Aan het einde van de Week van de Mediawijsheid is het tijd om de balans op te maken. Wat zijn de opbrengsten van de week? Wat is de actuele stand van zaken wat betreft kerndoelontwikkeling en het masterplan van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap? En hoe kunnen we nu al verder met digitale geletterdheid?
Tijdens de webinar ‘Hoe nu verder met digitale geletterdheid?’ van Netwerk Mediawijsheid en Kennisnet op woensdag 16 november bieden experts kennis en handvatten om meer te doen op het gebied van mediawijsheid. Wat hebben scholen nodig om door te pakken en wat kan het buitenveld scholen bieden? Ruim 75 deelnemers – van leerkracht tot schoolleider en van onderwijsadviseur tot mediacoach – sluiten online aan om inspiratie op te doen.
Super geslaagd
Remco Pijpers van Kennisnet trapt de sessie af. “Tijdens deze afterparty van de Week van de Mediawijsheid staan we stil bij de opbrengsten van de week, bekijken we hoe het staat met de kerndoelontwikkeling rondom digitale geletterdheid in het onderwijs én wisselen we in breakoutgroepen met elkaar van gedachten over hoe het nu verder moet met digitale geletterdheid. We gaan voorzichtig door- en vooruitkijken naar wat ons de komende tijd te wachten staat.”
Het woord gaat naar Aniek Breevoort van Netwerk Mediawijsheid. “Dit jaar stond de Week van de Mediawijsheid in het teken van ‘Like en cancel’. Uit ons onderzoek met de Erasmus Universiteit bleek dat veel Nederlanders wel asociaal gedrag online tegenkomen, maar daar niets aan doen uit angst om zelf slachtoffer te worden. Reden om sociaal gedrag online te stimuleren.”
Ze benoemt een aantal hoogtepunten van de week. “Zo’n 200 netwerkorganisaties organiseerden verschillende activiteiten, workshops en bijeenkomsten om samen aan de slag te gaan met het onderwerp. Ook MediaMasteres – de serious game die wij organiseren voor groep 7 en 8 om basiskennis over mediawijsheid op te doen – behaalde mooie resultaten. 8.100 klassen schreven zich in, wat gelijkstaat aan ongeveer 182.000 leerlingen. Dat is ongeveer 50 procent van de leerlingen tussen tien en twaalf jaar oud! Verder haalden we het nieuws met een artikel in NRC, twitterden de staatssecretaris en het ministerie over de Week van de Mediawijsheid en vroegen in totaal ruim 600 online accounts aandacht voor de week. Kortom: een super geslaagde Week van de Mediawijsheid!”
Kerndoelen
Tijd om de mensen aan de tand te voelen die op landelijk niveau betrokken zijn bij nieuw beleid voor digitale geletterdheid. Jos Pronk, vakexpert digitale geletterdheid bij SLO, vertelt over de ontwikkeling van dat beleid. “Er is een team van po-leerkrachten, vo-leerkrachten, vakexperts en curriculumontwikkelaars samengesteld om de kerndoelen voor digitale geletterdheid te formuleren. Een uitdaging, want het is een nieuw leergebied. Maar we kunnen voortborduren op dat wat we al weten. Zoals de vier taartpunten van digitale geletterdheid: informatievaardigheden, computational thinking, mediawijsheid, ict-basisvaardigheden. En de internationale rapporten en ontwikkelingen. Het komende jaar gaan we aan de slag met conceptkerndoelen, die we vervolgens gaan testen binnen scholen. Een flink proces, maar er moet natuurlijk ook goed over worden nagedacht.”
Johannes de Geus van Onderwijsontwikkeling Nederland vertelt waarom het zo belangrijk is onderwijsadviseurs te betrekken bij digitale geletterdheid. “Aanvankelijk leek digitale geletterdheid een ict-verhaal, dus werden ict-docenten ermee opgezadeld. We komen er steeds meer achter dat het vooral een kundige vraag is; het vraagstuk raakt de hele school en elk vak. Een goede adviseur heeft kennis van informatievaardigheden, computational thinking, mediawijsheid en ict-basisvaardigheden. Maar kan ook meedenken met scholen over de agenda en angst voor het nieuwe wegnemen.”
Beide heren concluderen dat we niet moeten wachten met handelen, maar nu al aan de slag moeten met digitale geletterdheid. Ze zien mooie voorbeelden in de praktijk. Johannes: “In het beroepsonderwijs is er een enorme drang om digitale geletterdheid te koppelen aan het bedrijfsleven. Bij ROC Amsterdam werd het curriculum scrumwise ontwikkeld; ontwerpvaardigheden vielen samen met digitale vaardigheden.” Jos benoemt een bootcamp digitale geletterdheid van Lucas Onderwijs. “Scholen bekijken met die bootcamp waar digitale geletterdheid uit bestaat en hoe dat aansluit bij de schoolvisie.”
