze. Het helpt dan ook om samen afleiding te zoeken en de focus van de zoektocht en de datingapps te verleggen naar iets anders. Want er is meer in het leven.”

“En normaliseer het” vult Mike aan. “Niet alleen bij mensen met VB zijn de mannen die contacten of relaties zoeken in de meerderheid – dat is op reguliere datingapps precies hetzelfde. En erken dat je zelf ook dingen meemaakt. Dat je bijvoorbeeld ook wel eens een naaktfoto ontvangen hebt. Vertel hoe jij dat vond en vraag dan welk gevoel dat bij je cliënt opriep.”

Vriendschappen en vertrouwen

Gert Jan adviseert cliënten ook om met vriendschappen te oefenen. “Zo leren ze vertrouwen op te bouwen, een leuk gesprek te hebben. Contact hoeft niet meteen een relatie te zijn.” Met lijstjes en picto’s kun je eenvoudig bespreken wat er aan bod kan komen in een eerste chatgesprek, wat ‘passend’ is voor een eerste date. “Door de cliënt dit eerst zelf te laten bedenken en vervolgens samen te kijken of het realistisch is, sluit je aan op hun behoefte en lees je ze niet de les.”

Zo bouw je tegelijkertijd aan een vertrouwensband met je cliënt op dit onderwerp, vindt het drietal. Anke: “Dat is essentieel om ervoor te zorgen dat de cliënt open en eerlijk naar je is. Doe wat je beloofd, luister zonder oordeel. Heb een open, geïnteresseerde houding. En zet de cliënt centraal. Voor online liefde in het bijzonder is het belangrijk om er ook voor iemand te zijn als het onverhoopt toch misgaat. Zonder wijzend vingertje en een opmerking als ‘ik zei het toch’.”

Dat wijzende vingertje triggert Judith aan het eind van de sessie nog tot het delen van een laatste tip aan de aanwezigen: “Richt je bij sexting niet alleen op degene die de foto’s van zichzelf verstuurt. Leer cliënten dat wanneer ze een (sexy) foto ontvangen, ze deze niet moeten doorsturen. Zo voorkomen we samen victim blaming.”

Download hier de presentatie van Judith Duivenbode-Kreijne

Zelf aan de slag? Nuttige links en tips:

Ook interessant om te lezen:

» Weerbaar tegen desinformatie | Het effect van een online datingcoach op een jongen met LVB
» Het mediagebruik van mensen met een LVB: handige links op een rij
» Jongeren met LVB online extra kwetsbaar door gebrek aan begeleiding in mediawijsheid

Verslag – De netwerksessie ‘Online liefde’ liet menig hart sneller kloppen