Tijdens het Ithaka Film Festival maken jonge nieuwkomers van internationale schakelklassen in drie dagen een eigen film. Eind 2018 won het project een prestigieuze award, de Global Media and Information Literacy Award, van het door UNESCO geleide GAPMIL netwerk. Waarom is het werken met film juist voor jonge nieuwkomers waardevol?

Persoonlijke verhalen van nieuwkomers

Mohamad en zijn broer komen aan op station Utrecht Overvecht, met een grote tas. Ze zijn in een nieuwe stad, in een nieuw huis en op internet zien ze nare afbeeldingen voorbijkomen uit Syrië. Als Mohamad voor het eerst naar school gaat, is het niet makkelijk. Hij wordt gepest en verleid tot het nemen van drugs. Gelukkig, na een tijdje, vindt hij zijn plek en maakt hij de juiste vrienden. Alles komt goed; hij heeft zijn draai gevonden.

Het verhaal van Mohamad is een typisch filmverhaal van de jonge nieuwkomers waar ik bij het Ithaka Film Festival mee werk. Ik heb het verhaal al meerdere keren voorbij zien komen, in verschillende variaties natuurlijk. De films die ze maken liggen dicht bij henzelf. Ze hebben allemaal opnieuw moeten beginnen in een totaal vreemd land, waar andere regels gelden. De films worden gemaakt door leerlingen van Internationale Schakelklassen (ISK), een bijzonder soort voortgezet onderwijs. Hier vind je leerlingen uit alle windstreken van de wereld. Ze zijn net naar Nederland verhuisd en leren de taal. De meeste leerlingen zijn Syrisch, maar er zijn ook leerlingen uit Eritrea, Polen en China. Ze komen allemaal met een eigen verhaal, maar met hetzelfde doel: een toekomst opbouwen in Nederland. Na de ISK stromen de leerlingen door naar het reguliere onderwijs.

Videoworkshops op maat gemaakt

Vijf jaar geleden maakte ik voor het eerst video’s met deze bijzondere leerlingen; toen nog in het kader van mijn master Culturele Antropologie. Bij de Ithaka ISK in Utrecht heb ik samen met docenten en leerlingen het programma mogen vormgeven tot wat het nu is. Voor deze doelgroep hebben we alles op maat moeten maken, want bestaande methodes waren al snel te ingewikkeld en te talig. Het Ithaka Film Festival is de overkoepelende naam voor het filmeducatieproject waarin de jongeren in drie dagen hun eigen film maken. De gemaakte films worden gepresenteerd op lokale festivals op school of in een bioscoop in de buurt. Dit schooljaar doen er bijna 30 klassen mee en de beste groepen krijgen de kans om nog een film te maken; deze nieuwe films gaan in première op het Nederlands Film Festival 2019. Tijdens de workshops starten we altijd vanuit het maken: eerst zelf doen, fysiek en actief. Daarna kijken we wat er beter kan, wat we ervan kunnen leren.

Voor deze jonge nieuwkomers, die de Nederlandse taal nog aan het leren zijn, is audiovisueel werken in de klas een uitkomst. Ze zijn nu anders met taal bezig, door een script te bedenken en te acteren. Ze werken naar iets toe op een manier die past bij hun belevingswereld. Daarbij leren ze belangrijke 21^e eeuwse vaardigheden die voor hen vaak niet vanzelfsprekend zijn, zoals samenwerken, creatief denken en communiceren. Ook mediawijsheid is een essentieel onderdeel van de filmworkshops, door het maken krijgen de jongeren (technische) vaardigheden op het gebied van film, het vertellen van (beeld)verhalen en montage. Daarmee leren ze beeld beter begrijpen, ze doorzien hoe films worden gemaakt, welke macht een filmmaker heeft om de kijker te sturen en kunnen daarmee kritisch reflecteren op mediaproducten.

Een van de mooiste dingen vind ik, en zo erkennen ook docenten, dat het zelfvertrouwen van de jongeren een boost krijgt. Dat komt vooral doordat zij zelf volledig eigenaar zijn, en daarmee trots kunnen zijn op hun eigen mediaproduct. Zij bedachten het verhaal, hadden de camera vast en monteerden het tot hun eindversie. Ik was alleen maar een coach die ze de tools gaf en af en toe tips toeriep zoals: “Misschien kun je de emotie beter laten zien met een close-up.”

Meer dan een mediawijsheidproject

Voor jonge nieuwkomers, maar misschien ook voor jongeren in het algemeen, is het maken van een eerste film veel meer dan een mediawijsheidproject. Door het zelf maken leren ze niet alleen beeld beter begrijpen, ze ontwikkelen ook vaardigheden die ze nodig hebben als ze zich straks in het reguliere onderwijs gaan begeven. Film is een middel voor integratie, waardoor het gat tussen hen en de Nederlandse leerlingen straks iets minder groot is. Ik zie het maken van zo’n eerste film dan ook als aanzet om daarna met de jongeren dieper in te gaan op mediawijsheid. Ze zijn nu geënthousiasmeerd, begrijpen de basis van beeldtaal en staan steviger in hun schoenen.

Lespakket Mediawijs door Media Maken

Dat dieper ingaan op mediawijsheid kan via een mediawijsheid lespakket dat we ontwikkelden bij de Universiteit Utrecht, ook speciaal voor deze doelgroep. Met het lespakket Mediawijs door Media Maken kunnen docenten van ISK’s straks zelf met mediawijsheid aan de slag in de klas. Ook deze methode heeft het maken als uitgangspunt en zal binnenkort gratis toegankelijk worden gemaakt voor ISK’s. De resultaten van dit onderzoek zijn te volgen in de artikelen van ons onderzoeksteam op het blog ‘Mediawijs door Media Maken’.

Het zijn de eerste stappen naar mediawijsheid voor nieuwkomers, die daarmee makkelijker hun plek kunnen gaan vinden in de Nederlandse maatschappij. We hebben de tijd genomen om de doelgroep en het type onderwijs te leren kennen. Door methodes uit te proberen en het in co-creatie met docenten en jongeren te ontwikkelen, hebben we nu iets waar ik trots op ben. Het is en blijft een zoektocht naar de juiste methode, maar dat zal het altijd wel blijven, want media en jongeren veranderen ook continu.

Het Ithaka Film Festival is een project van The Video Bakery, Stichting De frisse blik en Ithaka Internationale Schakelklassen en werd mede mogelijk gemaakt door bijdragen van Fonds 21, Kansfonds, VSB Fonds, Stichting Kinderpostzegels, Prins Bernard Cultuurfonds en KF Hein Fonds. Mediawijs door Media Maken is een onderzoeksproject van Universiteit Utrecht en Ithaka Internationale Schakelklassen en werd gehonoreerd binnen de route Veerkrachtige en Zinvolle Samenlevingen van de Nationale Wetenschapsagenda.

Vanaf mei 2019 worden beide projecten ondergebracht in een nieuwe stichting, Common Frames, voor een kwalitatief aanbod op het gebied van filmeducatie en mediawijsheid voor nieuwe migranten in Nederland.

Deze artikelen vind je wellicht ook interessant

» IT’s a man’s world? Zo werken we ongelijkheid de cyberwereld uit
» Een gezond én lekker mediadieet?
» Is mediawijsheid het weerwoord tegen nepnieuws?