Wat zal ‘Artificial Intelligence’ (AI), ook wel kunstmatige intelligentie, in onze toekomst voor rol gaan innemen? Dat was het vraagstuk waarmee Devid Ilievski, docent en onderzoeksjournalist, het 11e Nationaal Mediawijsheid Congres van de Nationale Academie voor Media en Maatschappij aftrapte. Wat opviel was zijn nadruk op de unieke interpretatie en betekenisgeving van de mens aan taal, op basis van zowel ratio als emotie. Het stuk kennis kunnen we waarschijnlijk eindeloos blijven programmeren. Het stukje intermenselijke emotie valt echter (nog) niet te technologiseren. AI mist daarom nog een belangrijk stuk in het kunnen nemen van menselijke beslissingen. Als innoverende opvoeders weten wij dat het technologische tij echter niet meer valt te keren. Het is daarom van groot belang eerst zelf een kritische en mediabewuste houding te ontwikkelen om zo, samen met onze jeugd, onze digitale toekomst tegemoet te kunnen treden.

AI als copycat

Ilievski maakte aanwezigen ervan bewust dat we de werking van AI nog onvoldoende begrijpen. AI zal in dienst moeten staan van de mens, lerend van diens keuzes, zonder opzichzelfstaand doel. Wanneer die keuzes bijvoorbeeld onderbouwd worden door racistisch taalgebruik, kan het zijn dat AI het hebben van vooroordelen als normaal en rationeel gaat zien. AI kopieert al lerende enkel onze vooroordelen. Wij als mens weten dat deze uitspraken gekleurd zijn door emotie, intuïtie en persoonlijke interpretatie van een situatie. De filosoof Bertrand Russell beweerde eerder al dat de mens zijn keuzes niet maakt op basis van zijn verstand, maar vanuit emotie. Dat betekent dat we ons allereerst bewust moeten worden van wat we ergens bij voelen, welke betekenis we daaraan geven en hoe we hier vervolgens onze actie op laten volgen.

Positief voorbeeld doet volgen

Laat dit nou perfect aansluiten bij de bewezen theorie van Esther Roozendaal (Universitair docent Communicatiewetenschap): media-empowerment. Media-empowerment gaat uit van een aanpak die ons als mens meer controle geeft over de invloed die media hebben op onze gevoelens, gedachten en gedrag. Het gaat er om dat we leren zelf de regie te nemen over ons mediagedrag. Wanneer wij daarin dus een positieve voorbeeldrol als (professioneel) opvoeder aannemen, doet de jeugd ook volgen, toch? Het lijkt me in ieder geval iets om herhaaldelijk met ons verstand over na te denken. Of wellicht moeten we toch eerst de urgentie ervan voelen?

De beroemde NS selfieconducteurs, Onur & Mustafa, hebben in ieder geval het aanwezige publiek, al beatboxend, positief weten op te zwepen. Zij willen Nederland laten zien hoe mooi hun beroep als conducteur is door het maken van selfies en vlogs. Voor deze voorbeeldrol werd er vanuit de Nationale Academie voor Media & Maatschappij een Award aan hen uitgereikt.

Nederland als koploper

Tijdens het plenaire gedeelte sprak Paolo Celot, initiatiefnemer en secretaris-generaal van EAVI, o.a. over de ‘All Digital Week’ die deze week plaatsvond. De Nationale Academie voor Media en Maatschappij is met hun Nationale Opleiding MediaCoach door de Europese Commissie aangemerkt als ‘best practice’. Hierdoor worden zij als voorbeeld gezien voor de vijf andere landen, die vanuit het project ‘The European MediaCoach’ een lokale MediaCoach opleiding ontwikkelen. Celot benadrukte de dynamiek en energie van Nederland in het inspireren op het gebied van media-empowerment, in plaats van een primaire focus op kennis en vaardigheden. Het gaat volgens hem om “the art of living with media”. Een mediabewuste houding blijkt dus wederom nodig (daar hebben we de kracht van de herhaling weer) om die nieuwe weg te leren bewandelen in ons huidige en toekomstige leven met media.

