Deze week (18-22 september 2017) vindt de Week Tegen Pesten plaats. De slogan van dit jaar:  ‘Online pesten. Pak ’t aan!’. Goedbedoeld, maar ineffectief. De harde cijfers over pesten zakken namelijk al jaren niet. Alle themaweken ten spijt: scholieren pesten elkaar nog steeds de klas uit, zowel offline als online.[i] Niet zo vreemd als je kijkt naar de pestcultuur die op veel scholen én in de samenleving heerst. Je hoeft maar een blik te werpen op sociale media en je ziet dat die fungeren als pestverdubbelaar. Bovendien kunnen volwassenen – van politici tot vloggers – een beter voorbeeld stellen. Als zij elkaar de huid volschelden en het ‘vrijheid van meningsuiting’ noemen, dan heeft dat natuurlijk gevolgen voor de jongere generaties. Hoe moeten we het wél aanpakken?

Zet leerlingen aan het roer

Wat te doen om scholen veiliger te maken en het pesten aan te pakken? Verhoog de leerlingbetrokkenheid! De belangrijkste partij bij het anti-pestbeleid zijn immers de leerlingen zelf, en die worden te vaak over het hoofd gezien. Van hen wordt verwacht dat ze (terecht!) fatsoenlijk gedrag gaan vertonen, maar ze mogen er niet over meedenken. De enige manier om pesten structureel aan te pakken is leerlingen aan het roer te zetten. Zij moeten de dienst gaan uitmaken tegen pesten. Leerlingen zijn de sleutel tot de oplossing. Scholen moeten leerlingen die ruimte bieden, en de Inspectie voor het Onderwijs moet leerlingbetrokkenheid als eis stellen in plaats van te controleren op het bestaan van papieren protocollen ergens in een school-la.

Scholen die van bovenaf proberen pesten aan te pakken, falen. De enige manier is van onderop, met hulp van de leerlingen. Alleen met hen erbij is effectief schoolveiligheidsbeleid mogelijk. Het zijn de leerlingen die ervaringsdeskundig zijn. In hun online wereld zien ze dat klasgenoten kapot kunnen worden gemaakt. Elke poging om pesten te stoppen laat staan te voorkomen is gedoemd te mislukken als leerlingen geen doorslaggevende invloed hebben. Scholen moeten hen die invloed dan ook gaan bieden. Er zijn al veel geslaagde voorbeelden. Jongerenrechtbanken in een aantal scholen die dit schooljaar al voor de derde keer plaatsvinden.[ii] Vertrouwensleerlingen die meer horen dan welke volwassen mentor ook. Theater dat door zogenaamde ‘peer educators’ wordt uitgevoerd, door leeftijdgenoten die direct de harten van de leerlingen raken en geloofwaardig zijn.[iii] Feest- en introductiecommissies door leerlingen die begrijpen dat pesten vooral buiten de lessen plaatsvindt en daar ook moet worden gestopt.

Inspectie moet leerlingbetrokkenheid eisen

Momenteel toetst de Inspectie van het Onderwijs het schoolveiligheidsbeleid op drie aspecten. Monitort een school de veiligheidsbeleving van leerlingen? Neemt de school indien nodig maatregelen tot verbetering? Is de sinds kort verplichte Anti Pest Coördinator daadwerkelijk aangesteld?[iv] Als vierde toets behoort de Inspectie toe te voegen: Hebben leerlingen doorslaggevende betrokkenheid en invloed? Alleen dat gaat onze kinderen veiligheid bieden. Leerlingen zijn de beste ervaringsdeskundigen en adviseurs.

5 tips voor een effectiever schoolveiligheidsbeleid:

1. Stel een professionele Anti Pest Coördinator aan. Doe anti-pestbeleid er niet eventjes naast, maar laat hem/haar opleiden en gun de coördinator voldoende uren. www.deantipestcoordinator.nl
2. Verhoog de leerlingbetrokkenheid. Vorm een schoolveiligheidsraad met uit elke klas 1 of 2 vertegenwoordigers (ook pestkoppen). Zie het voorbeeld van www.jongerenrechtbanken.nl. Geef deze raad beslissingsbevoegdheid bij sancties op pesten, sextortion, doodsbedreiging e.d. Laat hen het anti-pestbeleid vertalen naar de leefwereld van de leerlingen.
3. Leer leerlingen discussiëren. Met argumenten, in plaats van scheldpartijen. Kijk bijvoorbeeld eens op www.discussierenkunjeleren.nl. Kunnen discussiëren maakt deel uit van burgerschapsvorming, en dus van mediawijsheid.
4. Onderzoek of en hoe personeel wordt gepest. Leraartjepesten is een groot taboe onder scholen, maar elke pesterij is een teken van pestcultuur. Ziekteverzuim onder onderwijspersoneel is een teken aan de wand. Zo ook: oncollegiaal over elkaar praten in de leraarskamer. Let op de schoolcultuur!
5. Evalueer het schoolveiligheidsbeleid minstens 1x per jaar. Wat werkt wel, wat werkt niet? Evalueer met en vanuit leerlingen, personeel en ouders. Stel bij waar nodig. Ontwikkel uw anti-pestbeleid van een papieren tijger tot een brullende leeuw.

[i] Onderwijscijfers.nl Onderzoeken 2014-2016
[ii] Jongerenrechtbanken: www.jongerenrechtbanken.nl
[iii] Peer educators, theater zoals: www.kikid.nl www.diversion.nl
[iv] Inspectie van het onderwijs, schoolveiligheidsbeleid: https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/sociale-veiligheid