Verslag congres Onbeperkt mediawijs en bijzonder digitaal op 10 mei in Brussel

Overheden zetten vol in op digitalisering en de samenleving medialiseert snel. Hoe voorkomen we dat kwetsbaardere mensen buiten de samenleving vallen? Op het congres Onbeperkt mediawijs en bijzonder digitaal werd duidelijk dat zorg en welzijn voor een grote uitdaging staan. Waar begin je met mediawijs beleid? Hoe ontwikkelen we maatwerk? En hoe krijg je mediawijsheid in het DNA van je organisatie én cliënten?

Tijdens het congres van Mediawijs, het Vlaamse Kenniscentrum Digitale en Mediawijsheid, kwamen mensen uit de zorg en welzijn, wetenschap, beleid én mensen met een beperking samen om te spreken over de toekomst met digitale media. Dat er grote behoefte is aan kennis, tools en samenwerking werd direct duidelijk.

Dit is wat begeleiders nodig hebben 

De eerste spreker, mediapedagoog Davy Nijs, start met het schetsen van de situatie in de niet rechtstreeks toegankelijke hulpverlening. Hij onderzocht de behoeften van begeleiders in de sector en presenteert zijn onderzoeksrapport Mediawijsheidsnood. Daarbij doet hij vijf aanbevelingen aan de sector:

1. Welzijnsorganisaties moeten blijven zorgen voor toegang tot digitale media op maat
2. Cliënten moeten ondersteund worden om digitaal te participeren en weerbaar te zijn
3. Digitale mediawijsheid moet behoren tot het DNA van elke welzijnsorganisatie
4. Medewerkers moeten professionalisering krijgen rond digitale mediawijsheid
5. Welzijnsorganisaties moeten meer informatie uitwisselen over digitale mediawijsheid

Er is onder begeleiders vooral behoefte aan kennis en tools. Er is een roep om basiskennis in mediawijsheid bij zowel de begeleider als de cliënt. Kennis die geboden kan worden in (na)scholing, maar ook vanuit externe expertise die tussentijds geraadpleegd kan worden. Er is behoefte aan een plek waar kaders worden geboden en waar kennis opgedaan en uitgewisseld kan worden. Hoe zorgen we ervoor dat niet iedereen ‘het warme water’ opnieuw hoeft uit te vinden?

Nijs signaleert daarnaast dat begeleiders een grote behoefte hebben aan maatwerk. Er zijn grote verschillen binnen kwetsbare groepen, en bij veel materialen en tools is hier geen rekening mee gehouden. Het materiaal dat op dit moment ontwikkeld wordt, wordt volgens Nijs spijtig genoeg vaak niet doorontwikkeld door het projectmatige karakter.

Kijk verder dan interventie: het gaat om de uitkomst!

Als we het hebben over jongeren, wordt er volgens Ellen Helsper (professor aan de London School of Economics and Political Science) vaak vergeten dat er grote verschillen zijn. Je kunt niet spreken over één groep van kwetsbare jongeren of één groep van digital natives. Beleid of interventies kunnen compleet verschillende gevolgen hebben, afhankelijk van het startpunt en huidige omstandigheden.

Volgens Helsper is er te weinig aandacht voor de uitkomst van beleid en interventies. Zij werkt daarom aan het onderzoeksproject Digital skills to tangible outcomes. “Het gaat niet om de media, het gaat om de waarde die media toevoegen aan jouw leven: om de uitkomst.” Iedereen zou de kans en vaardigheden moeten hebben om “digitale media te gebruiken op manieren die jou toestaan om daar voordelen uit te trekken en negatieve uitkomsten te vermijden, nu en in de toekomst”.

Oncomfortabel in de online wereld

Een groot deel van digitale ongelijkheid ontstaat door barrières in het leven van jongeren. Hierbij gaat het niet alleen om toegang tot digitale media of het ontbreken van vaardigheden, maar ook om economische, sociale, politieke, culturele en persoonlijke barrières. Deze zorgen, aldus Helsper, voor een neerwaartse spiraal die tot negatieve uitkomsten leidt. Jongeren die de meeste barrières ervaren, zijn jongeren die geen werk of studie hebben of die in armoede leven. Ze weten de mogelijkheden van digitale media niet te benutten. Hun wereld blijft klein.

Helsper pleit ervoor om het startpunt van de neerwaartse spiraal aan te pakken. Veel mensen voelen zich oncomfortabel in de digitale wereld en dat is voor velen een belangrijke reden om af te haken. Een derde van de jongeren zegt dat ze online geconfronteerd zijn met anderen die hen zich oncomfortabel laten voelen over zichzelf. Daarnaast blijkt dat 40 procent van jongeren moeite heeft met het maken van beslissingen over eigen online gedrag of rond negatief gedrag van anderen. Deze jongeren moeten kunnen oefenen met deze ongemakkelijkheid, in een beschermde omgeving. Het is essentieel dat er niet alleen aandacht is voor digitale vaardigheden, maar ook voor zelfvertrouwen, sociale vaardigheden en mediawijsheid.

