Van 18 t/m 25 november 2016 is het weer de Week van de Mediawijsheid. Het thema van dit jaar ‘Feit, Fake of Filter: Hoe word jij beïnvloed?’ raakt aan de roots van mediawijsheid. Centraal staan vragen als: hoe weet je wat waarheid is, hoe onderscheid je nep van echt en in hoeverre ben je wel volledig geïnformeerd?

Feit, Fake of Filter: Hoe word jij beïnvloed?

Het thema is relevanter dan ooit omdat de media van tegenwoordig steeds complexer in elkaar zitten. Vroeger kon je een mediaboodschap nog kritisch ontcijferen met een paar simpele vragen: Wie is de maker, welke technieken worden gebruikt, wat is het doel van de boodschap, en op wie is de boodschap gericht? Tegenwoordig lopen de makers van mediaberichten echter dwars door elkaar heen. Er zijn de min of meer officiële kanalen zoals de omroepen en de pers, maar ook youtubers, politici en bedrijven die media maken, en niet te vergeten al die mensen die filmpjes en commentaren posten op sociale media. De technieken die de makers gebruiken zijn eindeloos en kunnen variëren van simpele tweets en cross- en transmediale concepten tot interactieve storytelling waarbij we ons  volledig kunnen laten onderdompelen en meeslepen in de boodschap van de makers. Ook de doelstellingen van de makers zijn niet meer zo eenvoudig te doorzien. Naast het verkopen van producten of het beïnvloeden van meningen als mogelijke doelstelling is daar nu ook het verkrijgen van persoonlijke gegevens bij gekomen, bijvoorbeeld om te gebruiken voor big data-toepassingen of psychologisch onderzoek.

Persoonlijke echoput

En tot slot, op wie is de boodschap gericht? Steeds vaker is dat op jou persoonlijk in plaats van op een brede doelgroep. Dit is mogelijk doordat er van jou een profiel is gevormd op basis van al je dagelijkse on- en offline bezigheden: bijvoorbeeld je zoekgeschiedenis, e-mailverkeer, koopgedrag en posts op sociale media. In dat profiel staat kortweg wie je bent en wat je voorkeuren en interesses zijn. Alles wat met jouw profiel conflicteert wordt weggelaten en alles wat aansluit, herhaald. Dit is een beproefde mediatechniek. Zo ontstaat om elk persoon heen een zogenoemde filter bubble, een echoput waarin de mediaboodschappen die je ontvangt perfect bij je passen en elke tegendraadse noot is weggefilterd. Voor een deel is dat wel lekker makkelijk. Want je was toevallig toch op zoek naar nieuwe schoenen voor bij je nieuwe jurk, of naar nóg meer YouTube filmpjes met tips over energiebesparing of afvallen. En het heeft ook wel iets geruststellends om vanuit die onontkoombare stroom van media juist precies díe informatie te ontvangen die je leuk vindt, die je nodig hebt en die je bevestigt in je keuzes. Je kan er in wegdromen: alles is goed, ik ben okay en mijn leven ook.

Actief ontdekken

Voor volwassenen zou je het opgaan in deze bubble nog kunnen zien als een bewuste keuze, een vorm van omgaan met  de hectiek van alledag. Maar bij kinderen ligt het toch anders. Kinderen zijn minder eenvoudig in staat om zo’n keuze te maken en er bovendien niet bij gebaat om in slaap te worden gesusd. Hoe ontdekken ze anders de wereld en hun verbondenheid daarmee, hun unieke talenten en interesses, hun creativiteit? Kinderen help je  zich juist te ontwikkelen door ze te prikkelen, ze uit te dagen en de lat steeds nét ietsje hoger te leggen. Op die manier kunnen ze ervaren hoe ze van betekenis kunnen zijn voor anderen, hun vaardigheden ontwikkelen en een gevoel van eigenwaarde opbouwen.  

In het onderwijs is er inmiddels zorgvuldig onderzoek gedaan naar dit soort vormen van gepersonaliseerd leren. Hierbij staat de vraag hoe optimaal aan te sluiten bij het niveau van een kind en het kind tegelijkertijd uit te dagen centraal. Bij de media die kinderen in hun vrije tijd gebruiken, speelt deze vraag echter helemaal niet. En ook daar worden profielen aangemaakt van kinderen op basis van allerlei data afkomstig uit games, apps, of via sportclubs, muziekscholen of loggers die ze volgen. Maar het aanbod dat daaruit voortvloeit is gericht op meer van hetzelfde. Op bevestiging en herhaling en niet op uitdagen en het actief ontdekken van wat nieuw is in de wereld. De vraag is of de zorgvuldige inspanningen vanuit de school om juist deze balans te vinden daarmee niet weer deels teniet worden gedaan. Hoog tijd dus om aandacht te besteden aan bron- en bubblewijsheid in de Week van de Mediawijsheid!

#WvdM16 in het netwerk

Het bewust, kritisch en actief omgaan met mediabronnen en –bubbles staat centraal in deze Week van de Mediawijsheid in 2016. Wat gaan we allemaal doen? In de eerste plaats doen weer veel bibliotheken en netwerkpartners mee in het organiseren van activiteiten. Kijk voor een overzicht op weekvandemediawijsheid.nl. Elke school in Nederland kan bovendien meedoen aan de Week door in de klas aan de slag te gaan met de discussiestellingen op de campagneposter. Die kun je hier bestellen. Voor het po organiseren we de MediaMasters Game – dit jaar voor de zesde maal en op dit moment hebben al ruim 5000 klassen zich aangemeld! En voor het vo en mbo houden we tijdens de Week het My Comment Festival waar 1000 jongeren van 14 – 16 jaar aan de slag gaan met mediawijsheid. Klassen uit het vo en mbo kunnen ook meedoen aan My Comment in de Klas, zie daarvoor mycomment.nl.

Kortom: er staat ons weer een mooie week te wachten! Als je ook een activiteit wil organiseren of op laten nemen op het landkaartje, kijk dan op weekvandemediawijsheid.nl/activiteiten.