In aanloop naar de Week van de Mediawijsheid van dit jaar delen netwerkpartners hun ervaringen, tips en redenen om deel te nemen in een reeks interviews. Andrea Rhodenborgh is werkzaam als projectbegeleider bij SETUP. In dit interview gaat zij dieper in op het thema van de #WvdM en de manieren waarop techbedrijven strijden om onze aandacht.
Welke link heeft jouw organisatie met digitale balans?
SETUP is (meer dan) een medialab dat zich inzet voor een technologie-kritische samenleving. Ons collectief doet onderzoek naar de invloed van technologie op de maatschappij door ethische kwesties rondom technologie invoelbaar te maken voor een breed publiek. In die zin houden we ons zeker bezig met digitale balans, maar dan wel op een ander niveau. We kijken naast individueel mediagebruik ook naar de systemen en cultuur waarin technologie is ingebed, hoe die eruitzien en welke invloed dat heeft op ons dagelijks leven. Hoeveel autonomie en ruimte hebben we om zelf invulling te geven aan onze digitale balans?
De technologische systemen die we dagelijks gebruiken bevatten bepaalde waarden die zijn bedacht door een kleine groep ontwerpers. Die waarden bepalen voor een groot deel onze bewegingsruimte online. In deze ontwerpen zitten allerlei machten en krachten verscholen waar we iets mee moeten, maar waar we ons niet altijd van bewust zijn. Door die machten en krachten bloot te leggen, leren we mensen om naar de maatschappelijke digitale balans te kijken. Je bent namelijk niet in je eentje verantwoordelijk voor jouw digitale balans. Ook de tech bedrijven die producten ontwikkelen en overheden die regels maken voor die producten hebben hier een aandeel in. We zoeken in die machtsverhoudingen niet naar een schuldige, maar proberen een gesprek te faciliteren tussen de verschillende partijen met als doel om samen te werken aan een inclusievere samenleving als het om technologiegebruik gaat.
Techbedrijven doen er alles aan om je aandacht vast te houden.
Waarom is digitale balans volgens jullie belangrijk?
Digitale balans is nodig om je prettig te voelen bij je mediagebruik. Als aanvulling op die digitale balans zeggen we: leer ook voorbij je eigen gebruik te kijken. Bijvoorbeeld naar hoe je verleid wordt om tóch iets langer door te scrollen. Of om deze keer wel die koop-button aan te klikken. Techbedrijven doen er alles aan om je aandacht vast te houden en om je (indirect) geld uit te laten geven.
Duik je nóg dieper in het medialandschap, dan kun je je afvragen hoe we ons als maatschappij willen verhouden tot het digitale. Waar in ons leven willen we bijvoorbeeld media, en waar niet? Wat vinden we ervan dat techbedrijven onze aandacht opslokken, en waar zou die aandacht anders naar zijn uitgegaan? Hiermee vragen we ons niet alleen af wat ‘normaal’ is, maar leren we ook om kritisch te blijven op wat ons wordt aangeboden. Het digitale moet een democratisch proces zijn. Nu lijkt het soms alsof techbedrijven het énige ware perspectief hebben. Het is gezond om je open te stellen voor meerdere perspectieven.
Wat verstaan jullie onder ‘gezond schermgebruik’?
Schermgebruik is pas gezond als je er met anderen over praat. Zonder face to face gesprek over je schermgebruik, zijn de oplichtende pixels op je scherm betekenisloos. Binnen onze eigen organisatie voeren we onderling vaak gesprekken over wat zich allemaal op onze schermen afspeelt. Dat kan gaan over de inhoud, maar ook over hoeveel tijd we in deze ‘tunnel’ doorbrengen en wat dat met ons doet.
We zijn geen slaaf van wat de tech-industrie voor ons ontwerpt.
Welke adviezen over gezond schermgebruik zouden jullie de lezers willen meegeven?
Probeer tijdens het evalueren van je eigen schermgebruik ook eens achter die mechanismen in de apps te kijken. Zitten er bijvoorbeeld veel felle kleuren in het ontwerp van de app, of gaat de inhoud snel voorbij en krijg je steeds weer iets nieuws voorgeschoteld? Welke verlangens heb je waar techbedrijven op inspelen?
Besef ook dat je een mens bent en geen computer! Het gebeurt nog maar al te vaak dat we onszelf reduceren tot een denkend brein in het luchtledige. Maar we zijn geen slaaf van wat de tech industrie voor ons ontwerpt.
Tot het zover is dat techbedrijven hun businessmodel meer ethisch inrichten, kunnen we zelf kritisch kijken naar hoe we ons laten leiden door onze eigen dopamine. Gebruik de tips in dit artikel en het Digitale Balans Model om na te gaan welke invloed al die stimuli op je hebben. In hoeverre wil je dat dit zo is? Wil je maatregelen nemen om je eigen gedrag te veranderen? Je bent natuurlijk geen slaaf van de tech industrie en kan zelf heel goed beslissen wat goed voor je is, ongeacht wat je wordt aangepraat of wat je jezelf aanpraat.
Waar houden jullie je op dit moment mee bezig?
We werken momenteel met de Koninklijke Bibliotheek aan een superhelden comic workshop en leren hoe we in onze maatschappij meervoudige perspectieven kunnen cultiveren omtrent technologie. Werk je bij een bibliotheek, doe dan op 3 december mee aan de trainingsdag digitaal burgerschap. Werk je niet bij een bibliotheek, neem dan vooral een kijkje op de SETUP website en lees onze artikelen.
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.