Van ideaal naar de praktijk van nu

De eerste twee sprekers zetten de toon. ‘Dit is wat er nodig is om kwetsbare mensen vaardig te maken in de digitale wereld.’ Maar hoe gaan we dat verwezenlijken? Op het congres wordt duidelijk dat zorg en welzijn nog met veel vragen zit. De aanwezigen die ik spreek, uit de jeugdzorg en speciaal onderwijs, zijn naarstig op zoek naar handvatten om mediawijs beleid van de grond te krijgen binnen hun organisatie. Zij kijken op dit congres uit naar het Ontdekkingscafé, de workshops en de sessies waarin talloze concrete tools, projecten, beleid en kennis worden tentoongesteld en uitgewisseld.

“Zorg voor een levend plan, vertrek vanuit een positief gevoel en geef het goede voorbeeld”, zo luidt de boodschap tijdens de sessie Pleit voor een media(wijs)beleid. Bedenk voor jezelf welke mediawijze competenties een collega zou moeten hebben in een nieuwe vacature. Wil je beleid maken met het management? Of past een multidisciplinaire werkgroep beter bij jouw aanpak? En betrek je de cliënten wel of niet? Zorg- en welzijnsorganisaties hoeven gelukkig niet zelf het wiel opnieuw uit te vinden. Tijdens deze sessie worden verschillende hulpmiddelen gepresenteerd voor het opzetten van mediawijs beleid.

Onderzoek: #Kansen #E-inclusie #Burgerschap

Na de sessie over beleid woon ik een sessie bij waarin het nieuwste onderzoek wordt gepresenteerd. Tom Vandries van de UCLL presenteert onderzoek naar hoe mensen met een LVB hun netwerk kunnen versterken met sociale media. Sociale media blijken niet alleen een plek van risico’s, maar ook een plek waar zij emotionele, praktische, verbindende en waarderende steun kunnen vinden.

Maar hoe zorgen we dat iedereen de mogelijkheid heeft om van deze kansen te profiteren? Uit onderzoek van Chantal Wauters en Axelle Asmar (SMIT – VUB) blijkt dat er bij beleidsmakers binnen de Belgische overheid weinig aandacht is voor digitale inclusie. Overheden zetten hard in op digitalisering, maar richten zich hierbij vooral op economisch profijt. Er is volgens de onderzoekers te weinig aandacht voor sociale netwerken en houding.

In de zorg is wel veel aandacht voor inclusie. Maar het middenveld ervaart enorm veel druk als vangnet. Er is behoefte aan een kennispunt en aan specifieke gebruikersprofielen.

Welke geletterdheden zijn nodig voor autonome gebruikers? En welke vaardigheden? Technologie ontwikkelt zich snel, dus opleiding zou verder moeten gaan dan knoppenkennis, zo adviseren de onderzoekers. Het gaat niet om de snelheid van uitvoering, maar om de snelheid van leren. We moeten veranderen hoe mensen leren, namelijk meer door zelf te proberen. En we moeten veranderen wat mensen leren, met meer focus op het leren-leren.

De lokroep van de doelgroep

Het congres van Mediawijs geeft een rijkelijke inkijk in de wereld van zorg en welzijn. Er is veel kennis, er zijn mooie projecten en tools en er is veel aandacht voor de urgentie van mediawijsheid. De kunst is om deze krachten de bundelen, zodat niet iedereen ‘het warme water’ opnieuw hoeft uit te vinden. Dat is wat dit congres biedt: een platform voor verbinding.

De dag wordt afgesloten met een muzikale afsluiting: ‘De lokroep van de doelgroep’. Op de tonen van een zelfgekozen lied delen jongeren met een beperking hun ervaring met media(wijsheid). Op het congres laat de doelgroep zelf zich duidelijk horen: betrek ons bij het maken van mediawijs beleid. Geef ons autonomie en laat ons profiteren van digitale media. Een spreker vanuit de doelgroep vertelt dat hij veel aan de dag heeft gehad: hij gaat direct aan de slag met Mijnondersteuningplan.be, om online zijn eigen zorgvraag vorm te geven.

Dit congres werd op uitnodiging van Mediawijs bijgewoond. Bij recensies, verslagen e.d. geldt dat bloggers hun eigen mening delen.

Het congres #MWCON19 Onbeperkt mediawijs en bijzonder digitaal werd georganiseerd door Mediawijs, UCLL, SAM vzw en Child Focus op 10 mei 2019 in Brussel. Lees hier de terugblik, met onder andere de presentaties van de sprekers en de aftermovie.

Zet je in voor mediawijsheid van (begeleiders van) kwetsbaren:

» Onderteken het Mediawijsheid Manifest: ‘Ook jongeren met een LVB hebben recht op een leuk online leven’
» Ga aan de slag met 5 kickstarters voor begeleiders van jongeren met een LVB
» Doe mee aan de Challenge Nederland Mediawijs 2019 en maak kans op de stimuleringsregeling