Masterplan
De komende tijd wordt ook een masterplan door OCW opgezet, waarin een basisteam 145 scholen gaat benaderen voor ondersteuning bij het verbeteren van de vier basisvaardigheden: rekenen, taal, burgerschap en digitale geletterdheid. Nadia Demaret van Kennisnet vertelt erover: “Het team gaat achterhalen waarom het nog niet goed genoeg gaat en waarom ze willen verbeteren. Hoe kunnen ze de scholen in de toekomst beter helpen? En welke organisaties kunnen ze bijvoorbeeld aan scholen koppelen? Nieuw is dat dit nu dus ook voor digitale geletterdheid wordt gedaan.”
Breakoutrooms
De deelnemers gaan uit elkaar in breakoutrooms om zich te buigen over twee vragen: wat hebben scholen nu het hardste nodig om door te pakken op digitale geletterdheid? En wat kan de buitenwacht – van bibliotheek tot onderwijsadviseur en ontwikkelaar – daarbij voor scholen betekenen?
Wat de deelnemers vooral naar voren brengen, is dat scholen nog weinig handvatten hebben in hoe ze zaken moeten aanpakken en waar ze moeten beginnen. Scholen willen het wel verweven in het curriculum, maar de juiste methode is daarvoor nog niet altijd beschikbaar. En ze weten niet goed wie hen daarbij kan helpen. Ook wordt digitale geletterdheid gezien als iets extra’s dat leerkrachten moeten doen. De integratie in bestaande vakken, bijvoorbeeld door een brief te schrijven op de computer voor het vak Nederlands, wordt nog niet altijd gezien. Maar er zijn ook niet altijd genoeg materialen, of ze passen niet bij het niveau van de kinderen.
Bovendien is het leerkrachtafhankelijk; de ene leraar weet meer van ict en zet het dus ook makkelijker in dan de andere leerkracht. Ontwikkeling van digitale vaardigheden bij leraren is dus soms nodig. Een duidelijke visie, waarin digitale geletterdheid wordt opgenomen, is daarom belangrijk.
Het is belangrijk dat we allemaal overtuigd raken van het feit dat we met digitale geletterdheid aan de slag móéten gaan. Kansen daarin liggen in de samenwerking tussen scholen en bibliotheken. Bibliotheken worden nog niet altijd gevonden door scholen. Dat terwijl zij juist heel veel kennis hebben over het onderwerp en kunnen ondersteunen.
Remco concludeert: “Het thema digitale geletterdheid is al jaren een onderwerp. De politiek heeft een grote rol in het op papier krijgen van richtlijnen, en zo’n kader van bovenaf is ontzettend belangrijk. Maar dat betekent niet dat we nu stil moeten zitten en moeten wachten. Het onderwijs en alle daarbij betrokken organisaties kunnen ook nu zelf het heft in handen nemen. Neem alle handvatten die er al wel zijn als basis om een start te maken of verder te gaan met digitale geletterdheid.”
Goede voornemens
Ter afsluiting is het woord aan Nadia, die vertelt hoe je nu kunt doorpakken op digitale geletterdheid. “Met momenten zoals vandaag of de Week van de Mediawijsheid zie ik dat we weer boordevol inspiratie en goede voornemens zitten. Maar hoe houd je dat vast? En hoe zorg je ervoor dat het verder in de organisatie landt?” Ze geeft een paar tips.
“Belangrijk is dat mediawijsheid en digitale geletterdheid van iedereen is in je organisatie. Leg de last dus niet alleen bij een ict-coördinator neer; je moet het samen doen. Pak het daarin niet te groot aan, maar begin klein. Zoek één of twee collega’s en begin met kleine stapjes. Maar evalueer dan niet achter gesloten deuren. Zo enthousiasmeer je telkens nieuwe collega’s en laat je het zich verspreiden.”
Ze noemt daarbij nog twee belangrijke tools die helpen digitale geletterdheid en digitale vaardigheden te implementeren in het onderwijs: Teamwerk en Visiespel. “Deze helpen een visie vast te stellen en experimenten uit te voeren. Bijvoorbeeld in hoe je kunt aansluiten bij digitale geletterdheid met de bestaande leerlijnen.”
Een overzicht handige links:
- Handreiking ict-bekwaamheid
- Vier in Balans
- Handboek Digitale Geletterdheid
- Teamwerk: 8 teamopdrachten op aan de slag te gaan met (het gesprek) over digitale geletterdheid in het team
- Experimenten ontwerpplan
- Visiespel van SLO
- Bevindingen Praktijkonderzoek
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.