Kan een groot pakket aan nieuwe Europese regels er aan bijdragen dat het internet een socialere plek wordt? De Digital Services Act (DSA) gaat in 2024 in en deze wet dwingt online platformen onder meer om strenger op te treden tegen schadelijke content. We spreken hierover met netwerkpartner Commissariaat voor de Media. “De wet gaat wel voor meer bewustzijn bij burgers zorgen.”
De DSA is één van twee grote Europese wetten die de komende jaren ingaat. De wet richt zich op de zogenoemde ‘online tussenhandelsdiensten’. Daar vallen bijvoorbeeld grote en kleinere online platformen onder. Maar ook online marktplaatsen. De DSA moet online verspreiding van illegale inhoud tegengaan en dwingt tot meer transparantie. Elke EU-lidstaat krijgt een eigen DSA-coördinator, die het toezicht op de DSA coördineert en het centrale aanspreekpunt is voor burgers met klachten.
De tweede grote Europese wet uit dit pakket is de Digital Markets Act (DMA). Deze wet richt zich alleen op de grootste techbedrijven en andere zogeheten ‘poortwachters’ die, vanwege hun dominante marktpositie, worden gedwongen hun diensten meer open te stellen. Ook moet de DMA consumenten beter beschermen bij aankopen van producten of diensten en je privacy beter beschermen. De Europese Commissie houdt toezicht op de naleving van de DMA, die begin 2023 ingaat.
Lees meer over de DMA en DSA
Meer lezen over wat er precies in de DMA en de DSA staat? We hebben een selectie van artikelen voor je samengesteld die een eenvoudig overzicht bieden van beide wetten:
- Bits off freedom: 8 nieuwe regels die jou beter gaan beschermen tegen online platformen
- KASSA: Alles wat je moet weten over de nieuwe Europese internetwet
- NOS: Tweede grote EU-techwet moet burgers online beter beschermen
- NOS: EU richt met nieuwe wetgeving pijlen op hart van big tech
- RTL Nieuws: Strengere Europese techregels: dit verandert er voor jou als consument
Een prosocialer internet?
Gaan deze wetten ook iets betekenen als het gaat om het bevorderen van prosociaal online gedrag? Daar lijkt het wel op. Vooral in de DSA is een aantal regels vastgelegd die van de online wereld, op het oog althans, een socialere plek moeten maken. Zo is vastgelegd dat:
- Internetplatformen moeten optreden tegen illegale content, zoals terroristische inhoud en haatzaaiende uitlatingen
- Bedrijven moeten illegale berichten ontoegankelijk maken of verwijderen zodra ze ervan op de hoogte zijn
- Als je vindt dat jouw bericht onterecht is verwijderd, moet je daar bezwaar tegen kunnen maken
- Onderzoekers moeten meer toegang krijgen tot belangrijke gegevens van online platforms, zodat ze dit kunnen gebruiken in onderzoek naar online risico’s
Hoewel dit allemaal heel concreet klinkt, kan de praktijk straks weerbarstig zijn, schat Marcel Betzel van het Commissariaat voor de Media (CvdM) in. “Het is een lastig stuk wetgeving omdat het zich richt op veel verschillende online partijen. En het bestrijkt ook heel veel rechtsgebieden. Maar de optelsom van maatregelen zorgt er wel voor dat het geheel veiliger wordt.”
Groeiende invloed op inhoud
Tot nu toe ging bestaande wetgeving er sterk vanuit dat online platformen slechts doorgeefluik zijn en geen verantwoordelijkheid hebben voor de inhoud. Die situatie is veranderd. Techbedrijven en andere partijen oefenen steeds meer invloed uit op wat er via hun online platformen wordt verspreid en de impact op de samenleving wordt steeds groter.
De DSA moet beter op die nieuwe situatie aansluiten en wil gebruikers meer veiligheid bieden. “Platform-eigenaren hebben al de nodige stappen gezet om bijvoorbeeld desinformatie of illegale content zoals haatzaaien te bestrijden. Maar soms doen ze te weinig, terwijl ze in andere gevallen juist doorslaan en te snel en/of te veel berichten verwijderen. En dat laatste kan weer een weerslag hebben op de vrijheid van informatie”, stelt Betzel.