Aan de slag: impressie workshops

Aanwezigen konden na het plenaire gedeelte kiezen uit achttien verschillende workshops. Zo was er een workshop over digitale criminaliteit door het Politie Media Lab, kon je overleven in het educatieve mediawijsheidspel ‘De Mediajungle’ (geschikt voor LVB-jongeren) of leren je eigen algoritme te bouwen. Daarnaast gaven jongeren workshops over programmeren en AI-dilemma’s in de klas. Een korte impressie van twee workshops waarin handvatten werden aangereikt om om te leren gaan met AI en de veranderingen die ermee samenhangen:

Word baas over je digitale handelen

De workshop ‘Neem weerstand tegen mediawijsheid weg bij digitaal fanatieke jongeren’ werd verzorgd door Laurens Veltman, eigenaar en coach bij Digital Awareness. Laurens hield een zeer overtuigend verhaal vanuit zijn eigen ervaringen als ex-gameverslaafde (vier jaar gameverslaving  en drie jaar professioneel pokerspeler) versus zijn psychologische achtergrond. Vragen als ‘hoe herken je jongeren die zich verliezen in gaming of sociale media?’ en ‘hoe zoek je hier vervolgens het contact?’ kwamen aan bod. Vanuit de groep werden casussen uit ieders praktijk gevraagd, waarop Laurens concrete tips inbracht om bijvoorbeeld de intrinsieke motivatie bij jongeren voor het leren van mediawijsheid te bereiken. Hij liet zien wat er vaak gebeurt in het contact met jongeren, waarom dit vaak niet tot het gewenste resultaat leidt en hoe dit anders zou kunnen. Kern van het verhaal is wederom het belang van de juiste mediahouding en het je als (professioneel) opvoeder verplaatsen in je doelgroep, hen zien als ervaringsdeskundige en onbevooroordeeld openstaan voor hun visie en verhaal.

Mediabewuste houding: start met omdenken!

Tot slot een hernieuwing van onze energie als (media)professional, om zo ieders mediahouding een positieve boost te geven. Deze workshop gaf ik samen met Iris van der Heijden vanuit onze rol als universitair mediapedagoog bij Het Mediateam. Omdat we zowel ervaring hebben in het doen van (participatief) jeugdonderzoek als het voor de klas staan als vakdocent Moderne Media, kreeg de workshop een theoretisch én praktisch tintje. Allereerst werd de bewustwording van het mediahandelen van de groep interactief geprikkeld via de eigen smartphone. Zo bleek dat we van onze jeugd verwachten dat ze een half uur voor het slapengaan geen scherm meer voor hun neus hebben, maar checken we zelf in bed nog wel Nu.nl, het weer of sociale media.

Ook was er in dit kader aandacht voor digitale geletterdheid als onderdeel van het curriculum. Uitgaande van de al bestaande takenlijst en (hoge) werkdruk op leraren, zullen we ons onderwijs positief moeten gaan omdenken. Waar liggen de kansen om die mediahouding met bijpassende kennis en vaardigheden te combineren binnen bestaande vakken?

Tijd om aan de slag te gaan: eerst individueel, vervolgens samenwerkend om zo ons beste advies als MediaCoach te pitchen over thema’s als sexting of schermtijd. Wat hier vooral als tip naar voren kwam, was dat we preventief en onbevooroordeeld het gesprek aan moeten gaan, niet moeten wachten tot het een keer misgaat en blijvend moeten communiceren tot het beklijft. Dat geldt voor ons allen. Volgens Het Mediateam is het niet meer een kwestie van wat er al speelt of wat er bestaat op het gebied van kennis en materialen, maar vooral: hoe gaan we dit in de praktijk brengen? Het draait om de juiste, positieve omdenkhouding ten opzichte van media: hoe verander je een bepaalde cultuur met bijbehorend gedrag richting media en elkaar? Geloof in jezelf als (professioneel) opvoeder en ook in het kunnen van de jeugd; durf bij te dragen aan die (media)cultuurverandering!

Kracht van de herhaling

Terugkerend naar het vraagstuk waarmee Ilievski deze dag startte; wat zal AI in onze toekomst voor rol gaan innemen? Dat is in de huidige tijd nog niet te voorspellen. Wat we wel weten is dat wij als mens onze eigen keuzes maken. Wij zijn in charge om onze mediahouding positief te veranderen. De mens evolueert, de vraag is dus wie zich kritisch en bewust weet aan te passen aan onze nieuwe, technologische omgeving. Voor de keuzes die we hierin gaan maken zullen we volgens Ilievski in ieder geval meer waarde moeten gaan hechten aan ons EQ dan aan ons IQ. Laat je inspireren en denk out of the box in het aannemen van een positieve mediahouding!

Deze artikelen vind je wellicht ook interessant

» Mediaopvoeding in de bibliotheek: tips voor de praktijk
» Nieuw dossier over algoritmes: maak de technologie toegankelijk!
» Thema’s voor de toekomst #1 – Gamification