Het onderwijs staat, ook in 2025, voor de nodige (mediawijze) uitdagingen. Veel van die uitdagingen, of het nou gaat om de opkomst van AI, de effecten van (sociale) media, of invloed van techreuzen, kwamen ter sprake op OnderwijsInzicht. Hét congres over digitalisering in het funderend onderwijs. Roeland Smeets bezocht het congres en deelt zijn voornaamste, mediawijze, inzichten.  

Verslag OnderwijsInzicht 2025

‘De organisatie van deze levendige en onderhoudende conferentie is in handen van Kennisnet, ondersteund door de PO- en VO-raad en SIVON.’

‘De opening van het congres was origineel en effectief. Larissa Zegveld, directeur van Kennisnet, haalde in haar openingsspeech het boek “Nexus” van Yuval Harari aan waarin gesteld wordt dat we ons nu op een kantelpunt bevinden in de tijd. Drie wetenschappers formuleerden vervolgens stellingen en een aantal aanwezige leerlingen (en het publiek) mochten hierop reageren. Esther Roozendaal, hoogleraar digitale weerbaarheid en veerkracht, Marleen Stikker van De Waag en de Hogeschool van Amsterdam en Tamar Sharon, hoogleraar filosofie en technologie brachten de stellingen in.’

Regels voor ouders

De opening van OnderwijsInzicht 2025

‘Volgens Esther Roozendaal wordt het debat nu wel erg gedomineerd door regels voor jongeren. Regels voor ouders liggen volgens haar dan ook voor de hand. De aanwezige jongeren gaven grif toe dat hun digitale dieet vooral bestond uit TikTok en Snapchat. Waarop Marleen wees op het verslavende karakter van beide apps, wat ook bij sommige jongeren wel degelijk bekend was. Zij leggen zichzelf bijvoorbeeld al beperkingen op in schermtijd.’

‘Marleen Stikker liet een fragment zien van helden van vroeger Koot en Bie. Koot toonde zich van een verbaasde en verwonderde kant en Bie pikte het niet dat alles van- en over hem werd vastgelegd. Marleen gebruikte dit fragment om aan te geven dat we volgens haar als samenleving in een Black Box terechtkomen. Haar advies; wees geen passieve gebruiker, kies voor programma’s die goed zijn voor jou en voor de samenleving.’ 

‘Tamar Sharon had het vooral over de privacy van leerlingen die meer en meer op de tocht staat. De school dreigt hierin, als we niet uitkijken, een panopticum te worden waarin geen plek meer is voor geheimen, laat staan vrije ruimte. Permanente monitoring is niet alleen niet nodig, maar ook ongewenst!’

‘Wat mij aan de opening opviel is dat ouderen in dit debat alleen aangesproken worden als ouders. Maar ouderen hoeven dat niet te alléén te zijn. Ze kunnen meer rollen hebben en bepalen ondertussen voor een groot deel welke positie de politiek inneemt.’

Doe en maak het zelf

‘Er waren tijdens deze editie van Onderwijsinzicht gelijktijdig maar liefst vier parallelle sessie-rondes, dus ik moest keuzes maken. Ik koos vooral voor sessies die voor het Netwerk Mediawijsheid het meest voor de hand liggen. Dat was bijvoorbeeld de presentatie van Nynke Bos, die op Hogeschool InHolland onderzoek doet naar doordachte, didactische inzet van technologie om leerprocessen te ondersteunen en zij besteedde ook aandacht aan open leersystemen.’

‘Wat ik goed vond om van haar te horen was dat sommige docenten inderdaad “eigen’ leermateriaal ontwikkelden, al viel op dat dit alleen lijkt te lukken als meerdere mensen samenwerken in een groot verband. De mogelijkheden van AI op dit gebied zijn nog niet verkend, maar bieden wel degelijk perspectief. Wat mij opvalt is dat de beweging richting “Open” (-source of access) zich wel degelijk voortzet. Mooi! Doe (en maak) het zelf!’

‘Ook was het fijn om Esther Roozendaal nogmaals te horen spreken. Ditmaal over Digitale weerbaarheid en dan in dit geval met name voor jongeren. Groot risico in de online wereld is zowel digitale content als digitaal contact. Dit werd ‘s ochtends door de jongeren op het podium ook al bevestigd. Voor contentmakers geldt dat het principe ‘one size fits all’ niet opgaat en voor de jongeren geldt als advies: stop en denk!’

Alternatieven voor sociale media

Marleen Stikker tijdens OnderwwijsInzicht 2025

‘Marleen Stikker betoogde tijdens haar sessie dat de technologie zoals we die nu kennen en hebben niet het eindpunt is. Het Fediverse geeft een overzicht van programma’s en apps die onze privacy wél intact laten én heel goed presteren. Het gaat dan bijvoorbeeld om alternatieven voor sociale media en andere digitale mogelijkheden. In Nederland is er de actie #Makesocialssocialagain opgezet en uitgevoerd door meerdere betrokken organisaties en met talloze tips voor wie de overgang wil maken naar mensvriendelijker digitale mogelijkheden.’

AI geletterdheid 

‘Er wordt van alles beweerd over de mogelijkheden van AI, maar éen ding is zeker: als je AI wilt inzetten, zul je moeten kunnen aantonen dat je “AI geletterd” bent, leerde Sjoera Nas ons. Ze tipte onder meer het boek AI snak oil, leerde ons hoe sommige zoekmachines werken aan het ontmaskeren van deepfakes. Maar bovenal draaide ze niet om de hete brij heen. Ze wil AI, zoals we het nu kennen, niet!

Conclusie

‘Na deze conferentie kun je wel stellen dat onze relatie met technologie volwassen begint te worden. Een keuze voor mensvriendelijke tech ligt nu veel meer voor de hand. Zelf was ik geroerd door het voorstel van Marleen om het aloude vak Techniek weer te doen herleven, in een Makerspace op school. Spelenderwijs met (digitale) techniek leren werken. Dat is de mooiste manier om technologie te leren kennen. Het congres was geweldig georganiseerd, ik heb veel geleerd en het was gezellig!

‘PS voor de duidelijkheid, ik heb een bepaalde keuze gemaakt uit de vele presentaties. De conferentie had nog veel meer te bieden. Hou daarvoor de website van OnderwijsInzicht in de gaten.’