‘Soms doen platformen te weinig, terwijl ze in andere gevallen juist doorslaan en te snel en/of te veel berichten verwijderen’
Die verantwoordelijkheid zit ‘m bijvoorbeeld in het bereikbaar zijn van het platform. “Er is voor alle online partijen die onder de DSA vallen eindelijk wettelijk vastgelegd dat er een duidelijk contactpunt moet zijn. En als platform moet je ook een geschillenmeldpunt inrichten waar een gebruiker aan kan kloppen. Bijvoorbeeld als je vindt dat de content die jij hebt geplaatst op het platform ten onrechte is verwijderd”, legt Betzel uit.
Het CvdM en de DSA
Het Commissariaat voor de Media is op dit moment één van de partijen die meepraat over de toezichtstructuur op de DSA in Nederland. Welke partij, of partijen, er in Nederland precies toezicht gaan houden op het naleven van de DSA is nu nog niet duidelijk. “Er zitten veel verschillende aspecten in de wet, waar verschillende toezichthouders mee bezig zijn. Het CvdM is één van die partijen aangezien wij ons met de bescherming van de informatievrijheid van de burger bezig houden. Dat is een belangrijk doel van de DSA”, legt Sela Kooter uit.
Meer ‘wapens’ voor de gebruiker
Zoiets klinkt voor de hand liggend. Maar het geeft de gebruiker straks wel meer ‘wapens’ om zijn of haar gelijk te halen. “Neem bijvoorbeeld de algemene voorwaarden. Dat blijft, ook in de toekomst, echt een afspraak tussen gebruiker en platformen. Maar in deze wet worden daar nu wel eisen aan gesteld. De voorwaarden moeten duidelijk vindbaar zijn en er moet héél duidelijk in staan wat er wel en wat er niet mag. Vervolgens moet dus ook nog inzichtelijk worden gemaakt hoe een klachtenprocedure werkt. Dit gaat écht voor meer bewustzijn bij de gebruiker zorgen.”
‘De laatste paar jaar zie je juist vaker zaken die gaan over (al dan niet terecht) verwijderde content’
Hiermee sluit de DSA aan op een maatschappelijke trend, meent Sela Kooter (CvdM). “Wat je een aantal jaar geleden bijvoorbeeld veel zag, waren rechtszaken over mensen die ‘vergeten’ wilden worden. De bescherming van privacy en persoonsgegevens van mensen stond toen centraal in deze rechtszaken. De laatste paar jaar zie je juist vaker zaken die gaan over (al dan niet terecht) verwijderde content.”
Transparantie belangrijk kenmerk
Transparantie over wat platformen doen, voor en achter de schermen, is een belangrijk kenmerk van de DSA. Aan gebruikers moeten platformen duidelijk gaan maken wat de gebruikersvoorwaarden zijn en wat de procedure is als er geklaagd wordt over content en een verzoek tot verwijdering binnenkomt.
Onderzoekers, zoals factcheckers, moeten daarnaast toegang krijgen tot bepaalde data om risico’s van het platform in kaart te kunnen brengen. En ook moeten de grote platformen door externe audits laten zien wat ze allemaal doen om risico’s te ondervangen. “Uiteindelijk zijn zowel de particuliere gebruikers als de samenleving gebaat bij die grotere transparantie en betere toegang tot data”, stelt Betzel.
‘Gebruikers zijn in ieder geval weerbaarder’
Platformen die opener opereren en ook nog eens aanspreekbaar zijn. Gaat dit leiden tot een (pro)socialer internet? “Gebruikers zijn in ieder geval weerbaarder,” meent Kooter. “Maar je kunt je altijd afvragen of alles gaat werken zoals het beoogd is en of er niet nog méér in had moeten staan.”
Betzel vult daarnaast aan: “Of de DSA een succes wordt zal ook afhangen van de samenwerking tussen de verschillende toezichthouders op nationaal en Europees niveau en de Europese Commissie.”
Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.