Het recht op onbereikbaarheid en je digitale balans

woensdag 15 maart 2023

Bereikbaarheid is normaal geworden. En werkende mensen kunnen de drang ervaren om reactief te zijn vanuit de auto, trein, in de pauze, vanaf het schoolplein, vanuit de sportschool of tijdens een sociale gelegenheid. Wanneer je het gevoel kent van ‘altijd aan staan’ dan is die continue bereikbaarheid en reactiviteit een serieuze stressfactor. Het vult namelijk je afschakelmomenten en die afschakelmomenten heb je hard nodig om informatie te verwerken en stress te reguleren.

Het recht op onbereikbaarheid

Wanneer je die tijd voor verwerking en regulatie niet neemt, bouwt alles zich op en houd je een ‘vol hoofd’. En volle hoofden kunnen overvol raken, waardoor mensen zichzelf ongemerkt voorbij denderen, tot aan een burn-out toe. Daarom stond het wetsvoorstel voor het recht op onbereikbaarheid eerder dit jaar ter discussie. Na ruim vier jaar was het wetsvoorstel eindelijk echt onderwerp van gesprek in de Tweede Kamer.

Het wetsvoorstel krijgt van verschillende kanten steun. Enerzijds omdat de landelijke burn-outcijfers niet te ontkennen zijn. Anderzijds omdat de Tweede Kamerleden hun eigen collega’s zien bezwijken onder de werkdruk, bereikbaarheid en reactiviteit. Dat het debat op 9 februari om 20.00 uur in de avond werd gehouden is gezien het onderwerp wel ironisch. En terwijl het debat nog gevoerd moest worden dacht NOS (om 15.00 uur ’s middags) al te kunnen speculeren dat de wet er waarschijnlijk niet komen gaat.

De vraagtekens bij het wetsvoorstel zijn begrijpelijk. Het wetsvoorstel gaat in de titel over het recht op onbereikbaarheid, terwijl de inhoud gaat over een plicht voor de werkgever om een gesprek erover te voeren. Als werknemer heb je n.a.v. dit gesprek echter nog geen recht. Verder ging het debat over de regeldruk om zo’n verplicht gesprek te realiseren. Of over dat zulke gesprekken nu al gevoerd worden. Wil je het debat terugkijken? Dat kan hier.

De kunst van onbereikbaarheid

En of het nou om je privétijd gaat of om die ingewikkelde schrijfklus, afschakelen is niet makkelijk. Helemaal niet wanneer er best een kans is dat iemand iets van jou nodig heeft. Wanneer je van elkaar weet wat de afschakelmomenten zijn en wat privétijd is, dan kun je elkaar de nodige ruimte geven. Zodat collega’s die ruimte ook met een goed gevoel kunnen pakken. Want autonomie is een mooi streven, maar wanneer jouw ritme afwijkt van de meute dan kun je je toch bezwaard voelen.

Wij mensen zijn ontzettend nieuwsgierig. We willen gewoon heel graag weten wie ons probeert te bereiken en met welke boodschap.

De ruimte die je ervaart om autonoom te handelen is een belangrijk onderwerp van gesprek. En een teamgesprek heeft hier meer invloed op dan een bila met je leidinggevende. Maar wanneer je de ruimte hebt, voelt en geeft dan nóg is het een ware kunst om echt af te schakelen. Waarom? Wij mensen zijn ontzettend nieuwsgierig. We willen gewoon heel graag weten wie ons probeert te bereiken en met welke boodschap. Een pingeltje wel horen maar niet bekijken is tegennatuurlijk. Net zoals je je nieuwsgierigheid niet kunt onderdrukken wanneer de deurbel gaat. Niet voor niets wordt het verbod op mobieltjes in de klas aangemoedigd. Want de verleiding en nieuwsgierigheid is gewoon te groot om te onderdrukken, helemaal als tiener.

De plicht van onbereikbaarheid

Werkgevers die snappen hoe moeilijk het is om die nieuwsgierigheid te onderdrukken hebben daar iets op bedacht. Bij een reclamebureau in Amsterdam gaan de bureau’s op een vaste tijd de lucht in om overwerken te voorkomen. En zo zijn er ook werkgevers waarbij de ICT-afdeling het verzenden en ontvangen van e-mails tussen 19.00 en 7.00 uur heeft uitgeschakeld.

Een praktische oplossing waarmee gedragsverandering snel wordt gerealiseerd. Maar de creatieve mens vindt natuurlijk altijd een weg om die restricties heen wanneer het eigen belang is om die ene presentatie toch nog even af te stemmen in de vrije tijd.

De onmogelijkheid van onbereikbaarheid

En zo komen we bij een groep die helemaal niet onbereikbaar wil zijn. En bij wie je juist de autonomie aantast wanneer je de werktijden en communicatiemogelijkheden gaat inregelen. Logische weerstand wanneer je helemaal comfortabel bent met het werken waar en wanneer je maar wilt. Zo zijn er bijvoorbeeld mensen die graag overdag sporten en liever ’s avonds een uurtje extra werken. Of ouders die ‘s middags na schooltijd hun kinderen opvangen en daar de tijd voor nemen en op een eigen moment het werk weer oppakken.

Het gesprek over onbereikbaarheid

Wat niemand ontkent is dat het gesprek voeren over (on)bereikbaarheid van grote waarde is. Want wanneer je dat niet doet dan kan er een ongezonde werkcultuur ontstaan waarbij continue bereikbaarheid en reactiviteit de norm is. Een norm waar een autonome senior wel van durft af te wijken, terwijl de starter met bewijsdrang tot waanzin wordt gedreven. In een goed gesprek leer je elkaar kennen en zo zet je samen een fijnere norm, met ruimte voor autonomie en afschakelen voor iedereen. En ook de ruimte voor het blijven voeren van het gesprek over bereikbaarheid en onbereikbaarheid. Want het blijft ook na een goed gesprek een belangrijk aandachtspunt.

Teamgesprekstarters – Digitaal in Balans heeft samen met Netwerk Mediawijsheid en Alliantie Digitaal Samenleven handige teamgesprekstarters ontwikkeld. Dit zijn kaartjes met vragen, stellingen en dilemma’s zodat jouw teamgesprek gemakkelijk op gang komt. Tijdens deze Maand van de Digitale Fitheid toetsen we het product en het concept. Dus ben jij opzoek naar een gespreksleider met kennis van digitale balans en organisatieculturen? Iris Visser komt graag langs bij jouw team. Of ga zelfstandig aan de slag met de gespreksstarters en deel je bevindingen met ons.

Meer lezen

Laat een reactie achter

Vul je e-mailadres in om op de hoogte te blijven van reacties (je e-mailadres wordt niet gepubliceerd).

Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.