Voor iedereen die werkt in de bovenbouw van het primair onderwijs is het waarschijnlijk heel herkenbaar. Leerlingen met een eigen socialemedia-account. Maar herkenbaar, maakt het nog niet normaal, betoogt Linda Van Aalderen van netwerkpartner Myndr. ‘Voor sociale media geldt niet voor niets een minimumleeftijd van dertien jaar. Sociale media zijn namelijk helemaal niet geschikt voor kinderen op de basisschool’.

Waarom er een minimumleeftijd is

Social media zijn in korte tijd een groot onderdeel van ons bestaan geworden. En natuurlijk is het, ook voor kinderen, heel leuk om op social media foto’s te delen en leuke filmpjes te bekijken. Maar dat is maar een klein stuk van wat social media is. Achter die leuke voorkant die wij zien, zit een technologie die niet bedoeld is om ons als gebruikers een plezier te doen, maar om geld mee te verdienen. En wij maken dat mogelijk. Want social media zijn niet gratis: wij betalen ervoor met onze aandacht en onze meest basale menselijke emoties. En daar laten we kinderen ook aan mee doen. En dat is niet alleen illegaal, het is ook schadelijk.

Social media zijn niet gratis: wij betalen ervoor met onze aandacht en onze meest basale menselijke emoties

Zijn social media schadelijk voor kinderen?

Ja, behoorlijk zelfs. Lange tijd zagen we alleen de leuke kanten van social media. Wat de invloed ervan was, daar hadden we het niet zo over. Het was ook vaag. Maar ondertussen weten we genoeg. Zo weten we dat de constante meldingen op smartphones zorgen voor concentratieproblemen. We weten dat smartphones en social media expres zeer verslavend zijn gemaakt. We weten dat social media een grote impact op het mentale welzijn van kinderen heeft, met name op tienermeisjes.

We weten dat kinderen op social media met schadelijke content in aanraking komen. Onderwerpen en beelden die we in het normale leven ver bij ze vandaan houden (zoals porno, extreem geweld, seksueel misbruik, pesten en beelden van dierlijk of menselijk lijden) zijn op social media in overvloed te vinden. We weten dat social media te veel tijd innemen die kinderen aan andere dingen zouden moeten besteden zoals buiten spelen, huiswerk maken, sporten, vriendschappen onderhouden, vervelen en slapen. We weten dat de hersenontwikkeling van kinderen nog niet toereikend is om met de constante afleiding en prikkels van social media om te gaan.

Hoe komen jonge gebruikers op social media terecht?

Allereerst dringt de negatieve invloed van social media maar langzaam door. Daarnaast zochten we een tijdlang naar andere verklaringen. Zo dachten we dat het door Covid-19 kwam dat jongeren massaal somberber waren. En dat was rond die tijd ook zo. Alleen: de daling van de mentale gezondheid van jongeren zette al veel eerder in. Natuurlijk is het te simpel om social media als enige oorzaak daarvan aan te wijzen, maar frappant is wel dat de daling begon rond dezelfde tijd dat social media gewoon werd, rond 2012.

Bovendien ademt de hele maatschappij momenteel social media. Ook de wereld van kinderen. Het Jeugdjournaal behandelt in een vast item wat er zoal op social media gebeurt, vloggende meesters en juffen posten er op TikTok vrolijk op los en alle jonge eendjes in de Donald Duck zitten op Instagrap. Overal krijgen we het signaal dat het erbij hoort: kinderen op social media. Maar het is niet voor niets bij wet niet toegestaan. Dat is om kinderen te beschermen. Tegen het ongebreideld verzamelen van gegevens en tegen alle negatieve invloed waar kinderen nog niet mee zouden moeten dealen.

Overal krijgen we het signaal dat het erbij hoort: kinderen op social media. Maar het is niet voor niets bij wet niet toegestaan.

Je kunt denken: als het dan zo erg is, dan moeten ouders hun kinderen daar gewoon vandaan houden. Klinkt simpel, maar in de praktijk betekent het dat ouders dan moeten kiezen hun kind een deel van het huidige sociale leven te ontzeggen. Je zal in de klas maar net dat ene kind zijn waarvan de ouders dat besluit nemen. Dan lig je er mooi uit. Dit dilemma ervaren veel ouders en het is niet makkelijk hier een weg in te vinden.

Wat kun je met social media in de klas?

Op school stel je alles in het werk om een goed leerklimaat te creëren. Zaken die leren in de weg zitten of gewoonweg niet op school of in een kinderleven thuishoren, houd je buiten de deur. We delen daarom geen sigaretten en drank uit of maken een uitstapje naar een gokhal. Met de kennis van nu weten we dat social media ook niet in een kinderleven thuishoren.

Promoot social media daarom niet en zet het niet in de klas in. Ook al kiezen veel ouders ervoor hun kind tóch op social media te laten, als school kun je dat niet verantwoorden. Deel daarom als leerkracht je eigen socialmedia-accounts ook niet met je leerlingen.

Sta je social media toe in de klas, dan zeg je eigenlijk: neem al je legospulletjes maar mee

Daarnaast is social media een te grote bron van afleiding op wat je kinderen op school komen doen: leren. Als ze op hun laptop whatsapp hebben geïnstalleerd of op TikTok kunnen scrollen, zijn ze niet op hun schoolwerk gericht. Hoe aantrekkelijk het ook kan zijn: social media heeft geen toegevoegde rol in het onderwijs als je het afweegt tegen de nadelen. ‘Sta je social media toe in de klas, dan zeg je eigenlijk: neem al je legospulletjes maar mee’, zegt Hoogleraar Leren en Technologie aan de Radboud Universiteit Eliane Segers.

Je ontkomt er niet aan

Wees helder en duidelijk als school

Een advies van Lagendijk is daarnaast als school stelling in te nemen. Als je besluit dat social media binnen de school geen plek heeft, communiceer dit dan naar ouders. Veel ouders zullen je dankbaar zijn als je een duidelijk signaal afgeeft. Want als ouders is het lastig om een ander besluit dan de gangbare te nemen, maar als je je als school uitspreekt is het mogelijk samen een andere koers te gaan varen. Kijk maar naar de grote beweging die momenteel bijvoorbeeld in Engeland gaande is.

Lees ook:

• Is een minimumleeftijd voor smartphones een goed idee? ‘We ontkomen niet aan opvoeden’
• ‘Leer jongeren op een gezonde en gefocuste manier met hun mobiel omgaan’